Οι απαρχές της ρουμανικής προπαγάνδας στην περιοχή Γρεβενών

Ο ιερομόναχος Αβέρκιος με παιδιά (από την
Αβδέλλα, το Περιβόλι και το Σέλι) που απέστειλε
για σπουδές στο Βουκουρέστι

Κεφάλαιο Δ' - Η ρουμανική προπαγάνδα στην περιοχή Γρεβενών ως το 1900

- Οι απαρχές της προπαγάνδας

- Ο πρώτος ρουμανίζων ιερέας

- Η οργάνωση των ρουμανικών σχολείων

- Η μεταστροφή του Τέγου στην ουνία
- Το ρουμανικό σχολείο στα Ιωάννινα

Οι απαρχές της προπαγάνδας

Όπως ήδη γράψαμε, ο πρωτεργάτης της προπαγάνδας στη Μακεδονία, ο ιερομόναχος Αβέρκιος από την Αβδέλλα, ξεκίνησε τη δράση του κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1850 στην περιοχή Αχρίδας. Ασφαλώς όμως θα επισκεπτόταν τόσο την ιδιαίτερη του πατρίδα, όσο και τις άλλες βλαχόφωνες κοινότητες. Η πρώτη αναφορά σε διχαστικές τάσεις μεταξύ των Σαμαριναίων γίνεται σε κείμενο του 1856, που συνέταξε στη Λάρισα ο Σαμαριναίος λόγιος επίσκοπος Διοκλείας Χρύσανθος Παπαϊωάννου, μετέπειτα επίσκοπος Θαυμακού (Δομοκού).[220173]. Στο τμήμα του, που επιγράφεται ''Λόγος περί παιδείας και συνδρομής σχολείων'', γράφει περί ταραχών και διχονοιών των κατοίκων της Σαμαρίνας και τονίζει ότι ''δήθεν δια λόγους οικονομικούς αντέδρων εις την ανασύστασιν των ελληνικών σχολείων''.[3327]. Ο Γάλλος αρχαιολόγος Heuzey, που περιόδευσε στη Θεσσαλία το 1858 σημειώνει ότι φιλοξενούμενος στο Πραιτόρι της οικογένειας του Ζήση Χατζημπύρου, Σαμαριναίου, πληροφορήθηκε ότι οι επαναστάτες είχαν κάψει (1854) το σπίτι του, γιατί δεν θέλησε να ενωθεί μαζί τους. Γράφει συγκεκριμένα ''γιατί δεν θέλησε να ενωθεί με τους Έλληνες''. Στην πρόταση αυτή βλέπουμε ένα πρώτο ίχνος της επιδράσεως της ρουμανικής προπαγάνδας.[10978]

