Θεωρώντας ως βασική μας υποχρέωση τη διατήρηση και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής μας, θα συνεχίσουμε να αναλαμβάνουμε τέτοιες πρωτοβουλίες για τη διάσωση των πολιτιστικών στοιχείων που συγκροτούν την ιδιαίτερη ιστορία του τόπου μας και συμβάλλουν στη διαμόρφωση της σύγχρονης ταυτότητας της Μαγνησίας. Στο πέρασμα των αιώνων, στην περιοχή μας, άκμασαν τρεις σημαντικότατες κοιτίδες Βλαχόφωνων Ελλήνων, με αιώνες ιστορίας και παράδοσης πίσω τους, οι οποίοι έβαλαν τη σφραγίδα τους στη φυσιογνωμία του Νομού μας.
Οι Σύλλογοι που εκφράζουν τις κοινότητες αυτές, έχουν επιδοθεί, σήμερα, σ’ έναν αγώνα για τη συγκέντρωση και την αξιοποίηση του εξαιρετικά πολύτιμου για την περιοχή μας υλικού που αφορά στους Βλάχους του Βελεστίνου, του Αλμυρού και του Σέσκλου και το οποίο κινδυνεύει με το πέρασμα του χρόνου, να χαθεί οριστικά. Τον καρπό αυτής της συλλογικής έρευνας και καταγραφής κρατάτε σήμερα στα χέρια σας και έχουμε την τιμή να παρουσιάζουμε με τον Υφυπουργό Οικονομικών, τον οποίο καλωσορίζουμε στη Μαγνησία. Δίνοντας την ευκαιρία στους τρεις Συλλόγους να αναδείξουν και να διαδώσουν την πολύτιμη κληρονομιά τους, δημιουργούμε νέα κουλτούρα συνεργασίας. Σύλλογοι = εργαστήρια συμμετοχής. Η συνεργασία των τριών Συλλόγων για τη διάσωση των στοιχείων της κουλτούρας των Βλάχων, καθώς και τη συστηματική παρουσίαση, προβολή και αξιοποίηση του ιστορικού τους πλούτου, προωθεί τη δικτύωσή τους. Μην ξεχνάμε ότι η δικτύωση είναι η διαδικασία που αποτελεί τον πιο σύγχρονο και ενδεδειγμένο τρόπο για την οργάνωση της λειτουργίας των πολιτιστικών συλλόγων. Με τη δικτύωσή τους, διευρύνουν τις δυνατότητές τους και εξασφαλίζουν τη στήριξη των τοπικών φορέων, ώστε να συνεχίσουν τη δημιουργική τους δράση.
Όσον αφορά τώρα το περιεχόμενο του βιβλίου, αυτό έχει ουσιαστικά 2 θεματικές ενότητητες: η ά ενότητα αφορά τους Βλάχους εκ Περιβολίου, Σαμαρίνας και άλλων γειτονικών χωριών ορμώμενοι, οι οποίοι έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή κυρίως του Βελεστίνου και στο Μικρό Περιβολάκι. Η άλλη ενότητητα αναφέρεται στους Βλάχους της περιοχής του Αλμυρού (Αλμυρός, Σούρπη, Νεράϊδα, Ανθότοπος και Νεοχωράκι) και του Σέσκλου, που ανήκουν στην ομάδα των λεγόμενων «Αρβανιτοβλάχων» ή«Αρβαντοβλάχων». Στην περιοχή μας από πολύ παλιά είναι γνωστό ότι υπήρχαν σημαντικότατες κοιτίδες βλαχόφωνων Ελλήνων, με μεγάλη ιστορία και παράδοση, οι οποίες έχουν αφήσει μία ανεξίτηλη σφραγίδα στην διαμόρφωση της φυσιογνωμίας του Νομού. Η ενσωμάτωση του μεγαλύτερου μέρους της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881 είχε αρνητικές συνέπειες για τους νομαδικούς και ημινομαδικούς πληθυσμούς των οποίων τα χειμαδιά βρέθηκαν στην Ελληνική επικράτεια, ενώ οι ορεινές εγκαταστάσεις τους παρέμεναν υπό Οθωμανική κυριαρχία. Αρκετοί Αρβανιτόβλαχοι από την Κορυτσά ή το Μοναστήρι εγκαταστάθηκαν στον Αλμυρό ή το Σέσκλο, ενώ οι Περιβολιώτες ενδυνάμωσαν την παρουσία τους στο Βελεστίνο. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι εντάχθηκαν αρμονικά στις τοπικές κοινωνίες, φέρνοντας σ’ αυτές τη μακραίωνη παράδοση που τους συνόδευε. Μιας παράδοσης όμως η οποία δεν είχε επαρκώς ερευνηθεί και καταγραφεί.
