Η παλιά Έδεσσα
Δέσποινας Χ. Παπαστεργίου
Οικονομολόγος, πτ. ΠΑΜΑΚ
Δημοσιογράφος-Ιστορική ερευνήτρια
Η προικισμένη αφειδώλευτα από την φύση Έδεσσα, χτισμένη στους πρόποδες του Βερμίου, με καταπληκτική θέα στον κάμπο, άφθονα νερά και πλούσια βλάστηση, διαθέτει πολύτιμη ιστορική κληρονομιά και παράδοση. Αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Μακεδονίας, γνώρισε την ύψιστη ακμή της κατά την ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική περίοδο, διατήρησε την σπουδαιότητά της κατά τους βυζαντινούς χρόνους και υπήρξε ακόμη και στα χρόνια της τουρκοκρατίας σημαντικό αστικό και διοικητικό κέντρο της κεντρικής Μακεδονίας(1). Αυτό είχε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών.
Επί τουρκοκρατίας το χριστιανικό στοιχείο της ήταν αρκετά υπολογίσιμο, ενώ το 1782 ιδρύθηκε το «Eλληνομουσείον», πρώτο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι κάτοικοί της συμμετείχαν αποφασιστικά στην επανάσταση του 1821 και με πράξεις αυτοθυσίας και αυταπάρνησης, επιβεβαίωσαν το αδάμαστο ελληνικό πνεύμα. Τις δεκαετίες του 1860 και 1870 αποτέλεσε πεδίο συγκρούσεων μεταξύ Πατριαρχικών και Εξαρχικών. Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, η πόλη και η ευρύτερη περιοχή ανέδειξε πλήθος μαρτύρων και ηρώων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία.
Στην μνήμη της τοπικής παράδοσης της Έδεσσας, στις οικογενειακές παραδόσεις και στις ιστορικές πηγές μαρτυρείται εγκατάσταση οικογενειών από την Μοσχόπολη (μετά την καταστροφή του 1769) και τα μετέπειτα χρόνια από την Κορυτσά(2), η οποία αναπτύχθηκε κυρίως μετά την καταστροφή της Μοσχόπολης και των υπολοίπων χριστιανικών οικισμών της περιοχής. Τρεις κορυφαίες προσωπικότητες της πόλης που διακρίθηκαν για την γενναιότητα, το θάρρος και τις ηγετικές ικανότητες, ο Αγωνιστής του 1821 Παναγιώτης Ναούμ, ο Μακεδονομάχος Ιωάννης Τσίτσκας και η αδελφή του, Αρσακειάδα δασκάλα του Μακεδονικού Αγώνα, Λιλή Βλάχου ή Τσίτσκα, είλκαν την καταγωγή τους από την περιφέρεια Κορυτσάς.
Παναγιώτης Ναούμ
