Οι Βλάχοι κατά τον Αχιλλέα Λαζάρου

Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η πληθυσμιακή σύνθεση της Βαλκανικής δεν αλλοιώνεται φυλετικά. Ήδη απορρίπτονται οι πολυθρύλητες μαζικές εγκαταστάσεις Ρωμαίων[68]. Ωστόσο στους προϋπάρχοντες λαούς ασκείται πολιτισμική και γλωσσική ρωμαϊκή επίδραση. Λαμβάνει δηλαδή χώραν εκρωμαϊσμός, πού στην περίπτωση των Ελλήνων ή πρώτη μορφή μόνον επιφανειακά και απότομα σημειώνεται[69]. Οι Ρωμαίοι άλλως τε έρχονται στη Βαλκανική εξελληνισμένοι[70]. Η δεύτερη περιορίζεται σε νησίδες και ζώνες, στις όποιες συντρέχουν οι παράγοντες έκλατινίσεως. Όμως, πλην σπανίων εξαιρέσεων, η λατινική είναι δευτερεύον καί βοηθητικό γλωσσικό όργανο γιά πρακτικούς σκοπούς[71], ενώ διαφυλάσσεται ή ελληνική γλώσσα, ή οποία παράλληλα χρησιμοποιείται και από Ρωμαίους[72]. Επί αιώνες δε ή Ρώμη καλείται πόλη «Ελληνίς»[73].

Χρήστες της λατινικής γίνονται κατ' εξοχήν οι Έλληνες έμποροι, επιστήμονες, εργολάβοι δημοσίων έργων, μεταφορών και παρόδιων επιχειρήσεων, παλαίμαχοι τού ρωμαϊκού στρατού[74]. Ή στρατιωτική υπηρεσία θεωρείται επικερδής και δελεαστική χάρη και στα παρεπόμενα προνόμια[75]. 

Εύλογα και η εθελουσία στράτευση[76] είναι ασύγκριτα μεγαλύτερη άλλων λαών. Συμβάλλει δε και η προφανής προτίμηση των Ρωμαίων προς τούς Έλληνες, ιδίως τούς Μακεδόνες,[77] των οποίων θαυμάζουν το αξιόμαχο. 

Εκπληρώνοντας την πολυετή θητεία, κατά την οποία αποκτούν....σημαντικές οικονομίες και αναγορεύονται Ρωμαίοι πολίτες με αναγκαστική εκμάθηση και χρήση τής λατινικής[78], επιστρέφουν στις γενέτειρες τους, όπου δεν αδρανούν. Διότι προτιμώνται ώς φύλακες συγκοινωνιακών κόμβων και οδικών διαβάσεων διαδίδοντας αβίαστα στο οικογενειακό και κοινωνικό - επαγγελματικό περιβάλλον την επίκτητη, επίσημη γλώσσα. 

Κατά τον ακαδημαϊκό και καθηγητή του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου G. Bratianu[79] η λατινική και ομιλείται και γράφεται στον χώρο Μακεδονίας και νοτιώτερα, όπου παρατηρείται διγλωσσία. Η χρήση της λατινικής στη Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρο διαπιστώνεται μεταπολεμικά και με τη μελέτη του επιγραφικού υλικού, όπως μάς διαβεβαιώνουν ό Γάλλος καθηγητής τού Πανεπιστημίου Λυών Bruno Helly[80], ο διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος τού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών Ελλάδος Μιλτ. Χατζόπουλος[81] κ.ά. Ο δε Poghirc επισημαίνει την έναρξη της εκλατινίσεως Ελλήνων στη Βόρειο Ήπειρο ήδη το 229 π.Χ., προ της ρωμαιοκρατίας, ως επακόλουθο στρατιωτικής συμπράξεως Ρωμαίων - Ελλήνων προς αποσόβηση ιλλυρικών επιδρομών[82]. 

Επίσης λατινοφωνία Ελλήνων μαρτυρούν και ιστορικοί συγγραφείς. Ο Βυζαντινός χρονογράφος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κωνσταντινουπόλεως και διοικητής τής Ευρώπης, ήτοι της Βαλκανικής, Ιωάννης Λυδός, αναφερόμενος στους κατοίκους τής διοικητικής περιφέρειας του, μεταξύ άλλων γράφει: «...και περ Έλληνας εκ του πλείονος όντας, τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνή...»[83]. Την απόλυτη δε αξιοπιστία του αποδέχονται ό Ρουμάνος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κοπεγχάγης Ε. Lozovan[84], ό καθηγητής του Πανεπιστημίου Λιέγης Michel Dubuisson[85], ο Poghirc[86] κ.ά. 

Αυτοί οι δίγλωσσοι Έλληνες, όπως και οι λατινόφωνοι των λοιπών επαρχιών της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αποκαλούνται Βλάχοι[87]. Την επιτυχή σκιαγράφηση εξαπλώσεως τής λατινικής καί τήν ορθή ερμηνεία τής ονομασίας Βλάχοι, καθώς και γενέσεως Βλάχων (=λατινοφώνων) ελληνικής καταγωγής, χρεωστούμε καί στον πρώτο Νεοέλληνα ιστορικό Κωνσταντίνο Κούμα (1777-1836)[88], διδάκτορα δύο γερμανικών πανεπιστημίων και αντεπιστέλλον μέλος των Ακαδημιών Μονάχου και Βερολίνου[89]. Την δ' εγκυρότητα της απόψεως Κούμα ασπάζονται σύγχρονοι μας ομόλογοι του, οι ομότιμοι καθηγητές τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος[90] και Κωνσταντίνος Βαβούσκος[91], η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μαρία Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου[92] κ.ά. 

Οι Έλληνες Βλάχοι αρχικά ονομάζονται Ρωμαίοι, έπειτα δε Ρωμάνοι, που σώζεται με τη μορφή Αρμάνοι, όπως μέχρι σήμερα αυτοαποκαλούνται, και θυμίζει τον όρο 'Αρμανία, εύχρηστο από τούς Έλληνες των βυζαντινών χρόνων για την ονομασία τής χώρας τους, σύμφωνα με την αποκάλυψη τού Ρωσοαμερικανού βυζαντινολόγου Α. Vasiliev[93]. Κατά δε τον Ούγγρο καθηγητή τού Πανεπιστημίου Βουδαπέστης Mathias Gyoni, «όλα συνηγορούν στο να πιστεύσουμε ότι οι Βλάχοι πρέπει να ήσαν δίγλωσσοι καθ' όλη τη διάρκεια τής ιστορίας τους»[94]. 

Πηγή:«Εθνικά θέματα και κρατική ακηδία» και σελ 54-57. Παραπομπές και βιβλιογραφία στο βιβλίο. Στην εικόνα βλέπουμε την εγκατάσταση των Βλάχων στις ορεινές περιοχές της Ελληνικής χερσονήσουκαι την "αμυντική γραμμή" που δημιουργούσαν τα βλαχοχώρια, (με το σκούρο μαύρο χρώμα- από το βιβλίο του Μ.Χρυσοχόου «Βλάχοι και Κουτσόβλαχοι»)

Πηγή: history-of-makedonia