-*Κρεολή* = μιγάς , μεικτή -
Υπάρχει μια δοξασία και ένα μύθευμα, ριζωμένα επί δεκαετίες ολόκληρες, που άκριτα ατεκμηρίωτα θεωρούν την αρμάνικη-βλάχικη γλώσσα ίδια και απαράλλακτη με την ρουμάνικη γλώσσα των Βλαχομπογδανών της Δακορουμανίας, γι'αυτό την ονομάζουν ανοήτως ρουμανοβλάχικα ή βλαχορουμάνικα!
Άλλοι θεωρούν την αρμάνικη ως μια διάλεκτο της ρουμάνικης. Και γεννιέται το ερώτημα: Αλήθεια, ποιες είναι οι σχέσεις της αρμάνικης-βλάχικης με τη ρουμάνικη γλώσσα;
Η απάντηση είναι πολύ απλή. Η βλάχικη γλώσσα αποτελεί έναν κλάδο της δημώδους λατινικής των Βαλκανίων και όχι παρακλάδι της δακορουμανικής. Έχει συγγένεια με τη ρουμάνικη κι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι 2 γλώσσες ανήκουν στην ανατολική βαλκανική ομάδα ρωμανικών γλωσσών (αρμάνικη - βλάχικη, ρουμάνικη, ιστρορουμάνικη, μογλενίτικη). Παρόμοιες συγγένειες έχουν μεταξύ τους και οι γλώσσες που ανήκουν στη δυτική ομάδα γλωσσών (ιταλική, γαλλική, ισπανική, πορτογαλική, ραιτορουμάνικη). Ολες οι ρωμανικές γλώσσες, ανατολικές και δυτικές, κατάγονται από τη δημώδη-προφορική λατινική γλώσσα της Βαλκανικής και της Δυτικής Ευρώπης αντίστοιχα.
Σε ό,τι αφορά την αρμάνικη-βλάχικη γλώσσα, μπορούμε να πούμε ότι χωρίζεται σε 2 βασικές διαλέκτους: 1. Βόρεια ομάδα 2. Νότια ομάδα.
Και οι δύο ομάδες πρέπει να καταγραφούν συστηματικά και με επιστημονική εγκυρότητα από το όποιο σωζόμενο ακόμη γλωσσικό υλικό σε κάθε ένα από τα βλαχοχώρια, ώστε να τεθεί στη διάθεση των ειδικών ερευνητών – γλωσσολόγων. Κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί μέχρι σήμερα δυστυχώς- γιαυτό και όσοι αναφέρονται στην αρμάνικη γλώσσα εικοτολογούν και υποθέτουν-τερατολογούν-αφού δεν έχουν το γλωσσικό υλικό στη διάθεσή τους.
Όσα λεξικά της αρμάνικης-βλάχικης κυκλοφόρησαν από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι και επί των ημερών μας περιέχουν μικρό ποσοστό του συνολικού γλωσσικού πλούτου των Αρμάνων-πλούτου που είναι ακόμα σε χρήση- οπότε οι οποιεσδήποτε μελέτες με βάση αυτά τα λεξικά μπορούν να οδηγήσουν σε λάθος εκτιμήσεις και λάθος συμπεράσματα.
Στην αρμάνικη-βλάχικη γλώσσα διασώζονται λέξεις της ομηρικής και προομηρικής περιόδου, λέξεις που δεν τις συναντάμε στη λατινική και στη ρουμάνικη γλώσσα, γεγονός που μπορεί να εκληφθεί ως τεκμήριο ισχυρό ότι οι πρόγονοι των Αρμάνων-βλάχων κατοικούσαν στη ελληνική χερσόνησο τουλάχιστον από το 8ο π.χ. αιώνα, στα χρόνια του Ομήρου.
Στην αρμάνικη - βλάχικη διασώζονται λέξεις της γλώσσας των αρχαίων Μακεδόνων, λέξεις που κατέγραψε ως «μακεδονικές» ο Ησίοδος (5ος μ.Χ. αιώνας), γεγονός που μπορεί να εκληφθεί ως τεκμήριο ισχυρό ότι ένα τμήμα των Ελληνοβλάχων-Αρμάνων είναι απόγονοι των Μακεδόνων του Φιλίππου και του Μεγαλέξανδρου.
Στην αρμάνικη-βλάχικη διασώζονται λέξεις της τσακώνικης, ήτοι της πλησιέστερης από τις ελληνικές διαλέκτους προς τη γλώσσα των Δωριέων, γεγονός που μπορεί να εκληφθεί ως ισχυρό τεκμήριο ότι οι Ελληνόβλαχοι-Αρμάνοι είναι δωρικής φυλετικής προέλευσης- και, ως γνωστόν, οι Δωριείς είναι το πρώτο ελληνικό φύλο και από αυτούς κατάγονται οι μετέπειτα Έλληνες, όνομα που επεκτάθηκε και στα άλλα φύλα του αρχαίου κόσμου που κατοικούσαν την ελληνική χερσόνησο.
