ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΝ 20ο ΚΑΙ 21ο ΑΙΩΝΑ

Ο Πρόεδρος της ΕΜΣ Νικόλαος Ι. Μέρτζος ομίλησε στην εκδήλωση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22 Ιανουαρίου 2001 στην αίθουσα διαλέξεων της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Το θέμα το οποίο ανέπτυξε έχει ως εξής:ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΝ 20ο ΚΑΙ 21ο ΑΙΩΝΑ

Οι Βλάχοι, δηλαδή οι λατινοφωνήσαντες γηγενείς ελληνικοί πληθυσμοί, πολεμιστές και αξιωματούχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, απετέλεσαν ανέκαθεν ουσιώδη πυρήνα της χριστιανικής Θεσσαλονίκης. Το γεγονός τεκμηριώνει η Ιστορία της. Συνοψίζεται αδρομερώς ως εξής:

1ον Πριν ο Κάσσανδρος την συνενώσει με τα γύρω της πολίσματα και της δώσει το  όνομα της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ονομαζόταν Αλία. Δηλαδή θαλασσινή και αλμυρή. Το πρωτογενές τούτο όνομά της διασώζουμε στη λατινική λαλιά μας μόνον εμείς οι Βλάχοι: την ονομάζουμε Saruna , δηλαδή αλμυρή από τη λέξη sare που σημαίνει αλάτι. Saruna την βρήκαν στα χείλη μας πολύ μεταγενέστερα οι Σλάβοι και την ονομάζουν Σόλουν.

2ον Μετά την Τετάρτη Σταυροφορία, που δήωσε την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσε την πατρώα μας Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 1204, οι Βλάχοι πολιόρκησαν και επεχείρησαν να απελευθερώσουν τη Θεσσαλονίκη από τους Σταυροφόρους το 1207 με επί κεφαλής τον Βλάχο Αυτοκράτορα Ρωμαίων και Βουλγάρων Ιωάννη, τον περίφημο Καλογιάννη ή Σκυλογιάννη, ο οποίος δολοφονήθηκε έξω από τα τείχη της.

3ον Ο Ενετός Βάιλος της βενετοκρατούμενης Θεσσαλονίκης στρατολόγησε, το 1430, με εξουσιοδότηση της Συγκλήτου, Βλάχους πολεμιστές που πολέμησαν τους Οθωμανούς πολιορκητές υπερασπιζόμενοι μέχρις ενός τη Θεσσαλονίκη τους την οποία είχαν εγκαταλείψει οι πλείστοι άλλοι κάτοικοί της.

4ον Η Αγία Παρασκευή είναι ανέκαθεν η προστάτιδα των Βλάχων. Στην Αγία Παρασκευή ήταν αφιερωμένος, από τον 5ο αιώνα ήδη, ο αρχαιότερος σωζόμενος χριστιανικός ναός Αχειροποίητος. Εκεί το 1430 εισήλθε Πορθητής ο Σουλτάνος Μουράτ Β΄. ΄Εθεσε τον «τουρά» του σε κίονα του αριστερού της κλίτους και την έκανε τζαμί. Επί πέντε αιώνες από τότε μέχρι και το 1912, η Αχειροποίητος ονομαζόταν Εσκί Τζουμά τζαμί, δηλαδή τζαμί της Παλαιάς Παρασκευής. Ακόμη και σήμερα στην Αχειροποίητο λειτουργεί δεξιά παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής.

Στο παμπάλαιο αγίασμα της Αγίας Παρασκευής, έξω από την Ληταία πύλη των τειχών, οι Θεσσαλονικείς χριστιανοί ίδρυσαν τα Νεκροταφεία της Αγίας Παρασκευής. Τον λόγο των εγκαινίων εξεφώνησε το 1900 ο κορυφαίος φιλόλογος Πέτρος Παπαγεωργίου, Βλάχος από το Κρούσοβο.

5ον Στον τόμο «Μακεδονία: 4.000 χρόνια ελληνικής Ιστορίας και πολιτισμού», σελίδα 355, ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Μιχαήλ Σακελλαρίου υπογραμμίζει:

«Το 1605 οι Βλάχοι αποτελούσαν το μισό του χριστιανικού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης.»