Όλοι αυτοί όμως αποτελούσαν και αποτελούν ελληνικό στοιχείο και αυτό το τονίζω ιδιαίτερα, διότι πολλές φορές, εμπαθείς, στρατευμένες, ημιμαθείς ή ανιστόρητες προσεγγίσεις, με αμφίβολης αξίας φυλετικά επιχειρήματα, έχουν αμφισβητήσει την ελληνικότητα των βλάχων. Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο κ.Λαζάρου στον πρόλογο του βιβλίου, αναφέροντας το εξής: «Με άλλα λόγια το ΕΛΙΑΜΕΠ αποκλείει να κατάγονται από Έλληνες οι Αρσάκης, Βέλλιος, Δούμπας, Ζάππας, Ζωγράφος, Λούπος, Μπάγκας, Προκοπίου, Σίνας, Σμολένσκης, Νεκτάριος Τέρπος, Τρικούπης…, οι οποίοι λόγω, έργω, διανοία, παντοειδώς εκδηλώνονται Έλληνες, πιστοί καί αφοσιωμένοι.». Και συνεχίζει παρακάτω, αναφέροντας ότι, ενώ πολλοί δικοί μας πανεπιστημιακοί δεν θεωρούν τους Βλάχους, Έλληνες, ο μεγάλος Άγγλος Ιστορικός Arnold Toynbee, τους θεωρεί Έλληνες «μιά καί οι ίδιοι αισθάνονται ότι είναι Έλληνες, παρά τό ότι η μητρική τούς γλώσσα δέν είναι ελληνική», όπως ο ίδιος αναφέρει. (εδώ επιτρέψτε μου να επιμείνω δι’ ολίγων). Ιστορική έρευνα=όχι ντροπή. Πρέπει να είναι και τεκμηριωμένη. Προσκρούει στο δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού. Δεν μπορούν να πλήξουν την ελληνικότητα των βλάχων, ασπίδα είναι η συνείδηση της ελληνικότητας. Ο δημοσιογράφος Θόδωρος Καρζής δε θέλει Έλληνες τούς Βορειοηπειρώτες Βλάχους, μάλιστα τούς Μοσχοπολίτες, μολονότι αναγνωρίζει παραδόξως την ελληνική συνείδησή τους. Εδώ είναι ολοφάνερη η επηρροή του καθηγητή γεωγραφίας και διερμηνέα Thede Kahl, «προκλητικό προπαγανδιστή» και αποδιοπομπημένο σαν personna non grata, ανεπιθύμητο πρόσωπο, από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων. Είναι ο συνέταιρός του στα Ηπειρωτικά Παραμύθια, πού προλογίζει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, βιβλίο το οποίο διανεμήθηκε κιόλας από καθημερινή εφημερίδα και αναφέρει ότι δήθεν οι κάτοικοι της Μοσχοπόλεως «κατάγονταν από Ρουμάνους καί μιλούσαν βλάχικα…»! Αυτό σημαίνει ότι ο Καρζής ούτε στοιχειώδεις γνώσεις διαθέτει ούτε φυλλομέτρησε τά Ήπειρωτικά, στά οποία ο μεγάλος μεσαιωνοδίφης καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρύτανις καί πρωθυπουργός της Ελλάδος, Ηπειρώτης Βλάχος από τούς Καλαρρύτες Ίωαννίνων, Σπυρίδων Λάμπρος, επικρίνοντας την ασκούμενη από τον Μπουριλεάνου προπαγάνδα, επισημαίνει: «…καίπερ προσπαθήσας να ελαττώσει τη σημασία του ελληνισμού εν τη κωμοπόλει ταύτη [Μοσχοπόλει], ησθάνθη οὐχ ήττον τήν υποχρέωσιν νά ομολογήση, ότι τά επιχώρια άσματα είναι μόνον ελληνικά, οπερ είναι των ενδεικτικοτάτων επιχειρημάτων πρός επόδειξιν του ελληνικού χαρακτήρος της χώρας».
