Δημοτικά τραγούδια των βλαχόφωνων (7)

Πηγή: Goga Mishiu (Άλμπουμ)

Του Τσιαμήτρου Γιάννη

εκπαιδευτικού, χοροδιδασκάλου 

Στο σημερινό μας σημείωμα συνεχίζουμε να παραθέτουμε μαρτυρίες αυθεντικών ανθρώπων αλλά και ερευνητών από το κοντινό αλλά και μακρινό παρελθόν, οι οποίοι αβίαστα και αντικειμενικά διαπιστώνουν ότι οι βλαχόφωνοι τραγουδούσαν περισσότερο στην ελληνική γλώσσα.

Ο Χρ. Παπαζήσης {«Οι βλάχοι του Βελεστίνου», Μαγνησιακά 1 (1971) 42}, βλαχόφωνος από το Βελεστίνο καταγράφει: «Όταν ήμουν μικρό παιδί στο χωριό μου, το Βελεστίνο, άκουγα πολλές φορές να γίνεται λόγος για το Περιβόλι. Κι από τότε ηχούν στ’αυτιά μου οι χαρακτηριστικοί στίχοι από το ωραίο τραγούδι των Περιβολιωτών κτηνοτρόφων που γύριζαν το φθινόπωρο με τα κοπάδια τους στα χειμαδιά του Βελεστίνου, αλλά και των Τρικάλων και άλλων τόπων της Θεσσαλίας:

Βάστα καημένε Ορλιακα, βάστα καλά την καταχνιά,

ν’οσού να διάβην’ ή Βλαχιά, να πάη κατώ στα χειμαδιά,

να ξεχειμάση πρόβατα, να φέρη γρόσια και φλουριά…..»

Ο Κ. Μπίρκας, που αφιερώνει ιδιαίτερο κεφάλαιο στα δημοτικά τραγούδια της γενέτειράς του, της Αβδέλλας και των γειτονικών βλαχοχωριών της Πίνδου, ούτε σκέψη διατυπώνει για τραγούδι στην αρωμουνική (βλάχικα). Όσα καταχωρίζει στο βιβλίο του είναι στην ελληνική. («Αβδέλλα. Αετοφωλιά της Πίνδου», Κ. Μπίρκα, Εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα 1978).

Ο Σαράντης γράφοντας την ιστορία της γενέτειράς του, του Περιβολιού Γρεβενών, και τεκμηριώνοντας αυτήν με άφθονες βιβλιογραφικές παραπομπές προσφεύγει συχνά στην ποιητική παράδοση. Όμως κανένα από τα δημοτικά αυτά τραγούδια του Περιβολιού δεν καταγράφεται στην αρωμουνική. Δεν εντυπωσιάζει μόνο η αποκλειστικότητα της ελληνικής άλλα και η πολλαπλότητα των παραλλαγών. Ένα από τα παλαιότερα τραγούδια ιστορεί τον θάνατο του Καπετάν-Δούκα, των αρχών του 17ου αιώνα και την πυρπόληση του μοναστηριού του Οσίου Λουκά, και τραγουδιέται από τους Περιβολιώτες ακόμη και σήμερα:

Με γέλασαν με πλάνεψαν οι σκυλο-οι μπρατήμοι,

και μού ‘παν άϊντε Δούκα μου στο Μέγα Μοναστήρι,

………………………………………………………

-Για έβγα–έβγα Δούκα μου, έβγα να προσκυνήσης,

-Δεν είμαι νύφη να προσκυνώ και χέρια να φιλήσω,

εγώ ‘μαι ο Δούκας ξακουστός, στον κόσμο ξακουσμένος,

…………………………………………………………..

και το ντουφέκι άναψε κι όλα φωτιά γενήκαν.

(Θεοδ. Κ. Π. Σαράντη, το χωριό Περιβόλι Γρεβενών «Συμβολή στην ιστορία του αρματολικιού της Πίνδου», Αθήνα 1977)

Στην συλλογή Passow και από την λαϊκή παράδοση του υπάρχουν δημοτικά τραγούδια στην ελληνική γλώσσα που αναφέρονται σε άλλον Περιβολιώτη καπετάνιο του 18ου αιώνα, στον ονομαστό Νάσο-Mάνταλο:

-Βασίλη κάτσε φρόνιμα, να γίνης νοικοκύρης,

……………………………………………….

να βρω λημέρια των κλεφτών, γιατάκια καπετάνιων,

να πάω να βρω τον Μάνταλο να σμίξω τον Μπασδέκη

………………………………………………………..

[(Passow, σελ. 21, XXIV)W]

Το λένε οι κούκοι στα βουνά κι οι πέρδικες στα πλάγια

……………………………………………………

κι ο Νάσος πέρα πέρασε κατά τα βλαχοχώρια

…………………………………………………..

κι εκεί απιστιά του φάνηκε, τον Νάσο εσκοτώσαν.

(Passow, σελ. 80, I, XCVIII)

Ο Σπ. Λάμπρος διαπιστώνει ότι οι βλαχόφωνοι τον πλούσιο συναισθηματικό τους κόσμο, τις χαρές, τις ελπίδες τους ηρωϊσμούς, τους καημούς, τις λαχτάρες μετουσιώνουν σε λόγο, σε τραγούδι στην ελληνική γλώσσα και διακηρύσσει δημόσια την βλάχικη του καταγωγή (Συρράκο).

Μόλις δε τέσσερα χρόνια μετά την αδικία, που διαπράχτηκε σε βάρος της Ελλάδας από τις Μεγάλες Δυνάμεις στο Συνέδριο του Βερολίνου (1878-81), οι βλάχοι εκφράζουν το παράπονό τους με τραγούδι στην ελληνική γλώσσα. Στα «Σημειώματα ποικίλα εκ Τζουμέρκων (1885 περιοδεία)» ο Σπ. Λάμπρος γράφει: «Ασμα όπερ ψαλλόμενον εν Καλαρρύταις προσηρμοσμένον εις ήχον ερωτικού άσματος:

Κάτω στης Λάρισας τα τζαρτζά, κάτω στο μπεζεστένι

………………………………………………………..

-Αφέντη Γιώργη Βασιλιά κι Αλέξη Κουμουνδούρε,

τ’είν’ το κακό που κάμεταν σ’εμάς τους Ηπειρώτες,

π’αφήσεταν την Πρέβεζα κ’επήρεταν την Αρτα,

π’αφήσεταν τα Γιάνενα κ’επήρεταν τη Λάρσα,

π’αφήσεταν το Μέτσοβο κ’επήρεταν το Ζάρκο,

και του Συρράκου το χωριό στα μαύρα είνε ντυμένο

………………………………………………………

(160 αριθ. 239 Λάμπρου, 1902). 

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα 

‘ΛΑΟΣ’ Βέροιας, 30-12-2011

Όρλιγκας

Πηγή: Goga Mishiu (youtube)