Τραγούδια Γραμμουστιάνων της διασποράς από την Πέστερα Βουλγαρίας

Γάμος στη Ροδόπη της Βουλγαρίας, τέλη 19ου αι.
Πηγή φωτο: εδώ

Τραγούδια Γραμμουστιάνων της διασποράς

 από την Πέστερα (Ροδόπης) Βουλγαρίας στα βλάχικα

1). Ντουμίνικα πρίν ντου Λούνια {= Κυριακή πριν την Δευτέρα} :

Ντουμίνικα μόι πριν ντου λούνια {= Κυριακή βρε πριν την Δευτέρα}

σι σ' σκουλά μόι νοάπτια πρι λούνα {= και σηκώθηκε νύχτα με φεγγάρι}

κ' βριά σ' ντούκα μόι αν Σαρούνα. {= γιατί ήθελε να πάει στη Θεσσαλονίκη}

Καρά ντιάντι μόι ντι σ' κίντικλου, {= Μόλις άρχισε το τραγούδι}

σάπτι χοάρι μόι ντιστιαπτάλο, {= επτά χωριά ξύπνησαν}

νόουα κασαμπάτζ μόι λι αβτζάρα. {= εννιά πόλεις άκουσαν}

Ντιστιπτάς μόι 'να καλουγκριάουα, {= Ξύπνησες μια καλόγρια}

καλουγκριάουα μόι φιάτα αρμούνα : {= η καλόγρια (είναι μια) κοπέλα βλάχα}

- Ντουμνιτζάλι μ' μόι κάρι σ' κίντα {= Θεούλη μου, ποιός να τραγουδάει}

αχάτ μουσιάτ μόι σι αχάτ κου χάρη ; {= τόσο όμορφα και με τόση χάρη}

σ' ιάστι τζιόνι μόι μπούν, λιβέντου. {= και είναι παλικάρι καλό, λεβέντης}

Ντουμιτζάλιμ μόι παλκαρσέσκου, {= Θεούλη μου, σε παρακαλώ}

ντα νιι ανντρέπτου μόι σ' μι μαρίτ {= επέτρεψέ μου να παντρευτώ}

τι αιέστου τζιόνι μόι ζουγκραψίτου!! {= αυτό το παλικάρι που είναι σαν ζωγραφιά}.

2). Λένα ντούσι ν' βάλι {= Η Λένα πήγε στη λίμνη} :

Λένα ντούσι ν' βάλι {= Η Λένα πήγε στη λίμνη}

τα σ' μπάγκα καλντάρι {= για να βάλει καζάνι/καλδάρα να ζεστάνει νερό}

Λένω λιά σόρω λιά {= Λένω βρε αδερφή}

τα σ' μπάγκα καλντάρι {= για να βάλει καζάνι να ζεστάνει νερό}

τα σ' λα σι σ' σπιάλα {= για να πλυθεί και να μπανιαριστεί}

Λένω λιά σόρω λιά {= Λένω βρε αδερφή}

τα σ' λα σι σ' σπιάλα {= για να πλυθεί και να μπανιαριστεί}

τα σ' γκαργκαριάτζα. {= για να πλατσουρίσει (να παίξει με το νερό)}

Λένω λιά σόρω λιά {= Λένω βρε αδερφή}

Ντούτσι σ' Κόλη ακλότσι {= Πηγαίνει και ο Νικόλας εκεί}

σιάντι ιού ζμπουράστι {= κάθεται της μιλάει}

Λένω λιά σόρω λιά {= Λένω βρε αδερφή}

σιάντι ιού ζμπουράστι {= κάθεται της μιλάει}

Λένα νου ι σι γκριάστι {= η Λένα δεν του απαντάει}

Λένω λιά σόρω λιά {= Λένω βρε αδερφή}

Κόλη ου σπρουκουκιάστι {= ο Νικόλας την πιτσιλάει (με το νερό)}

Λένα κικουσιάστι {= η Λένα κακιώνει (θυμώνει)}.

