Τραγούδια Γραμμουστιάνων Προσοτσάνης Δράμας

1) Κάτω στην άσπρη πέτρα :

Κάτω στην άσπρη πέτρα μωρέ μάτια μου, 

κάτω στην άσπρη πέτρα μωρέ φρύδια μου. 

Κάτω σι γιαλό γιώτισσα κυρά Βιργιώτισσα. 

Βαρέσαν τον Γιαννάκη μωρέ μάτια μου, 

βαρέσαν τον Γιαννάκη μωρέ φρύδια μου. 

Τον Aρματολό γιώτισσα κυρά Βιργιώτισσα. 

Τούρκοι τον τρογυρίζουν μωρέ μάτια μου, 

Τούρκοι τον τρογυρίζουν μωρέ φρύδια μου. 

Κι αρωμιοί του λεν' γιώτισσα κυρά Βιργιώτισσα. 

Γιαννάκη να χεις μάνα μωρέ μάτια μου, 

Γιαννάκη μ' να χεις μάνα μωρέ φρύδια μου. 

Να 'ρθει να σε κλαίει γιώτισσα κυρά Βιργιώτισσα.

Το τραγούδι αναφέρεται στη δολοφονία από τους Τούρκους του Αρματολού Γιαννάκη που ήταν μοναχογιός. Σε άλλη παραλλαγή του ίδιου τραγουδιού φέρεται ο Γιαννάκης να είναι ο γιος του Aκρίτη Αντρόνικου, γι αυτό και το τραγούδι συχνά αναγράφεται ως ακριτικό.

2) Εσείς βουνά : 

Εσείς βουνά μαυρομάτα μου,
εσείς βουνά ψηλά βουνά.
Μαυρομάτα μου με τα βαριά τα χιόνια,
γαλανομάτα μου με τα βαριά τα χιόνια.
Ανάμεσα σε δυο βουνά,
έχει μια κρύα βρύση.
Έσκυψα να πιω νερό,
να πιω και να γιομίσω.
Μου πέφτει το μαντήλι μου,
το χρυσοκεντημένο.
Που 'χει τρακόσια δυο φλουριά,
κι εξήντα δράμια μόσχο.

3) Πέντε χρόνια περπατούσα :

Πέντε χρόνια περπατούσα μωρ' βασίλισσα,

σε βουνό λε μωρέ καπετάνα βασίλισσα.

Κι άλλα πέντε σεργιανούσα μωρ' βασίλισσα,

σε γιαλό καπετάνα βασίλισσα.

Την αγάπη μου γυρεύω μωρ' βασίλισσα,

και το ταίρι μου καπετάνα βασίλισσα.

Κει που πήγα και τη βρήκα μωρ' βασίλισσα,

μες στο Γκιουλ-Μπαξέ καπετάνα βασίλισσα.

Να ποτίζει τα λουλούδια μωρ' βασίλισσα,

τα τριαντάφυλλα καπετάνα βασίλισσα.

4) Ρίζος :

Ακούσατε τι έγινε,

αυτήν την εβδομάδα, ωχ Ρίζο καημένε,

αυτήν την εβδομάδα, Ρίζο μου πρωτοκαπετάνιε.

Ωχ το Ρίζο πιάσαν ζωντανό,

πάνε να τον κρεμάσουν.

Χίλιοι τον πάνε από μπροστά,

και χίλιοι καταπόδας.

Και ο Ρίζος πάει ανάμεσα,

σαν μήλο μαραμένο.

Το λέει ένας, το λένε δυο,

το λένε τρεις και πέντε.

Ρίζο μου που είναι τα άρματα,

και τα χρυσά σπαθιά σου.

5) Χάραξε η ανατολή :

Χάραξε η ανατολή μωρέ λεβέντη μου,

στην Αδριανούπολη γεια σ' ματάκια μ' όμορφα,

στην Αδριανούπολη 'συ τσούπρα και παππαδιά.

Κει πουλάν γλυκό κρασί,

δυο παράδες την οκά.

Όλο Τούρκοι το 'πιναν,

το 'πιναν το πλέρωναν.

Κι ένας παλιο-Κόνιαρος,

το 'πινε δεν πλέρωνε.