Ο Αβέρκιος και ο Μαργαρίτης άρχισαν να οργανώνουν την προπαγάνδα στις βλαχόφωνες κοινότητες της Πίνδου από το θέρος του 18621. Το γεγονός ότι από την Αβδέλλα καταγόταν ο καθηγητής του πανεπιστημίου Ιασίου Ιωάννης Καραγιάννης και η οικογένεια Παπαχατζή, που διέπρεπαν στη Ρουμανία, είχε ως αποτέλεσμα να οργανωθεί εκεί ισχυρή φιλορουμανική ομάδα. Δραστήριο μέλος της προπαγάνδας ανεδείχθη ο Δημήτριος Μανάκιας, πατέρας των γνωστών φωτογράφων και κινηματογραφιστών.[6736]
Ο Αβέρκιος κατευθύνθηκε και προς το Σέλι, όπου διέμενε, μεταξύ άλλων οικογενειών Βλάχων από την Πίνδο, και η οικογένεια Μπαδραλέξη2. Κύριος σκοπός τόσο στην Πίνδο όσο και στο Βέρμιο ήταν η συγκέντρωση παιδιών για σπουδές στη Βλαχία. Μεταξύ των επτά πρώτων που απέστειλε, συγκαταλέγονταν οι Δαούκης Γεώργιος3 και Σιώμου Γιαννούλης από τη Σαμαρίνα, οι Καϊρέτης Γεώργιος3 και Παπαστεργίου Γεώργιος από την Αβδέλλα και ο Τάτσης Απόστολος μάλλον από το Περιβόλι.[20675]. Οι σπουδαστές, επιστρέφοντας κατά το θέρος στα χωριά τους, εντυπωσίαζαν με τη στολή που φορούσαν και τις περιγραφές για τον τρόπο διαβιώσεως και το επίπεδο των σπουδών τους στο Βουκουρέστι. Από το πρώτο έτος των σπουδών τους χρησιμοποιήθηκαν ως δάσκαλοι της ρουμανικής γλώσσας.[20678]. Το ίδιο επανελήφθη και κατά το θέρος των επόμενων ετών. Το θέρος του 1865 ο Αβέρκιος επανήλθε για μια ακόμη φορά στην περιοχή Γρεβενών, φέροντας ρουμανικά αλφαβητάρια και σχολικά είδη. Συγκέντρωνε τους μαθητές στην οικία του και δίδασκε στοιχεία ρουμανικής γλώσσας. Μεταξύ των τριών νέων από το Περιβόλι, που απεστάλησαν τότε στη Ρουμανία, ήταν ο Δημήτριος Τέγος.[20678, 89]. Το 1866, αποφοίτησαν οι πρώτοι σπουδαστές και από αυτούς οι Γεώργιος Δαούκης και Γιαννούλης Σιώμου, που μετέτρεψε το επώνυμο του σε Τομέσκου, διορίστηκαν σε ρουμανικά σχολεία4.[20675]. Ο Αβέρκιος, κατά το έτος εκείνο, παρέλαβε τέσσερα αγόρια. Τονίζεται στις αναφορές των προξένων ότι όλοι οι νέοι ήσαν παιδιά φτωχών οικογενειών και φυσικό ήταν οι γονείς τους να υποκύψουν στο οικονομικό δέλεαρ της προπαγάνδας.[159192]. Κατά το θέρος του 1867 κάποιος Στέφανος από την Αβδέλλα ήρθε να διδάξει στις ορεινές κοινότητες των Γρεβενών στη ρουμανική γλώσσα και ίδρυσε σχολείο στην Αβδέλλα με την υποστήριξη του Μαργαρίτη. Το φθινόπωρο κατήλθε στα Γρεβενά. Ο πρόξενος στα Ιωάννινα Φραγκούδης έγραφε ότι στην Αβδέλλα απέτυχε του σκοπού του, αλλά αυτό δεν ήταν αληθές. Ή είχε ελλιπή ενημέρωση ή σκοπούσε στο να μετριάσει τις εντυπώσεις από την επιτυχία της προπαγάνδας.[20674-79],[159192]

Ο Φραγκούδης θεώρησε υπεύθυνο για την ανοχή στις κινήσεις του Στεφάνου τον μητροπολίτη Γρεβενών Γεννάδιο (1864-1873) και έγραψε σε αναφορά του (1868): ''...εγένετο κατά την περίστασιν ταύτην όργανον της εν Βουκουρεστίω Επιτροπής, πολλά δε είναι εκείνα άτινα πείθουσί με ότι η Σεβασμιότης του επέτρεψε του σχολείου τούτου την σύστασιν και ότι συνήνεσε να δεχθή προσφοράς χρημάτων, γενομένας αυτώ εκ μέρους της εν λόγω Επιτροπής. Προς ενίσχυσιν των υπονοιών τούτων επήλθε και η προ τινος καιρού γενομένη προς αυτόν παρά του Ηγεμόνος της Ρωμουνίας απονομή πολύτιμου εγκολπίου''.[159192]. Κατά τον Pinett γράφει ότι τις ανησυχίες του Πατριαρχείου κατεύνασε ο ίδιος ο Μαργαρίτης, που μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με το ψευδώνυμο Νικολαϊδης.[23914]. Η άποψη αυτή περιβάλλεται από μεγάλη δόση μυστικοπάθειας. Προς τι να χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο ένας πρώην υπότροφος της οθωμανικής Αυλής και πως ήταν δυνατόν να επηρεάσει το Πατριαρχείο ευνοϊκά υπέρ των σκοπών του;5. Η αφελής ή ιδιοτελής στάση του μητροπολίτου Γεννάδιου επικρίθηκε από τον εκ Κοζάνης Αδαμαντίδη, που έγραψε πως οι Βλάχοι ''ομιλούσι την ελληνικήν και ουδέποτε συγκατατίθενται εις ιδιαίτερον εθνισμόν, ως εφαντάσθη, δυστυχώς, και ο Άγιος Γρεβενών κ. Γεννάδιος''.[8311]

Ζητήματα δημοκρατίας και «ελληνικός δάκτυλος»

Τις τελευταίες δύο μέρες στα μέσα ενημέρωσης της Αλβανίας κυριάρχησε η πράξη παραίτησης απ την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος του βουλευτή Πρεμετής, Βλαδίμηρου Κώστα. Με μια επιστολή καταπέλτη κατηγοριών για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται την εξουσία ο Πρωθυπουργός Έντι Ράμα ο κ. Κώστα, κατά τα άλλα χαμηλών τόνων νέος πολιτικός, είχε το πολιτικό θάρρος να θέσει δημόσια όσα πολλοί ψιθυρίζουν σχετικά με την καταστρατήγηση όλων των κανόνων της δημοκρατίας στο εσωτερικό του κόμματος τους (μικρό το κακό) όσο κυρίως της αδιαφάνειας με την οποία κυβερνά διολισθαίνοντας στον κίνδυνο της αυταρχίας και της καθεστωτικής νοοτροπίας.

