 |
| Η Μονή Λαζαριστών στο sirok sokak του Μοναστηρίου |
Από την εποχή της εγκαταστάσεως στη Θεσσαλονίκη του Γάλλου μισσιοναρίου Lepavec (1830-1857), αρχικά ως ηγουμένου των Λαζαριστών και αργότερα στα Βιτώλια[15], οι Λαζαριστές ενεργοποίησαν παλαιό παγιωμένο σχέδιο του Βατικανού με ουνιτικό προσωπείο για την εξάπλωση του καθολικισμού. Ο Lepavec, ο οποίος φιλοδοξούσε να εκκαθολικεύσει όχι μόνο ορθόδοξους αλλά και μουσουλμάνους κατοίκους της Ευρωπαϊκής Τουρκίας, ύστερα από ελάχιστες προσηλυτιστικές επιτυχίες έδωσε σ' αυτό το παλιό σχέδιο τρεις νέες κατευθύνσεις: Δημιουργία γκραικο-ουνίας στην ελληνόφωνη Θράκη, βουλγαρο-ουνίας στη Μακεδονία και ανάπτυξη Ουνίας, υπό την εποπτεία του γνωστού Λαζαριστού των Βιτωλίων Faverial, μεταξύ των βλαχοφώνων[16].
Η συνεργασία των Λαζαριστών με τους ρουμανίζοντες χαρακτηρίσθηκε ως η πλέον ολέθρια για τα ελληνικά συμφέροντα, με σοβαρότατες επιπτώσεις για το ελληνικό στοιχείο στο μακεδονικό χώρο. Πρωτεργάτης των ρουμανιζόντων στην παροχή ανθελληνικών υπηρεσιών στους Λαζαριστές υπήρξε ο Απόστολος Μαργαρίτης[17]. Αφορμή για την στάση του αυτή αποτέλεσαν οι σε βάρος του διώξεις, οι οποίες εντάθηκαν το 1869. Αυτές οφείλονταν στο ότι, παρά την αυστηρή απαγόρευση του Μητροπολίτου Καστορίας και του Οικουμενικού Πατριάρχου Ιωακείμ του Β', συνέχιζε τη διδασκαλία της ρουμανικής γλώσσας στο Ελληνοσχολείο της Βλαχοκλεισούρας[18].
Ευρισκόμενος σε αδιέξοδο, ζήτησε τη βοήθεια και προστασία των Λαζαριστών των Βιτωλίων και του εκεί αυστριακού προξένου. Αυτό δημιούργησε τις προυποθέσεις για μια ουσιαστική προσέγγιση και συνεργασία μεταξύ των αντιπροσώπων της ρουμανικής προπαγάνδας και της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στα Βιτώλια.
Ο ηγούμενος των Λαζαριστών στα Βιτώλια Faverial[19] και ο διπλωματικός εκπρόσωπος της Ρουμανίας στην Κωνσταντινούπολη συμφωνούσαν απόλυτα ότι η μοναδική δυνατότητα χειραφετήσεως των Βλάχων της Μακεδονίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο[20] ήταν η προσχώρηση τους στην ρωμαιοκαθολική Εκκλησία με το προσωπείο της Ουνίας[21].
Ο αρχηγός της ρουμανικής προπαγάνδας Απόστολος Μαργαρίτης προκειμένου να εξουδετερώσει την αντίδραση των Μητροπολιτών στην ίδρυση ρουμανικών σχολείων, αλλά κυρίως για ιδιοτελείς οικονομικούς σκοπούς, δεν δίσταζε να υποθάλπει τις τάσεις των Λαζαριστών ιερέων και να διευκολύνει τη δραστηριότητα τους στον προσηλυτισμό στην Ουνία μαθητών που φοιτούσαν στα ρουμανικά σχολεία της Μακεδονίας[22].
Από την άλλη πλευρά οι Λαζαριστές εκδήλωναν πρόθυμα τη συμπαράσταση τους στα σχέδια του Μαργαρίτη. Για τον λόγο αυτό του παρεχώρησαν μια πτέρυγα της Μονής τους για την ίδρυση Γυμνασίου στο Μοναστήρι[23].
Ιδιαίτερα πρέπει να εξαρθεί η στενή σχέση, η οποία αναπτύχθηκε μεταξύ του ηγουμένου των Λαζαριστών Faverial και του Αποστόλου Μαργαρίτη. Οι επαφες τους τοποθετούνται γύρω στα 1870 και θα συνεχισθούν τα επόμενα χρόνια, όταν το Τάγμα των Λαζαριστών δρούσε κάτω από την προστασία της Αυστροουγγαρίας[24].