Τα παρακάτω τραγούδια είναι στο βλάχικο ιδίωμα:

6) Λα βάλια ντι Γιάννενα {= Στη λίμνη από τα Γιάννενα} :

Λα βάλια, λιά μάνω λιά, {= Στη λίμνη καλέ μάνα}

λα βάλια ντι Γιάννενα. {= στη λίμνη από τα Γιάννενα}

Λα βάλια ντι Γιάννενα, {= στη λίμνη από τα Γιάννενα}

ακλό σ πλ'ντζιά ούνα μβιάστα νοάουα. {= εκεί έκλαιγε μια νύφη νέα}

Ακλό σ' πλ'ντζιά σι π'ρκ'σιά: {= Εκεί έκλαιγε και παρακαλούσε :}

 - φάτι βάλε κάμα νκοά, {= κάνε (έλα) λίμνη πιο κοντά}  

σι ν' τι αντρέμπ ντι Γιάννενα. {= να σε ρωτήσω για τα Γιάννενα}

Γιάννενα χοάρα ντι φούρι, {= Τα Γιάννενα τη χώρα των κλεφτών
β'τ'μάρα τζιόνλι αλέι, {= (που) σκότωσαν το παλληκάρι της}

τζιόνλι αλέι πρωτ' καπετάν. {= το παλληκάρι της, τον πρώτο καπετάνιο}

7) Κίντικλου αλ Χατζηστέργιου {= Το τραγούδι του Χατζηστέργιου} :

Χατζηστέργιο τσέλνικ μάρι, {= Χατζηστέργιος ο μεγάλος τσέλιγκας}

του Γράμμουστα άλτου νου άρι. {= στη Γράμμουστα άλλος δεν υπάρχει}
Σ' άρι κάσα κα παλάτι, {= Έχει σπίτι σαν παλάτι}
όι μούλτι, νιμισουράτι. {= πρόβατα πολλά, αμέτρητα}
Σιάπτι άτ' διότς αλούι, {= Επτά άτια δικά του}
σούντου σότς α βίντουλουι. {= είναι φίλοι του ανέμου}
Τρέι φιάτι νιμαρτάτι, {= Τρία κορίτσια ανύπαντρα}
τρέιλι κα λούνα σουν' μσιάτι. {= και τα τρία είναι όμορφα σαν το φεγγάρι}
πίστι τούτι σ' ούνα φιάτα, {= πάνω απ' όλα μια κόρη}
νάλτ' ανάλτ' σ' μαυρομάτα. {= ψηλή ψηλή και μαυρομάτα}
Άλμπα αρόσι κα μιρτζιάνα, {= Λευκορόδινη σαν χάντρα}
σ' νούμα αλιέι μουσιάτα Σιάνα.{= και το όνομα της ωραία Σιάνα}
Σ' ντι β'ρ τζάτσι νιίλι κάσι, {= Και από τα περίπου δέκα χιλιάδες σπίτια}
νίτσι σέμνου νου αρμάσι. {= ούτε σημάδι δεν απέμεινε}
Ντούσι Γράμμουστα μουσιάτα, {= Χάθηκε η ωραία Γράμμουστα}
ντούσι Γράμμουστα αλ'βντάτα!! {= χάθηκε η παινεμένη Γράμμουστα} 

8) Μούμα τσιά Ζούρλα {= Η μάνα η τρελλή} :  
Μούμα τσιά ζούρλα αναθιμάτς, {= Η μάνα η τρελλή, η αναθεματισμένη}

ουρούτλου Γιώργη σ' λου αβίνα. {= τον Γιώργη τον ανάποδο τον κυνήγησε}
Σι ν' φούτζ Γιώργη αμέου ντ' αουά.{= Να φύγεις Γιώργη μου από εδώ}

 - Γιού σι ν 'μι ντουκ λιά μούμα αμιά; {= Που να πάω μάνα μου;}
Του ιέρμου λόκ Γιώργη μ' σ' τι ντουτς, {= Στον έρημο τόπο Γιώργη μ' να πας}
ούρσα ατσιά λάια σ' τι μ'κα. {= η μαύρη αρκούδα να σε φάει}
Σι ατούμτσια Γιώργηλου σουσκιρέ, {= Και τότε ο Γιώργης θύμωσε}

σι ούνου γκρέου μπλαστέμου ου μπλαστιμά.{= και μια βαριά κατάρα της έριξε}
 - Μούμα σ' τσ μουάρι νάουλι χίλι, {= Μάνα να σου πεθάνουν οι εννιά σου κόρες}
σ' ιάρα λα μίνι σα ντι αγκλίνι .{= και πάλι σε μένα να γείρεις} 

9) Αγκισίρα όιλι σ' φούγκα {= ξεκίνησαν τα πρόβατα να φύγουν} :