Πέραν των άλλων ο κ. Κώστα κατηγορεί τον Πρωθυπουργό για στενό εναγκαλισμό με τους ακραίους εθνικιστές του PDIU των τσάμηδων.

Έθιξε κατά συνέπεια με το σθένος του ή από δικούς του πολιτικούς σχεδιασμούς ο βουλευτής Πρεμετής, ευαίσθητα σημεία της κυβερνητικής πλατφόρμας του Ράμα. Αυτό προφανώς ήταν αρκετό όλο το φάσμα των ΜΜΕ που συνδέονται ποικιλοτρόπως με το Ράμα να επιδοθούν σε μια εκστρατεία δημόσιας καταδίκης του αγανακτισμένου βουλευτή.

Εμείς θέλουμε να εστιάσουμε σε δημοσιεύματα και σχόλια που για άλλη μια φορά «ανακάλυψαν» τον ελληνικό δάκτυλο που αναμειγνύεται στην πολιτική ζωή της χώρας. Προσωπική φιλία του εν λόγω βουλευτή με τον Πρόεδρο της Ενώσεως για Ανθρώπινα Δικαιώματα Β. Ντούλε, η καταγωγή του από βλάχικη οικογένεια της Πρεμετής και το γεγονός ότι έχει εκφράσει κατά καιρούς θέσεις υπέρ των ελληνοαλβανικών σχέσεων, δημιούργησαν άλλη μια φορά τις προϋποθέσεις εκείνες που καθιστούν αμφίβολες τις προθέσεις και ειδικά τα κίνητρα της πολιτικής του πράξης απομάκρυνσης απ’ την κοινοβουλευτική ομάδα του κυβερνώντος ΣΚ.

Αντί λοιπόν να εστιάσουν στα λεχθέντα υπό του βουλευτή τα οποία εν πολλοίς αναδεικνύουν την παθογένεια της διακυβέρνησης Ράμα πετούν και πάλι τη μπάλα στις κερκίδες οι εργολάβοι του αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης. Ούτε ζητήματα που αφορούν στην προώθηση της δημοκρατίας δεν μπορούν πλέον να θέσουν όσοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν σχέση με την Ελλάδα και τον ελληνισμό. Ωστόσο όμως αυτό αποτελεί διαχρονική αποστολή του ελληνισμού. Ας μην διαφεύγει το γεγονός ότι και οι πολιτικές πρωτοβουλίες του άλλου πολιτικού του ΣΚ, Μπεν Μπλούσι, έτυχαν της ίδιας αντιμετώπισης καθώς και εκείνος κατάγεται απ’ την Κορυτσά και έχει τις δικές του ευαισθησίες. Ο ολοκληρωτισμός της ισλαμικής νοοτροπίας υποβόσκει και τείνει να σκοτώνει με τρόπους τέτοιους υποβόσκουσας διάθεσης καταπίεσης κάθε πρωτοβουλία έκφρασης διαφορετικής απ του κατεστημένου άποψης.

Πάνας, ο τραγοπόδαρος θεός των ποιμένων

Βοσκόπουλο με φλογέρα

Ο Πάνας ήταν ο τραγοπόδαρος θεός των ποιμένων και των ποιμνίων και κατοικούσε σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες στα βουνά της Αρκαδίας. Ήταν γιος του αγγελιοφόρου των θεών, του Ερμή και της Νύμφης Δρυόπης. Το παιδί που αυτή γέννησε είχε αποκρουστική όψη, πόδια τράγου, μυτερά αυτιά, δυο κέρατα στο κεφάλι και το προσωπό που καλυπτόταν από πυκνή γενειάδα. Η Δρυόπη μόλις τον είδε τρόμαξε και τράπηκε σε φυγή εγκαταλείποντας το παιδί της. Ο Ερμής τότε τον λυπήθηκε, τον πήρε στην αγκαλιά του και τον έφερε στην κατοικία των θεών, στον Όλυμπο. Όλοι οι θεοί μόλις τον είδαν άρχισαν να γελούν γοητευμένοι από τη μορφή του. Περισσότερο δε απ' όλους, ο θεός του κεφιού, ο Διόνυσος, που με χαρά δέχτηκε να έρθει στη συντροφιά του και τον ονόμασε Παν, επειδή οι πάντες ευχαριστήθηκαν όταν τον είδαν.

