Αφιέρωμα στη μνήμη του Τάκη Μουσαφίρη

Τάκης Μουσαφίρης και Δημήτρης Μητροπάνος

Σπάνιες πληροφορίες που έδωσε ο ίδιος σε συνέντευξή του στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας - Η πορεία του από την Ήπειρο στην Αθήνα, τα μεγάλα τραγούδια και οι συνεργασίες που έγραψαν ιστορία στο ελληνικό τραγούδι

Ένας από τους μεγαλύτερους λαϊκούς συνθέτες και στιχουργούς μας, ο Τάκης Μουσαφίρης έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό.

Ηπειρώτης, συγκεκριμένα Γιαννιώτης στην καταγωγή, έγραψε εκατοντάδες τραγούδια που έγιναν τεράστιες επιτυχίες. Ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ως και τη δεκαετία του ’90, τα σουξέ του διαδέχονταν το ένα το άλλο. Σε αυτά, θα αναφερθούμε στο τέλος του σημερινού άρθρου.

Στις 31/5/1987, ο Τάκης Μουσαφίρης έδωσε μία από τις σπάνιες συνεντεύξεις του, στον Γιώργη Έξαρχο, για το Γ’ Πρόγραμμα της ΕΡΤ, που είχε τότε διευθυντή τον Κυριάκο Σφέτσα.

Τη συνέντευξη αυτή, παραθέτει αυτούσια ο Γιώργος Έξαρχος στο βιβλίο του «ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΒΛΑΧΟΙ (ΑΡΜΑΝΟΙ)», ΤΟΜΟΣ Α’, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ 2001. Θα παραθέσουμε τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της, χρησιμοποιώντας, ως επί το πλείστον γ’ ενικό πρόσωπο.

Ο Τάκης Μουσαφίρης, ήταν γέννημα-θρέμμα της Ηπείρου, συγκεκριμένα του νομού Ιωαννίνων. Οι γονείς του είχαν γεννηθεί σε δύο χωριά που έδωσαν, ανάμεσα στους άλλους, δύο πρωθυπουργούς στη χώρα μας. Συγκεκριμένα, ο πατέρας του είχε γεννηθεί στους Καλαρρύτες, απ’ όπου καταγόταν ο σπουδαίος ιστορικός και πολιτικός Σπυρίδων Λάμπρος και η μητέρα του, από το Συρράκο, γενέτειρα του Ιωάννη Κωλέττη.

Για την ιστορία, οι Καλαρρύτες είναι τόπος καταγωγής του ιδρυτή του οίκου Bvlgari, Σωτήρη Βούλγαρη, ενώ το Συρράκο, είναι γενέτειρα του σπουδαίου ποιητή Κώστα Κρυστάλλη, που έφυγε νεότατος (1868-1894).

Και τα δύο, είναι βλαχόφωνα χωριά. Ο Τάκης Μουσαφίρης, Βλάχος στην καταγωγή, επηρεάστηκε όπως είπε κι ο ίδιος στον Γιώργο Έξαρχο, στα τραγούδια του από τη βλάχικη παράδοση.

Ο πατέρας του έπαιζε κιθάρα και βιολί και η μητέρα του μαντολίνο. Ο Τάκης Μουσαφίρης, είχε ακόμα μια αδερφή.

Όσο για τα παιδικά του χρόνια; Ας δούμε τι είπε ο ίδιος «Κοιτάχτε να δείτε, έζησα στα Γιάννινα, σε μια αποκλεισμένη επαρχία. Εκεί μεγάλωσα, εκεί τέλειωσα το σχολείο και ύστερα ήρθα στην Αθήνα. Αυτό είχε σαν αντίκτυπο και αποτέλεσμα τα τραγούδια της μοναξιάς, της απομόνωσης κτλ., τα οποία βγήκαν από αυτόν τον χώρο».

Όσο για τις επιρροές του; Τα καλοκαίρια πήγαινε στους Καλαρρύτες, όπου άκουγε βλάχικα τραγούδια. Κι από το γειτονικό με την Ήπειρο Ιόνιο και τις καντάδες, είχε επηρεαστεί ο Τάκης Μουσαφίρης. Και ακόμα, έλεγε ο ίδιος:

«Έχω μεγαλώσει σε συνοικισμό. Γύρω μου ήσαν πρόσφυγες. Τα τραγούδια τους άκουγα. Όταν ήμουνα μικρό παιδί, μόνο τέτοια τραγούδια παιζόντουσαν (τραγούδια των προσφύγων) και όλα αυτά τα πράγματα ακουγόντουσαν στα καφενεδάκια και στη γειτονιά μου. Όλα αυτά με έχουν επηρεάσει».