Λένω λιά σόρω λιά {= Λένω βρε αδερφή}

Γραμμουστιάνες από την Μπακίτσα (Κούρτοβο)
Πηγή φωτο:  εδώ

3). Καρβανάριι μαράτς {= Καρβανάρηδες καημένοι} :

Καρβανάριι μαράτς {= Καρβανάρηδες* καημένοι}

άνντα β'ανκισιάτς- δις {= όταν ξεκινούσατε}

λα τσιάρκο νιτζιάτς-δις {= στην αποθήκη* πηγαίνατε}

Τσιάρκουλ μούλτου λάργκου- δις {= η αποθήκη (ήταν) πολύ μακρυά}

λάργκου του γκαρνίτσα*-δις {= μακρυά στα σύνορα}

νου βρούρα σ' ανκάρκα- δις {= δεν θέλησαν να φορτώσουν}

κ' ιαρά σαρμπατόρι- δις {= γιατί ήταν γιορτή}

τζούα ντι Ιγίου Τριάντα- δις {= ημέρα της Αγίας Τριάδος}

του μούρτζο ανκαρκάρα- δις {= το δειλινό φόρτωσαν}

νοάπτια ντισκαρκάρα- δις {= την νύχτα ξεφόρτωσαν}

λα φοκ σ' πριντνάρα- δις {= στη φωτιά (συ)μαζεύτηκαν}

γκρέου σόμνου καλκάρα- τρις {= βαρύ ύπνο (πάτησαν) έκαναν}

λι' ανβαρτίρα σι φούρι- δις {= τους περικύκλωσαν και κλέφτες}

φούριι κου αρμπινέσιι {= κλέφτες με Τουρκαλβανούς*}

γκριάστι σι Μίσσα αλ Πέτσκα {= φωνάζει και ο Μίσας (Μιχάλης) του Πέτσκα}

σοτς νου β' ασπαριάτς-δις {= φίλοι μη τρομάζεται}

νόι βα ιά σπανντίμο {= εμείς θα τους ξεφύγουμε}.

*Καρβανάρηδες = Αγωγιάτες, μεταφορείς με φορτηγά ζώα (άλογα, μουλάρια).*Τσιάρκο = αποθήκη γάλακτος, ο χώρος όπου συγκέντρωναν (αποθήκευαν) όλοι οι κτηνοτρόφοι μαζί το γάλα και στην συνέχεια απο εκεί έπαιρναν τις ποσότητες που θα χρησιμοποιούσαν για την παραγωγή τυριών, κασεριού κλπ.* <<κλέφτες με Τουρκαλβανούς>> = σ'αυτό το σημείο εννοεί ότι οι κλέφτες ήταν Βούλγαροι ή Τούρκοι παρέα με Τουρκαλβανούς. Σύμφωνα με μαρτυρίες Γραμμουστιάνων γερόντων της Πέστερα, κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας υπήρχαν στην περιοχή Τουρκαλβανοί που χρησιμοποιούνταν με αμοιβή ως ''στρατιώτες-προστάτες'' των Βουλγάρων και των Τούρκων. *Γκαρνίτσα = σύνορα, τοπικό χρησιδάνειο απο την βουλγάρικη γλώσσα (граница=σύνορα).

4). Ντάντα αμιά βριάι βαταμάρι {= Μάνα μου ήθελες σκότωμα} :

Ντάντα αμιά βριάι βαταμάρι {= Μάνα μου ήθελες σκότωμα}

κου ούνα κιάτρα κάμα μάρι- δις {= με μια πέτρα πιο μεγάλη}

τσι φιάτα βιάι τι μαρτάρι- δις {= τι κορίτσι είχες για παντρειά}

τσι στέπσου ν' τσ' φετς ατσία- δις {= τι φταίξιμο (σφάλμα) σου έκανα εσένα}

ν' μι ντιντές λάργκου τρου ξιάνι- δις {= μ'έδωσες μακριά στα ξένα}

τρου ξιάνι σ' του β'ργκαριάμι- δις {= στα ξένα και στους Βούλγαρους}

βαργκαριάστι νου ν' στιάμου- δις {= βουλγάρικα δεν ήξερα}

μα ν' μι ντραμ μι αρματοσιάμ- δις {= μα φτιαχνόμουν, στολιζόμουν}

λα μπισιάρικα άνιι νιτζιάμ- δις {= στην εκκλησία χρόνια πήγαινα}

ντι ανβαρλίγκα μα ν' μουτριάμ- δις {= τριγύρω κοιτούσα}

νάκα βεντ β'ρ ομ ντι νόστσα- δις {= μήπως δω κανέναν άνθρωπο απ' τους δικούς μας}

νόρι νου ομ, νόρι νου ζμπορ {= δεν έχει ούτε άνθρωπο, δεν έχει ούτε κουβέντα}.