Εφεξής περιοριζόμαστε στον 20ό και στην αυγή του 21ου αιώνα. Το 1900 ο Άθως Ρωμάνος, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, αναφέρει στον προϊστάμενό του Υπουργό των Εξωτερικών τα εξής:

«Ενταύθα, ως γνωστόν, ζώσι πολυάριθμοι βλαχόφωνοι καταγόμενοι εκ Κρουσόβου, Νεβέσκης, Μεγαρόβου, Βελισσού, Κλεισούρας, Σαμαρίνης και Βεροίας, οίτινες, Έλληνες θεωρούντες εαυτούς και ελληνικά σκεπτόμενοι και εκπαιδευόμενοι, ικανήν ζωήν παρέχουσιν εις το φθίνον ιθαγενές ελληνικόν στοιχείον ίνα μη προσθέσω και τους εκ του Βλαχολειβαδίου πολυαρίθμοιυς βλαχοφώνους οίτινες παλαιόθεν έχουσιν ενσωματωθεί.

Εάν αποχωρισθώσιν ούτοι αφ’ ημών και αδιαφορίαν έχωσιν εις το μέλλον προς τα ημέτερα, η ενταύθα Ελληνική Κοινότης θέλει περιπέσει εις θέσιν μη ισοφαρίζουσαν ουδέ προς την επήλυδα βουλγαρικήν παροικίαν.»

Έτσι αρχίζει ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας με κέντρα τη Θεσσαλονίκη και το Μοναστήρι όπου πρωταγωνιστούν οι Βλάχοι. Στη Θεσσαλονίκη το Εκτελεστικό του Αγώνα έχει οκτώ μέλη. Οι έξη είναι οι Βλάχοι: Δημήτριος Ζάννας, Πρόεδρος και Δημήτριος Παπαγεωργίου από το Λιβάδι του Ολύμπου, Κωνσταντίνος Τορνιβούκας από την Κλεισούρα, Αλκιβιάδης Μάλτος από το Μοναστήρι, Αργύριος Ζάχος από τα Βελεσσά και Γεώργιος Σαμαράς από το Σέλι. Σύνδεσμος ο φαρμακοποιός Μιλιτιάδης Κέννας από τον Ασπροπόταμο.

Τον Αγώνα συντονίζει ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Λάμπρος Κορομηλάς, ο οποίος αργότερα δηλώνει:

«Αν δεν είχα μαζί μου τους Κουτσόβλαχους, δεν θα μπορούσα να βγάλω πέρα τον Μακεδονικό Αγώνα.»

Εν προκειμένω επιβάλλεται να υπογραμμισθεί ότι η ονομασία Κουτσόβλαχος είναι παραπλανητική και επιστημονικά απορριπτέα.

Ο όρος δεν σημαίνει Κουτσός Βλάχος, αλλά Μικρός: Κιουτσούκ στην τουρκική. Μικρή, μετά Κιουτσούκ, Βλαχία ονομάζονταν η Ακαρνανία σε αντίθεση προς τη Θεσσαλία που ονομάζονταν Μεγάλη Βλαχία.

Τον Μακεδονικό Αγώνα στηρίζουν, με θερμά άρθρα, οι δύο τότε ελληνικές εφημερίδες. Ο «Ερμής» και στη συνέχεια «Φάρος της Μακεδονίας» είναι η πρώτη ελληνική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης. Την ίδρυσε 1875 ο Βλάχος Σοφοκλής Γκαρμπολάς από την Κρανιά του Ολύμπου. Την δεύτερη εφημερίδα, τη «Νέα Αλήθεια» του Ιω. Κούσκουρα από το Βογατσικό, διευθύνει ο Βλάχος Ιω. Μπήτος. 

Από το 1875 και όλον τον 20ό αιώνα οι Βλάχοι πρωταγωνιστούν στον Τύπο της Θεσσαλονίκης.