Ελληνικότητα δέ αναβλύζει καί από βλαχόφωνα δημοτικά τραγούδια, όπως απέδειξε στήν τρίτομη διδακτορική διατριβή της η Ηπειρωτοπούλα Αθηνά Κατσανεβάκη, στην οποία αναφέρονται και οι συγγραφείς του παρόντος συγγράμματος στην ενότητα για το Πολυφωνικό Τραγούδι. Και συνεχίζει ο Λαζάρου, με ένα εύστοχο λογοπαίγνιο λέγοντας Μετά ταύτα, va-l maca Luplo, θά τόν φάει ο Λύκος, τόν Καρζή! Κι εδώ βεβαίως εννοείται ο Βορειοηπειρώτης Βλάχος, Αρβαντόβλαχος, απόδημος, πέραν του Δουνάβεως, που ανήλθε καί στόν ηγεμονικό θρόνο, ο Βασίλειος Λούπος, ψευδώνυμο βέβαια το επώνυμο, Κώτσης το πραγματικό, το δε Βασίλειος συμβολικό τής Βασιλείας τού Βυζαντίου! Σε ένα άλλο σημείο του Βιβλίου Ο Μητροπολίτης Ξάνθης I. Μαρτινιανός αναφέρει χαρακτηριστικά για την προέλευση των Αρβανιτοβλάχων: «Εύρηνται έπίσης καί εκτός τής Ελλάδος εις τάς νυν γειτονικάς χώρας μεταξύ των διάσπαρτων Ελλήνων ή εις την ακτίνα του ελληνικού πολιτισμού, βλάχοι ορεγνοί εν βορείω Ηπείρω καί Αλβανία πρός Δυτικά του Γράμμου εις την Κολώνιαν καί παρά τό χωρίω Φράσσαρι, οι Φρασσερώται».
Όσον αφορά τη Θεσσαλία τώρα, οι σημαντικότερες εγκαταστάσεις Φρασαριωτών – Αρβανιτοβλάχων εντοπίζονται στα χωριά της περιοχής του Αλμυρού καθώς και στο Σέσκλο της Μαγνησίας, σε χωριά της επαρχίας Τυρνάβου όπως στο Αργυροπούλι (πρώην Καρατζόλι), στα Δελέρια, στο Δαμάσι, στη Ροδιά (πρώην Μουσαλάρι), στην Ελασσόνα, στην περιοχή της Καλαμπάκας με κυριότερο οικισμό τη Νέα Ζωή (πρώην Μπούρσιανη) και σε άλλες πεδινές περιοχές των Τρικάλων (π.χ. Ζάρκο, Φαρκαδώνα, Νεοχώρι, Πετρόπορο κ.α). Μεταξύ των, το Αργυροπούλι αναφέρεται ως η μεγαλύτερη αρβανιτοβλάχικη εγκατάσταση στη Θεσσαλία. Οι περισσότεροι από τους κατοίκους των παραπάνω οικισμών έχουν δεσμούς συγγένειας, άλλοτε κοντινούς και άλλοτε μακρινούς, με τους αντίστοιχους Φρασαριώτες που βρίσκονται στην πόλη της Κατερίνης (κυρίως στη περιοχή του Νοσοκομείου) και στα γύρω χωριά, αλλά και στη Νιζόπολη των Σκοπίων (περιοχή Μοναστήριου-Μπίτολα). Φυσικά συναντώνται και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Θεσσαλίας (Λάρισα, Τρίκαλα, Βόλο) ως αποτέλεσμα της αστυφιλίας από το 1950 και μετέπειτα.