5). Αχ φιάτα κου όκλιου λάι {= Αχ κόρη μαυρομάτα} :

Αχ φιάτα κου όκλιου λάι {= Αχ κόρη μαυρομάτα}

ιουβά νου ν' τι βιτζούι {= πουθενά δεν σε είδα}

σουφραντζιάλι λάι, ιουβά νου ν' τι βιτζούι {= φρύδια μου μαύρα, πουθενά δεν σε είδα}

αχ φιάτα κου όκλιι λάι, μας λα ούνα νούμτα τι βιτζούι {=αχ κόρη μαυρομάτα, μόνο σ'ένα γάμο σ'είδα}

σουφραντζιάλι λάι, μας λα νούμτα ν' τι βιτζούι {= φρύδια μου μαύρα, μόνο στο γάμο σε είδα}

αχ φιάτα κου όκλιου λάιου, κλο ιού τρατζιάι κάπλου ντι κορ {= αχ κόρη μαυρομάτα, εκεί που τραβούσες (κουνούσες) το κεφάλι από το χορό}

αχ φιάτα κου όκλιου λάι, του καντίνιλι* ν'τι λιτζιάι {= αχ κόρη μαυρομάτα, (ανάμεσα) στις μουσουλμάνες ξεχώριζες}

σουφραντζιάλι λάι, ν' του καντίνιλι ν'τι λιτζιάι {= φρύδια μου μαύρα, (ανάμεσα) στις μουσουλμάνες ξεχώριζες}.

*καντίνιλι= οι σύζυγοι των Τούρκων / οι μουσουλμάνες.

Γραμμουστιάνες στο Μπεσμπουνάρ - Ρίλα της Βουλγαρίας.
Πηγή φωτο: εδώ

6). Ιού νιι αράι φιάτα πιν τώρα {= Που ήσουν κορίτσι μου μέχρι τώρα} :

Ιού νιι αράι φιάτα πιν τώρα {= Που ήσουν κορίτσι μου μέχρι τώρα}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι.* {=ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι)

Ιό νιι αράμ πιν λα φέντι {= Εγώ ήμουν μέχρι τον πατέρα/αφέντη (μου)}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι. {=ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι}

Ιό ιαράμου λα φρατς αμέι {= Εγω ήμουν στα αδέρφια μου}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι. {= ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι}

Ιό ιαράμου λα φράτς αμέι {= Εγώ ήμουν στα αδέρφια μου}

φρατς μέι σι σοράρλι μιάλι. {= (στα) αδέρφια μου και στις αδερφές μου}

Τώρα έσκου τρου μιγντάνι {= τώρα είμαι έξω στην πλατεία}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι. {= ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι}

Σ' μι βιάντα νιίκλου σ' μάρι {= να με δει μικρός και μεγάλος}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι. {= ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι}

Νιίκλου σ' μάρι σι χοάρα τούτα {= Μικρός, μεγάλος και όλο το χωριό}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι {= ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι}

Χοάρα τούτα σι τρέιλι χοάρι {= Όλο το χωριό και τα τρία χωριά}

ιό μόι μέση ντι αρμπινέσι {= ω εσύ, με μέση δαχτυλίδι}

*Μέση ντι αρμπινέσι= μτφ. με μέση δαχτυλίδι, επειδή οι γυναίκες των Τουρκαλβανών (αρμπινέσι) ήταν όμορφες, καλίγραμμες και με λεπτή μέση.