Την εφημερίδα «Μακεδονία» ιδρύει το 1910 ο Κωνσταντίνος Βελλίδης από την Αγία Παρασκευή της Δεσκάτης. (Παρένθεση: η Δεσκάτη διασχίζεται κάθετα από δύο μεγάλα ρέματα. Στα ύστερα βυζαντινά χρόνια και στα πρώιμα μεταβυζαντινά αναφέρεται, σε έγγραφα, με το όνομα  Ντεσικάτα και, μετά, Δεσικάτη, δηλαδή στα βλάχικα σκισμένη στα δύο, ντεσικάτα). Διευθυντής της το 1911 είναι ο Βασίλειος Μεσολογγίτης. Τον Κωνσταντίνο Βελλίδη διαδέχεται ο γιός του Γιάννης, μεγάλο αφεντικό της Θεσσαλονίκης, που το 1963 ιδρύει την εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» την οποία, αργότερα, διευθύνει ο Λάζαρος Χατζηνάκος από το Πισοδέρι. Αρθρογραφεί στα αθλητικά ο μετέπειτα βουλευτής Φλωρίνης και υπουργός Γιώργος Θ. Λιάνης από την Κλεισούρα. Το 1910 ο Αθανάσιος Βόγας εκδίδει την εφημερίδα «Το Σύνταγμα» και λίγο αργότερα στην εφημερίδα «Το Φως» αρθρογραφεί ο Θ. Χατζηγώγας.

Την εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς» του Π.Ξ. Λεβαντή, διευθύνουν διαδοχικά επί μισόν αιώνα ο Νιβεστιάνος Βασίλειος Μεσολογγίτης, ο ανεψιός του Ηλίας Κύρου, ο Γεράσιμος Μ. Δώσσας από τη Σαμαρίνα και ο υποφαινόμενος, ο οποίος διευθύνει επίσης την εφημερίδα «Εσπερινή Ώρα» και επί 27 έτη το περιοδικό «Μακεδονική Ζωή».

Τις εφημερίδες «Δράσις», «Ελεύθερος Λαός» και «Μακεδονικά Σπορ» ιδρύει, αρχές της δεκαετίας του ’60, ο εργολάβος Τάσος Νάστος από το Μεγάροβο με διευθυντές τον Κίμωνα Οικονόμου από την Κορυτσά και τον Νίκο Μπακόλα από τα Νάματα. 

Την Ιστορία και Τοπογραφία της Θεσσαλονίκης γνωρίζει όσον ελάχιστοι και παρουσιάζει στον Τύπο της, όπως και σε εκδόσεις, ο δημοσιογράφος Ευάγγελος Χεκίμογλου. Είναι  απόγονος Γιατρού: Χεκίμ στην τουρκική.

Και κατά τον 20ό αιώνα οι Βλάχοι πρωταγωνίστησαν και άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους σε όλες ανεξαιρέτως τις πτυχές της ζωής της Θεσσαλονίκης: παιδεία και λογοτεχνία, κοινωνία και ευεργεσία, οικονομία και πολιτική, τέχνες και ψυχαγωγία, αθλητισμός και συνδικαλισμός. Συχνά κράτησαν τα ηνία και πάντοτε επηρέασαν αποφασιστικά την ηγεσία. Είναι αδύνατον να απαριθμηθούν, ακόμη και απλώς να μνημονευθούν όλοι, σε μια σύντομη ομιλία. Είναι βέβαιον, όμως, ότι με τα ονομαστά κτίριά τους και τα ονόματά τους στους δρόμους ορίζουν μέχρι σήμερα την τοπογραφία της Θεσσαλονίκης. Αναφέρονται εν τάχει :