Όποιος διαβάσει το ανά χείρας βιβλίο, αφήνεται σ’ ένα φανταστικό όμορφο ταξίδι συναντώντας τις βουνοκορφές της Πίνδου και το Περιβόλι, τα ορεινά του Μοράβα, την Κορυτσά και την Πρεμετή, όλες αυτές τις περιοχές που αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της Ελληνικής γης, δηλαδή της Ηπείρου μας πριν την Οθωμανική κατοχή. Θα διαβάσει για το αργό μακρόσυρτο τραγούδι των κυρατζήδων και θα νιώσει μαζί τους την αγωνία για τον καθημερινό μόχθο για τις συνεχείς μετακινήσεις των κτηνοτρόφων, για τα νυχτέρια των γυναικών παρέα με τον αργαλειό για τα ήθη και τα έθιμά τους κατά την περίοδο των εορτών και ειδικά αυτής των χριστουγέννων, για τη γιορτή του κλήδονα, για το έθιμο της «Πιρπιρούνας», που συνδέεται με την περιγραφή των δοξασιών του κύκλου ζωής του ανθρώπου, δηλαδή τη γέννηση, το γάμο και το θάνατο.
Όπως όλοι έχετε ήδη αντιληφθεί, πρόκειται για μια ιδιαίτερα αξιόλογη έρευνα και καταγραφή όλων εκείνων των ιδιαίτερων πολιτιστικών χαρακτηριστικών των βλάχων της περιοχής μας. Η Νομαρχία δεν μπορούσε να παραμείνει ουδέτερη και αδρανής παρατηρητής μίας τέτοιας μεγάλης και αξιόλογης προσπάθειας νέων επιστημόνων που τιμούν την καταγωγή τους αλλά και τον τόπο που μεγάλωσαν, τη Μαγνησία. (Λαογραφία-ανθρωπολογία-ιστοριογραφία-ιστορία) Από την πρώτη στιγμή ανταποκριθήκαμε, στηρίξαμε, συμπαρασταθήκαμε και σήμερα είμαστε εδώ ενώπιόν σας να παρουσιάσουμε το αποτέλεσμα αυτής της συλλογικής προσπάθειας. Πρέπει οι Βλάχοι να αποκτήσουν συνείδηση. Συνείδηση της καταγωγής, της προέλευσης, της διαδρομής και εντέλει της ιδιαίτερης πολιτιστικής τους ταυτότητας. Ναι, είμαστε ξεχωριστοί. Αυτή η συνείδηση της διαφορετικότητας μας επιτρέπει να εντασσόμαστε αρμονικά, με ασφάλεια και αυτοπεποίθηση στη συλλογική κοινωνική ζωή του τόπου. Στόχος μας είναι το παρόν βιβλίο, καταρχάς να φτάσει σε κάθε σπίτι βλάχικης οικογένειας ώστε να διαβαστεί από όλα τα μέλη της και αφετέρου να αποσταλεί σε όλες τις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων της Ελλάδας, καθώς και στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού, όπου υπάρχει δηλαδή ελληνική ομογένεια, ώστε να αποτελέσει ένα πολύτιμο βοήθημα για τους ερευνητές του αύριο.
Με δεδομένο ότι οι πηγές σιγά σιγά χάνονται και η συλλογική μνήμη εξασθενεί και αλλοιώνεται, η διάσωση δεκάδων τραγουδιών, ηθών, εθίμων, και φυσικά αρχειακών φωτογραφιών συνιστά πράξη άξια επαίνου! Θα ήθελα στο σημείο αυτό να μείνω λίγο στο φωτογραφικό κομμάτι του βιβλίου. Υπάρχουν στο βιβλίο αυτό ακριβώς 248 φωτογραφίες. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο το οποίο πραγματικά ξεπέρασε τις προσδοκίες όλων μας. Είναι η αποτύπωση βιωμάτων και στιγμών από χρόνους και μνήμες αλλοτινές, που χάρη στο βιβλίο αυτό θα μείνουν ανεξίτηλες και θα διασωθούν.Τέλος θα ήθελα να συγχαρώ τις διοικήσεις των τριών Συλλόγων για την επιστημονικά τεκμηριωμένη και αξιολογότατη δουλειά που παρουσιάζεται στην παρούσα έκδοση, και ιδιαίτερα αυτούς που συνέβαλαν στην συγγραφή του και να διαβεβαιώσω τους συμπολίτες μας ότι ανάλογες προσπάθειες – ειδικά, όταν αφορούν στην καταγραφή θεμάτων, τα οποία δεν έχουν ερευνηθεί και μελετηθεί ως σήμερα – θα αγκαλιαστούν με την ίδια θέρμη από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μαγνησίας.
Πηγή: papatolias.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.