Οι ποιμένες τον θεωρούσαν ως προστάτη τους και έκαναν συχνά σπονδές και αφιερώσεις σε αυτόν. Προστάτη τους τον θεωρούσαν επίσης και όσοι μάχονταν κι αγωνίζονταν δίκαια, γιατί θεωρούσαν ότι με τη βοήθειά του θα καταφέρναν να τρέψουν σε φυγή τους εχθρούς τους, σπέρνοντάς τους τον πανικό, λέξη που προέρχεται από το όνομα του θεού. Αλλά και ο ίδιος ο Πάνας απαιτούσε από τους θνητούς να μην ολοιγορούν να του κάνουν αφιερώσεις. Ιδιαίτερα οι αρχαίοι Αρκάδες λάτρευαν τον Πάνα και τον αναγνώριζαν σαν το δικό τους θεό. Του αφιέρωσαν ιερά, όπως στο Λύκαιο και στη Μεγαλόπολη, έκτισαν βωμούς και του αφιέρωσαν μυσταγωγικές τελετουργίες προς τιμήν του, τελετουργίες που απαιτούσαν μύηση από τους νέους λατρευτές. Η μορφή του εμφανίζεται - συχνά επιβλητική και άλλοτε αινιγματική - σε ανάγλυφες επιτύμβιες στήλες, σε αναθήματα, γλυπτά και σε νομίσματα.

[ ] Στις αναπαραστάσεις του ο Πάνας πάντα κρατούσε στο ένα χέρι τη σύριγγα και στο άλλο συνήθως μια γκλίτσα. Επειδή η μορφή του ήταν αλλόκοτη και τρόμαζε όσους πλησίαζε, ήταν συνήθως μόνος του, βρίσκοντας πάντα θερμή υποδοχή στην παρέα των Σάτυρων και του Διονύσου. Ο Πάνας φημιζόταν για τη μουσική και τις μελωδίες του με τις οποίες μάγευε τα ζώα, τα πουλιά και τις Νύμφες του δάσους. Αγαπούσε το τραγούδι, το χορό και το γλέντι και επιδιδόταν σε αυτά, με συντροφιά τις Νύμφες, το Διόνυσο και τους Πανίσκους.

Κυκλοφόρησε ο Γ' Τόμος του βιβλίου «Σελίδες ιστορίας των Γρεβενών» του Αποστόλου Παπαδημητρίου

Ετέθη σε κυκλοφορία ο Γ΄ τόμος του βιβλίου «Σελίδες ιστορίας των Γρεβενών» του Αποστόλου Ιωάννου Παπαδημητρίου. Ο τόμος περιλαμβάνει εννιά κεφάλαια, στα οποία αναπτύσσονται τα θέματα: Ασχολίες των κατοίκων, οικογενειακή ζωή και περιβάλλον, η ρουμανική προπαγάνδα, τα πολεμικά γεγονότα της περιόδου 1896-1897, ο Μακεδονικός αγώνας, τα συμβάντα από το κίνημα των Νεοτούρκων ως την απελευθέρωση. 

Η δαπάνη της έκδοσης καλύφθηκε από χορηγίες νομικών και φυσικών προσώπων, τα οποία θα λάβουν ευχαριστήρια επιστολή και αριθμό αντιτύπων του τόμου.

Ο Απόστολος Παπαδημητρίου είναι διπλωματούχος ηλεκτρολόγος-μηχανολόγος μηχανικός του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και συνταξιούχος της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Είναι εγκατεστημένος στην Κοζάνη και πατέρας τεσσάρων τέκνων.

Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την επιστημολογία. Καρπός της μελέτης του υπήρξαν τρεις τόμοι με τίτλους «Επιστήμη, υλισμός και πίστη» οι δύο πρώτοι (1984 και 1990) και «Ο κόσμος του λογικού όντος» ο τρίτος (1999).

Από του 1980 άρχισε να αρθρογραφεί επί ποικίλων θεμάτων σε εφημερίδες και περιοδικά. Από του 1992 το ενδιαφέρον του εστράφη στην ιστορία του τόπου μας και το 2002 εξεδόθη ο πρώτος τόμος της εργασίας του με τίτλο «Σελίδες ιστορίας των Γρεβενών» και το 2014 ο δεύτερος. Μικρή είναι η ενασχόλησή του και με τη λογοτεχνία, καρπός της οποίας είναι διήγημα με τίτλο «Η καλή αλλοίωσις» (2004) με θέμα προσκύνημα στο Άγιον Όρος.

Από του 1999 διευθύνει ωριαία κατά εβδομάδα εκπομπή σε τηλεοπτικό σταθμό της Κοζάνης με τίτλο «Μαρτυρία».