1. Οι οδοί: Αβέρωφ, Βαλταδώρου, Βαλαωρίτου, Βικέλα, Βλαχάβα, Κίμωνος Βόγα, Σοφ. Γκαρμπολά, Δήμιτσα, Ευρυγένη, Δημητρίου Ζάννα, Γρηγορίου Ζαλύκη, Ζαλοκώστα, Αργύρη Ζάχου, Γ. Ζουμετίκου, Πατριάρχου Ιωκείμ Γ΄, Καζάζη, Καρίπη, Κασομούλη, Λ. Καυταντζόγλου, Κώστα Κρυστάλλη, Κωλέττη, Κωφίτσα, Κων. Μικρού, Γ. Μόδη, Ν. Μπακόλα, Νάλτσα, Νικοτσάρα, Ολυμπίου Γεωργάκη, Ολυμπίου Διαμαντή, Παπάγου, Φιλώτα Παπαγεωργίου, Σάπκα, Σαράφη, Αλεξάνδρου Σβώλου, Σίνα, Γεωργίου Σταύρου, Πέτρου Συνδίκα, Στεφάνου Τάττη, Τακαντζά, Τοσίτσα, Γιάννη Φαρμάκη,  Μοναστηρίου, Κλεισούρας, Μετσόβου, Νυμφαίου, Σαμαρίνας κ.ά.

2. Τα ξενοδοχεία: Μεντιτερρανέ, Μάντσεστερ, Μοντέρν, Ριτς, Πέλλα, Παλλάς, Βίλλα Ριτς, Μαδρίνου, Σίτυ, Βικτώρια, Αίγυπτος, το Πατέρα Χαν, το Χάνι Σωσσίδη 

3. Τα Μέγαρα: Βαλαούρη, Βόγα, Κόφα, Δημητριάδη, Οικονόμου, Ζαν Νίκου, Καρίπειον Μέλαθρον, Δώδου, Σκαπέρδα, Σταθάκη, Παπαδήμα, Μπούρου, Νούσιου, Σωσσίδη, Φάληρο, Κόκκινο Σπίτι, Μιραμάρε και οι βίλλες Φλόκα, Καζάζη και Βίλλα Ριτζ.

4. Τα ζαχαροπλαστεία: Φλόκα, Τόττη, Αβέρωφ και Τρε Μαρίε.

5. Τα σημεία αναγοράς: όπως τα παλαιότερα καφενεία του Μήτα, του Πάντσιου και του Παντέκα, το σινεμά «Ηλύσια» του Χατζηνάκου, το θερινό «Ρεξ» του Παπαδήμα, οι φούρνοι του Μούκκα και του Ντάγκα, τα Λουτρά «Μέγας Αλέξανδρος» με σινεμά, τα μεγάλα καπνομάγαζα κ.ά.

Επιτροχάδην συγκεφαλαιώνονται Βλάχοι στις ακόλουθες κατηγορίες:

Οικονομία: Βιομηχανίες: σοκολατοποιία Φλόκα, χημικά Κράλλης, κατασκευές Καρίπη, οινοποιία Ι. Μπουτάρης, φερμουάρ Ζάμα Καζάζης, γαλακτοκομία Κολιός και «Αγνό», αλουμίνιο Δημήτρης Τζήκας.

- Καπνέμποροι: Κωνσταντίνος και Αλέξανδρος Μίσσιου, Κωνσταντίνος Τορνιβούκας και Γεώργιος Σωσσίδης ο επικαλούμενος Μαχαραγιάς.

- Πολυκαταστήματα: Καραδήμου-Σταμούλη, Χρυσικοπούλου και στοά Χρυσικοπούλου. 

- Αυτοκίνητα: Ιωάννης Μανδύλας. 

- Υφάσματα: Ζήσης Πάππου, Κατσουγιάννης, Βλαχογιάννης, Φαμ Κιούκα, Νούσιας κ.ά.

- Υφαντά: Στέφας, Τουφεξής και Κατσώχης.

- Τρόφιμα: Μανδρίνος, Φώλιας, «Γκούντυς», «Βλάστη» και Φαρίνη 

- Εισαγωγείς ξυλείας: Κόκκου, Μπουσβάρος και Μπιλιμάτσης. 

- Εκδόσεις: Κώστας Ζήτρος και Αστέρης Γούσιος. 

- Ηλεκτρονική οργάνωση: Τάσος Τζήκας Singular Logistic. 

- Διεθνείς Μεταφορές: Μακιός.

- Οικοδομές :Τάσος Νάστος, Σωτ. Παπαδήμας, Νίκος Τριάρχου, Τάκης Μέρτζος, Αντώνης Ζυγούρας κ.ά.