Παρακάτω παραθέτουμε ένα πάρα πολύ μικρό δείγμα των 3 προηγούμενων περιπτώσεων. Άλλωστε σε ένα μικρό σημείωμα σαν το σημερινό είναι αδύνατο να αναφερθούν όλες οι λέξεις.
1 Ομηρική προομηρική--βλάχικη
ακή = ακίδα, αιχμή άκου (ομηρική) = βελόνι, ακίδα (βλάχικη).
ατραπός = δρόμος ,στενό μονοπάτι (ομηρική) - τράπου = μονοπάτι ,στενός δρόμος.
βαλιός = λευκός, με λευκά στίγματα, παρδαλός (ένα από τα άλογα του Αχιλλέα ονομάζονταν βαλιός) – μπάλιου = με λευκά στίγματα
κύων γεν. κυνός αιτ. κύνα = σκύλος, σκύλα-(ομηρική)- κəνι = σκυλί (βλάχικη).
μάλα = «λίαν πολύ» (ομηρική) - μάλə = πάρα πολύ, πάρα πολλοί.
όις, όιος = πρόβατο (ομηρική) - οάε, πληθ. όι = πρόβατο (βλάχικη)
πόρκος = χοίρος (ομηρική) - πόρκου = γουρούνι (βλάχικη)
τυ = συ, σε (ομηρική) - τίνι = εσύ, συ, εσένα, σένα (βλάχικη)
φρατήρ = μέλος φατρίας- αδελφότητας, αδελφός (ομηρική) - φράτε = αδελφός (βλάχικα).
ωόν και ώιον και ώεον = αβγό (ομηρική) όου = αβγό, ωόν (βλάχικη) κλπ.
2.Αρχαιομακεδονική- βλάχικη
άκαρα = σκέλη (αρχαιομακεδονική) - ντισκəκəράρε = άνοιγμα σκελών (βλάχικη).
αμαλή = απαλή, μαλακή (αχαιομακεδονική) - μοάλε = απαλή, μαλακή (βλάχικη).
αρκόν = σχόλη, αργία, ανάπαυση, ησυχία - στάου αρκάτου = αργώ, έχω σχόλη ,δεν κάνω τίποτα (βλάχικη).
βέσκεροι = είδος άρτων (αρχαιομακεδονική) - πίЅκουρι = αρτίδια, αγιόψωμα, λειτουργιές, αποκλειστικά προσφερόμενα σε κηδείες, μνημόσυνα (βλάχικη).
επιτέρναι = είδος αρτοσκευάσματος – πιτουροάνιε = είδος πίτας, και πιτουρόνι = λαδερά ριζόψωμα μεγέθους γροθιάς που διανέμονται στην πεντηκοστή (βλάχικη), κλπ
3. Τσακώνικη-βλάχικη
ζάρα = κομμένο γάλα, κρασί και κάθε υγρό (τσακώνικη) – τζəρου = τυρόγαλο, κομμένο γάλα.
κάλαЅε και κάλεЅε = πρόβατο με σταχτόμαυρους λεκέδες στο κεφάλι (τσακώνικη) -καλέЅου κριάρι και γενικώς πρόβατο ή άλλο οικόσιτο παραγωγικό ζώο π.χ. άλογο με μαύρα ή σταχτόμαυρα στίγματα στο κεφάλι (βλάχικη).
κατούνα = καλύβα (τσακώνικη) -κəτούνə = καλύβα, καλυβοχώρι (βλάχικη).
κόρμπο = μαύρος, σκούρος (τσακώνικη) – κόρμπου = κόρακας, μαύρος, δύστυχος (βλάχικη).
κουτσούμπα = καμπούρα, μαγούλα (τσακώνικη) – κουτЅιούμπə = καμπουροειδές πελεκούδι, κορμός δέντρου, κούτσουρο (βλάχικη) κλπ.
Τα αρμάνικα-βλάχικα δεν είναι τίποτε άλλο από μια μεικτή γλώσσα (Ελληνικά- Λατινικά) και αποτελούν προϊόν του ελληνολατινικού πολιτισμού μετά την κατάκτηση των ελληνικών χωρών από τους Ρωμαίους.
(πηγή: Οι Ελληνόβλαχοι, Α τόμος, Γιώργη Έξαρχου, εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα 2001)
Τσιαμήτρος Γιάννης
εκπ/κός-χοροδιδάσκαλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.