7). Ντι πιτ βτζιτ ν' βιτζούμ {= Φεύγοντας ειδοθήκαμε} :

Ντι πιτ βτζιτ ν' βιτζούμ {= Φεύγοντας ειδωθήκαμε}

νίκα ντόι νου ν' στιάμ- δις {= ως τώρα οι δυό μας δεν γνωριζόμασταν}

ντόι νου ν' στιάμ νίκα {= οι δυό μας δεν γνωριζόμασταν ως τώρα}

τώρα ν' βιτζούμ- δις {= τώρα ειδωθήκαμε}

τώρα ν' βιτζούμ νίκα {= τώρα ειδωθήκαμε (για πρώτη φορά)}

πρι αιέστου μούντι ανάλτου- δις {= πάνω σ'αυτό το βουνό}

πρι αιέστου μούντι ανάλτου νίκα {= πάνω σ'αυτό το βουνό (για πρώτη φορά)}

σ' του αιέστα έρνιι {= και σ'αυτό το χειμώνα}.

8). Κα κασαμπάλου ντι Ατήνα {= σαν την πόλη της Αθήνας} :

Κα κασαμπάλου ντι Ατήνα {= σαν την πόλη της Αθήνας}

ιουβά νου σ’ αβιά ντάντω, ιουβά νου σ’ αβιά {= πουθενά δεν υπήρχε μάνα, πουθενά δεν υπήρχε}

πατρουτζάτς ντι σιχάτς ι λάργκου {= σαράντα ώρες είναι μακριά}

σι ουνασούτα ι λούνγκου ντάντω, σι ‘νασούτα ι λούνγκου. {= και εκατό είναι κοντά, και εκατό είναι κοντά}

Σ’ κα λάια φιάτα αλί Τίνκα {= Και σαν την καημένη την κόρη της Τίνκας}

ιουβά νου σ’ αβιά ντάντω, ιουβά νου σ’ αβιά {= πουθενά δεν υπήρχε μάνα, πουθενά δεν υπήρχε}

βίνιρα προξινίτς ντι Ατήνα {= ήρθαν προξενητάδες από την Αθήνα}

βίνιρα ντι ου καφτά ντάντω, βίνιρα ντι ου καφτά. {= ήρθαν και την ζητούσαν, ήρθαν και την ζητούσαν}

Μάσα έι νου σ’ καντισιά {= η μάνα της δεν συμφωνούσε}

Ατήνα σ’ ου ντα ντάντω, Ατήνα σ’ ου ντα. {= στην Αθήνα να την δώσει μάνα, στην Αθήνα να την δώσει}

Σι άβντι Τούρκουλ μουχμιντάνλου {= και άκουσε ο Τούρκος μωαμεθανός}

Βίνι ντι ου καφτά ντάντω, βίνι ντι ου καφτά. {= ήρθε και την ζήτησε μάνα, ήρθε και την ζήτησε}

Μάσα αέι μα σ’ κανντισιάστι {= Η μάνα της όμως συμφωνεί}

λα Τούρκουλ σ’ ου ντα ντάντω, λα Τούρκουλ σ’ ου ντα. {= στον Τούρκο να την δώσει μάνα, στον Τούρκο να την δώσει}

Άβντι σι φιάτα ντι ιού σ’ τσισιά : {= Άκουσε και το κορίτσι από εκεί που ύφαινε}

ν’ μι τάιου, ν’ μι ντινίκου ντάντω σι ιό Τούρκουλ νου ν’ ιάου. {= θα κοπώ, θα κομματιαστώ μάνα και εγώ τον Τούρκο δεν τον παίρνω}

Φίλιι ντι φίλιι βα νιι τι αντούνου {= Φύλλο φύλλο (κομμάτι - κομμάτι) θα σε μαζέψω}

σι λα Τούρκουλ βα νιι νετζ φιάτανιι {= και στον Τούρκο θα πας κορίτσι μου}

σι λα Τούρκουλ βα νιι νετζ. {= και στον Τούρκο θα πας}

{Πέστερα (Ροδόπη) Βουλγαρία - Κυράτσα Τζίμα, ετών 74}

Γκούντας Ντίμα (Guda Dima)

Γραμμουστιάνος

Πέστερα - Βουλγαρία / Peshtera - Bulgaria