Παιδεία: οι Γυμνασιάρχες Γ. Ζουμετίκος, Κων. Μικρού, Ιω. Ξηροτύρης και Κων. Ρόκος. Ο Μιχ. Τοσίτσας χρηματοδοτεί την ανέγερση της πρώτης Ελληνικής Σχολής Θεσσαλονίκης.

Λογοτεχνία: Νίκος Μπακόλας, δύο Α΄ Κρατικά Βραβεία.

Μουσικοί: Αιμίλιος Ριάδης κορυφαίος αρχιμουσικός. Σωτήριος Γραικός ο ιδρυτής του πρώτου Ωδείου. Χρήστος Δέλλας και Ντάνυ Δοσίου διευθυντές του Κρατικού Ωδείου. Αστέρης Τσώτας.

Ζωγράφοι: Κώστας Λούστας, Νικόλαος Κουπέγκος, Κώστας Βαβάτσης, Ιουλία Αγραφιώτη, Γιαννούσης.

Εκκλησία: ο Μητροπολίτης Λαγκαδά Σπυρίδων και ο Πρωτοσύγκελος Θεσσαλονίκης Δημήτριος Βακάρος.

Πρόεδροι: 

- της πολυεθνικής πετρελαϊκής Μόμπιλ Ελλάδος-Μέσης Ανατολής: Τζώνης Μπιλιμάτσης, 

- της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης: Τάκης Γκοτζαμάνης, Μάρκος Μπούρος, Γιάννης Βελλίδης και Γεώργιος Σορτίκος, 

- του Δικηγορικού Συλλόγου: Χαράλαμπος Νάσλας, 

- του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου: Αλέξανδρος Κράλλης, 

- του Εμπορικού Συλλόγου: Μιχ. Κατσουγιάννης, 

- της Εγνατίας Οδού: καθηγητής Απόστολος Γούλας, 

- της «Τεχνόπολις» Τάσος Τζήκας, 

- της Ενώσεως Συντακτών Μακεδονίας-Θράκης: Γεράσιμος Δώσσας, 

- του Συνεταιρισμού Φαρμακοποιών: Απόστολος Τζιτζικώστας, 

- της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών: Κων. Βαβούσκος καθηγητής ακαδημαϊκός και ο υποφαινόμενος, 

- του ΙΜΧΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Σλαβικών Μελετών: Αντώνιος-Αιμίλιος Ταχιάος καθηγητής ακαδημαϊκός, 

- του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα: Δημήτρης Ζάννας, 

- της ΧΑΝΘ Βασίλειος Παπαδήμας

Γ. Διευθυντές: 

- της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης: Κώστας Σαμαράς και Παύλος Ζάννας, 

- της Εγνατίας Οδού: Σέργιος Λαμπρόπουλος, 

- του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου: Παύλος Ζάννας, 

- του Κρατικού Θεάτρου Β. Ελλάδος: Νίκος Μπακόλας, 

- του ΙΜΧΑ και του Ινστιτούτου Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου: Καλλιόπη Κούφα, καθηγήτρια.

Πρωταθλητές καλαθοσφαιριστές: Τώνης Φλόκας, Τάκης και Κώστας Παρίσης, Αστέρης Γούσιος, Τάκης Ρόκος, Στέργιος Μπουσβάρος και Γιάννης Παπαδήμας.

Υψηλή ραπτική: Μαρίκα και Έλλη Κιούκα, Δότα και Αθηνά Τόττη, Τώνης Φλόκας, Γκρέτσης και Δάνης. 

Ιατρική: οι ιδρυτές των πρώτων ιδιωτικών κλινικών Κων. Δαν και αδελφοί Κωνσταντίνος και Ιωάννης Κούφας, ο ιδρυτής του Δημοτικού Νοσοκομείου Γ. Οικονόμου, ο συνιδρυτής της Ψυχιατρικής Κλινικής Πισσαλίδη Γεώργιος Καρίπης και κορυφαίος ο καθηγητής Κάρολος Αλεξανδρίδης.