Αγκισίρα όιλι σ' φούγκα, {= ξεκίνησαν τα πρόβατα να φύγουν}

πικουράρλι νου βριά σ' ντούκα. {= οι βοσκοί δεν ήθελαν να πάνε}

Κιχαγιάζλι σ' μιντουέσκου, {= Οι κεχαγιάδες σκέφτονται}

τώρα φτσιόρι τσι βα σ'αντράμ ; {= τώρα παιδιά τι θα κάνουμε ;}

Λουάτς κάιλι τας ανγκαρκάμ, {= Πάρτε τα άλογα να φορτώσουμε} 

σ' νου ν' αστάλι φούρλι ν' κάλι {= να μη μας βρουν οι κλέφτες στο δρόμο}

κα αβιέμ μουλιέρι μουσάτι. {= γιατί έχουμε γυναίκες όμορφες}

10) Τσίντσι τζίλι ντι Μάρτσου {= Την πέμπτη μέρα του Μάρτη} :
Τσίντσι τζίλι ντι Μάρτσου, {= Την πέμπτη μέρα του Μάρτη}

τίνιρλι σ' μουτάρα, {= η νεολαία ξεσηκώθηκε}

τίνιρλι αρμούνλι. {= οι νέοι βλάχοι}
Τάσι αλ Στύλα, {= Ο Τάσος του Στύλα}

κου Στύλα αλ τσαλ Τζώτζια. {= με τον Στύλα της Τζώτζιαινας}

Σ' λουάρε πι Τουρκίι, {= Πήραν το δρόμο για τη Τουρκία}

μάρτζινα ντι αμάρι. {= δίπλα από τη θάλασσα}

Σ' ινσίρα σ' Καβάλα, {= Και βγήκαν στη Καβάλα}

σεάρα πρίντι Πάστι, {= τη βραδιά πριν το Πάσχα}

ντι λα γκράιλου μάρι. {= από τη μεγάλη γιορτή}

Λι αμβαρτίρα φούρλι, {= Τους κύκλωσαν οι κλέφτες}

τζιόνι νου β' ασπουράτς, {= Παλληκάρια μη τρομάζετε}

μάρτζιν κ'τσιάτς. {= πιάστε την άκρη}


11) Ούνε χοάρα κ'τ' Κιάρι {= Ένα χωριό προς το ανήλιo} :
Ούνε χοάρα κ'τ' Κιάρι, {= Ένα χωριό προς το ανήλιο}
μούλτι ντράβαρι μα σ' άρι, {= πολλές φασαρίες έχει}
μούλτι ντράβαρι μα σ' άρι. {= πολλές φασαρίες έχει}
Σ' άρι Αγγέλου μπάτι τουόκα, {= Ο Άγγελος χτυπάει την καμπάνα}
σ' ανγκ'τσεά νόρα κου σοάκρα, {= μάλωνε η νύφη με την πεθερά}
Κάρι ιάστι κάμα μσιάτα. {= ποιά είναι πιο όμορφη}
Σοάκρα τζ'σι γιό κάμα μσιάτα, {= Η πεθερά είπε εγώ (είμαι) πιο όμορφη}

νόρα τζ'σι γιό κάμα μσιάτα, {= η νύφη είπε εγώ (είμαι) πιο όμορφη}
νι άμου μπίρνου ντι ανβ'ρλίγκα. {= έχω και ζωνάρι γύρω απ' τη μέση μου}


12) Ούνε βιάρε μάρι μάρι {= Ένα καλοκαίρι μεγάλο μεγάλο} :
Ούνε βιάρε μάρι μάρι λε λε Τάνω λιά, {= Ένα καλοκαίρι μεγάλο μεγάλο μωρέ Τάνα}
ούνε βιάρε μάρι μάρι λε λε νιίκ' λιά. {= ένα καλοκαίρι μεγάλο μεγάλο μωρέ μικρή μου}
Ζμπόρλου ατέλου σ' αβιά λα στάνη, {= Την κουβέντα τη δικιά σου είχαμε στη στάνη}
του κ'ράρι σ' του μουλτζιάρι. {= στο μονοπάτι και στο άρμεγμα}
Σπούνι ν Τάνα καρ' βα τσ λιάι, {= Δείξε μου Τάνα ποιόν θα πάρεις}
 - γιο μ'λε μ' τσ λου αμ ασπούσι. {= εγώ μάνα στον έχω δείξει}
Τάνα Τζώτζια τσι τσ' λο χάρι; {= Τάνα τι του βρήκες του Τζώτζια;}
Νου άρι όι νου άρι κάπρι. {= Δεν έχει πρόβατα δεν έχει κατσίκια}
 - Όιλι σ' κάπριλι ψουσέσκου, {= Τα πρόβατα και τα κατσίκια ψοφάνε}
νιάτα αλ Τζώτζια ζηλιψέσκου. {= τα νιάτα του Τζώτζια ζηλεύουν}

                                                                                                        Πελέχρας Στέργιος

                                                                                               ερμηνευτής βλάχικων τραγουδιών