Στο σπίτι του, οι γονείς του έπαιζαν μουσική. Την πρώτη του μελωδία, τη «σκάρωσε» στα εφτά του χρόνια, πηγαίνοντας με το άλογο (!), από τα Γιάννενα στους Καλαρρύτες.

Των Βλάχων οι κοινότητες γράφουν τη δική τους Ιστορία

Ξένοι περιηγητές του 19ου αιώνα αναφέρουν με έκπληξη ότι είδαν στα βλάχικα χωριά, 

όπως το εικονιζόμενο Νυμφαίο, σχολεία και πλούσιες βιβλιοθήκες

Θοδωρής Αθανασιάδης

Κρεμασμένα θαρρείς στα ψηλότερα σημεία των βουνών, αγκαλιά με τα δάση και τα γάργαρα νερά, αλλά και τα αλπικά βοσκοτόπια, τα βλάχικα χωριά της Ελλάδας μετρούν τους αιώνες με τον δικό τους τρόπο.

Είναι ίσως οι πλέον παρεξηγημένοι Ελληνες, καθώς η λέξη «βλάχος» φέρνει στον νου του συγχρόνου και επιδερμικά μορφωμένου Νεοέλληνα κάποιον άξεστο ορεσίβιο που δεν ξέρει καλά - καλά να γράψει το όνομά του και ζει τον περισσότερο καιρό με τα πρόβατα στα απάτητα βουνά!

Είναι πολύ λίγοι αυτοί που γνωρίζουν πως οι βλάχικες κοινότητες της Ελλάδας ήταν από τα πιο πλούσιες, ακμάζουσες και πιο εξελιγμένες σε όλη την τουρκοκρατούμενη Βαλκανική χερσόνησο μέχρι και τον Μεσοπόλεμο. Μάλιστα, οι ξένοι περιηγητές του 18ου και 19ου αιώνα αναφέρουν με θαυμασμό και έκπληξη στα γραπτά τους ότι είδαν δίπατα και τρίπατα σπίτια, σχολεία με δεκάδες μαθητές, πλούσιες βιβλιοθήκες και κοινωνική ζωή που σε κάποιες περιπτώσεις ήταν συγκρίσιμη μόνο με αυτήν των ευρωπαϊκών πόλεων.

Περήφανοι Βλάχοι

Οι Βλάχοι ήταν πάντα σκληροτράχηλοι ορεσίβιοι, αλλά και πνεύματα ανήσυχα. Διακρίθηκαν με ό,τι καταπιάστηκαν και αποδείχθηκαν σπουδαίοι έμποροι, άξιοι δουλευτάδες, εξαιρετικοί τεχνίτες, ενώ πολλοί από αυτούς είχαν σπουδάσει στα καλύτερά πανεπιστήμια της Ευρώπης!

Οπως και οι Σαρακατσάνοι, οι Βλάχοι ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι που οδηγούσαν τα κοπάδια τους όπου υπήρχαν πλούσια βοσκοτόπια. Το καλοκαίρι στα βουνά, σε συγκεκριμένες περιοχές και τον χειμώνα στα χειμαδιά στις πεδιάδες. Παράλληλα όμως είχαν και μόνιμη κατοικία.

Η διαφορά με τους Σαρακατσάνους, που μιλούσαν μόνο ελληνικά, είναι ότι οι Βλάχοι μιλούσαν ελληνικά, αλλά και το δικό τους γλωσσικό ιδίωμα που έχει μεν λατινικές ρίζες, αλλά χρησιμοποιεί ωστόσο και πάρα πολλές αρχαιοελληνικές και ελληνικές λέξεις (ίσως περισσότερο από το 50%). Τα βλάχικα κατατάσσονται από τους γλωσσολόγους στις λεγόμενες «νεολατινικές γλώσσες» που στηρίχθηκαν στη «λαϊκή λατινική».