Αναστηλωτής του ναού του πολιούχου Αγίου Δημητρίου, ο αρχιτέκτων Αριστοτέλης Ζάχος, ο οποίος κατέλιπε τις μελέτες του στους κατασκευαστές.

Πρεσβευτές: Τζων Σωσσίδης και Κωνσταντίνος Φωτήλας.

Μεγάλοι ευεργέτες: χαρίζουν ο αρχιτέκτων Λύσσανδρος Καυταντζόγλου το Καυταντζόγλειο Στάδιο, ο καθηγητής Αλέξανδρος Σβώλος την βιβλιοθήκη του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ο συμβολαιογράφος Μενέλαος Οικονόμου 10.000 χρυσές λίρες στη Σχολή Τυφλών, ο ιατρός Γεώργιος Καρίπης το Καρίπειον ΄Ιδρυμα και το Καρίπειον Μέλαθρον, η κυρία Αλίκη Τέλλογλου, κόρη Ναούμ Ωρολογά, το Τελλόγλειο Ίδρυμα, ο κύριος Δημήτρης Ζάννας το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα και στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή το μεγάλο κτήμα του, τέλος κορυφαίοι οι αδελφοί κύριοι Νικόλαος και Λεωνίδας Παπαγεωργίου το Νοσοκομείο Παπαγεωργίου. 

Υπουργοί: Αλέξανδρος Ζάννας, Αλέξανδρος Σβώλος, Γεώργιος Μόδης Γενικός Διοικητής Μακεδονίας, Τάκος Μακρής, Γεώργιος Τζιτζικώστας, Χρήστος Φώλιας και υφυπουργοί Ανδρέας Καζάζης, Δημήτριος Ευρυγένης, Λευτέρης Τζόλας 

Δήμαρχοι: Πέτρος Συνδίκας, Κωνστ. Τάττης, Γεώργιος Σερεμέτης, Δημήτριος Κ. Ζάννας, Αθανάσιος Γιαννούσης και Γιάννης Μπουτάρης.

Δημαρχεύσαντες: Τάσκος Γιαννούλης και Αθανάσιος Καζινάρης

Αντιδήμαρχοι: Νικόλαος Ταχιάος, Απόστολος Τσουρέκας, Ματθαίος Τσούγκας

Αντινομάρχης και, μετά, Πρόεδρος του Νομαρχιακού Συμβουλίου Μιχάλης Τζιόλας

Αντιπεριφερειάρχης Κ. Μακεδονίας: Απόστολος Τζιτζικώστας τώρα

Δήμαρχοι Μείζονος Θεσσαλονίκης: Ευόσμου Τάκης Χατζηβρέττας, Ωραιοκάστρου Νικ. Μπάτος, Πυλαίας Απ. Κουκορίκος, Αξιού Νικ. Γιουτίκας, Χορτιάτη Μιχ. Γεράνης, Καλλιθέας και εφεξής Ωραιοκάστρου Τάκης Σαραμάντος.

Βάρδος της Θεσσαλονίκης ανυπέρβλητος ο Βασίλης Τσιτσάνης.

Οι μνημονευθέντες προϋποθέτουν μιαν ανθρωπογεωγραφία Βλάχων σε μεγάλο βάθος χρόνου και δράσεων. Ιχνογραφούν απλώς -και μάλιστα ελλειπτικά- την παρουσία των Βλάχων στη Θεσσαλονίκη τα τελευταία μόνον 110 χρόνια. Έστω πολύ θαμπά, φανερώνουν πως Θεσσαλονίκη δίχως Βλάχους δεν νοείται -ούτε ελληνική ταυτότητα έως το 1920.

Ιδιαίτερο, μα άρρηκτο, ιστορικό κεφάλαιο είναι η συμβολή των Βλάχων στις επιστήμες της Θεσσαλονίκης. Το αναπτύσσει ευθύς αμέσως ένας ειδικός: ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Μιχάλης Τρίτος.

Νικόλαος Ι. Μέρτζος
Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
Δημοσιογράφος και συγγραφέας
Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 2011
Πηγή: http://www.ems.gr/