Γράφει ο Μιλτιάδης Πιτούλης,
Υποστράτηγος ε.α.
Τα τέσσερα αδέλφια, οπλαρχηγοί στη Φιλιππιάδα, στον πόλεμο του 1910-12. Από αριστερά:
Γιώργης (ο υστερότοκος γιός), Χρήστος (δευτερότοκος), Ντίνας (πρεσβύτερος), Θωμάς (τριτότοκος).
Oι Πιτουλαίοι, ήταν μεγάλη βλάχικη φάρα και ανήκει στην υποομάδα των Βλάχων που ονομάζονται Αρβανιτόβλαχοι. Η ονομασία αυτή δηλώνει τους Βλάχους που προέρχονται από την περιοχή της Βόρειας Ηπείρου κυρίως της περιοχής Κολώνιας και Φράσερης. Ήταν χριστιανοί με ελληνική συνείδηση. Οι επιθέσεις των Τούρκων και Αλβανών εναντίων των χριστιανών Βλάχων, η καταστροφή της μεγάλης κοιτίδας τους, της Μοσχόπολης, και των υπολοίπων χριστιανικών οικισμών, τους οδήγησαν σε καθαρά νομαδικό βίο.
Oι Αρβανιτόβλαχοι ασχολήθηκαν αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Οργανώνονται κατά Φάρες και Τσελιγκάτα στέλνουν τα προϊόντα τους στα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Η φάρα των Πιτουλαίων, οργανωμένη σε τσελιγκάτο μετακινείται μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο στην ενιαία Ήπειρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από την Μοσχόπολη και τα βουνά της Κολώνιας στην οροσειρά του Γράμμου, ως τα παράλια του Ιονίου και της Αδριατικής ζώντας ως σκηνίτες. Σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Irvin Sanders στο βιβλίο του The people of rural Greece -εκδόσεις Harvard university press 1962- το τσελιγκάτο των Πιτουλαίων ήταν από τα μεγαλύτερα των Βαλκανίων.
Η οικογένεια Πιτούλη την περίοδο 1910-12 στη Φιλιππιάδα, ανακατεμένη με τον ελληνικό στρατό.
Στο κέντρο της φωτογραφίας, καθιστοί, από αριστερά: Θωμάς, Ντίνας, Χρήστος. Πίσω, όρθιες, οι σύζυγοί τους.
Παραμονές των Βαλκανικών πολέμων αρχίζουν στον ενιαίο Ηπειρωτικό χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι εθνοτικές συγκρούσεις. Ο Χρήστος Πιτούλης με τα άλλα τρία αδέλφια του -Ντίνας, Θωμάς και Γεώργιος, συμμετέχουν στον απελευθερωτικό αγώνα του Γιωργάκη Ζωγράφου.
Σε αναφορά του προξενείου Κορυτσάς προς το Υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα σημειώνεται «Οι χριστιανικοί πληθυσμοί αισθάνονται σιγουριά με την παρουσία των αδελφών Πιτούλη» (Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών). Στρατεύονται στο πλευρό του Ελληνικού Στρατού. Έτσι, μετά την προσάρτηση της Β. Ηπείρου στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας θεωρούνται personna non grata και επιλέγουν να εγκατασταθούν μαζί με άλλες νομαδικές μεγάλες φάρες καθώς και Έλληνες της Κορυτσάς και της Χιμάρας στον ελλαδικό χώρο, στην Ηγουμενίτσα.
