Είναι ιστορικώς αποδεδειγμένο ότι οι λαοί που διαθέτουν αξιόλογη παιδεία και μόρφωση παρουσιάζουν και την ανάλογη κοινωνική, πνευματική και οικονομική πρόοδο. Οι Έλληνες αυτό το συνειδητοποίησαν από τα χρόνια της αρχαιότητας, ιδιαίτερα όμως, σε δύσκολους και χαλεπούς καιρούς όπως αυτή η περίοδος της Τουρκοκρατίας. Πίστευε βαθιά η ηγεσία των Ελλήνων ότι μόνο με την παιδεία θα αφυπνισθεί η ναρκωμένη συνείδηση και θα διεκδικήσει το πολύτιμο αγαθό που λέγεται ελευθερία.
Η ευθύνη και το ειδικό βάρος αυτής της αποστολής μοιραία πέφτει στους ιερείς και τους δασκάλους, τους πρωτεργάτες της Ελευθερίας και του Έθνους. Μέσα στα υπόγεια και στους νάρθηκες των εκκλησιών, με κίνδυνο της ζωής τους έσπαζαν στο αμόνι της καρδιάς των Ελληνόπουλων, έναν-έναν τους κρίκους της αλυσίδας που τους κρατούσε δέσμιους ο δυνάστης. Όταν στα μέσα του 18ου αιώνα αρχίζει να υποχωρεί η Τουρκική ορμητικότητα, αρχίζει να φαίνεται η παρακμή ιης οθωμανικής αυτοκρατορίας. Να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό στον αναγνώστη ότι η Τουρκία μόνο όταν είχε κατακτητικούς πολέμους ευημερούσε γιατί απολάμβανε τη λεία των κρατών που κυρίευε. Οταν σταματούσαν οι πόλεμοι η Τουρκική ηγεσία ήταν ανίκανη να διαχειριστεί την ειρήνη για τους λαούς τους οποίους έθεσε υπό την κυριαρχία της, Η διανομή των λαφύρων πάντοτε δημιουργούσε ρωγμές στην οθωμανική διοίκηση.
Τότε βρίσκουν ευκαιρία οι Έλληνες να ανασυνταχθούν οικονομικά και αμέσως να αναδομήσουν τις συνθήκες ίδρυσης σχολείων.
0ι σκλάβοι Έλληνες βρίσκουν ευκαιρία να περιμαζέψουν τα κουρέλια τους και να οργανώσουν τη δυνατότητα διάσωσης της Εθνοφυλετικής τους ταυτότητας. Η πρώτη κίνηση των ραγιάδων ήταν η οργάνωση της Ελληνικής παιδείας και η ίδρυση σχολείων για τα Ελληνόπουλα (1).
Στην προσπάθεια αυτή σπουδαίο ρόλο θα παίξουν οι εθελοντικές προσφορές των Ηπειρωτών, κυρίως εκείνων που βρίσκονται στο εξωτερικό και έχουν την οικονομική ευχέρεια να βοηθήσουν. Χρειάζεται ακόμη το θάρρος και η τόλμη. Πρότυπο στην προσπάθεια αυτή υπήρξε ο ιερομόναχος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος με τα κηρύγματά του την πιο κρίσιμη περίοδο που πέρασε η Ήπειρος, απέτρεψε την τελευταία στιγμή το μαζικό εξισλαμισμό των κατοίκων της. Είναι αυτός που στην πιο κρίσιμη και τραγική για τον Ελληνισμό περίοδο εμφανίστηκε και απέτρεψε τον αφανισμό.
Κεντρική ιδέα της διδασκαλίας του ήταν ότι «τη σωτηρία του το δουλωμένο έθνος πρέπει να εξαρτήσει όχι πια από την ξένη βοήθεια, αλλά από τον φωτισμό του γένους». Βασική προτροπή του ήταν: «ανοίξτε σχολεία» και διαρκώς συνιστούσε επαφή με την ορθοδοξία και την μυστηριακή της ζωή (2).
Οι εχθροί του Ελληνισμού, παρακολουθούσαν τις κινήσεις του και όταν διαπίστωσαν την επίδραση που έχει στον Ελληνισμό ξεσήκωσαν εναντίον του την οργή της Τουρκικής διοίκησης. Ο Παπα-Κοσμάς με εντολή τοι Κουρτ Πασά του Βερατίου συνελήφθη στις 24 Αυγούστου 1779 στο Μπουγιαλή, κοντά στον Αψο ποταμό. Ακόμη και τις στιγμές του μαρτυρικού του θανάτου δεν έπαψε να μιλάει για την επερχόμενη ανάσταση του Γένους. Ο π. Κοσμάς έχει τιμηθεί μαζί με τον Ευγένιο Βούλγαρη για το ιεραποστολικό του έργο.
Οι δάσκαλοι στα Ελληνικά σχολεία της Β Ηπείρου σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας διατήρησαν ζωντανή πιν Ελληνική ιδέα κα με την προσωπική θυσία ξεπέρασαν ης απίστευτες ταλαιπωρίες, τα κάθε είδους προβλήματα και καλλιέργησαν με πίστη και επιμονή τον εθνικό και πατριωτικό στόχο τους (3).
Οι δάσκαλοι εκτός από την κύρια αποστολή τους, να μάθουν τα Ελληνόπουλα γράμματα, συμμετείχαν σε διάφορες κοινωνικές και πνευματικές δραστηριότητες προσφέροντας έτσι πολύτιμες υπηρεσίες στους Έλληνες και στο Έθνος.
Περιώνυμα σχολεία:
α) Ελληνικό σχολείο Κορυτσάς, ιδρύθηκε το 1723 και λειτουργούσε χωρίς οργάνωση και προγράμματα σπουδών με παπαδοδασκάλους και απλούς γραμματοδιδασκάλους. Το 1883 λειτούργησε με 3 τάξεις και 3 δασκάλους και εξακολουθούσε να υφίσταται μέχρι το 1887, οπότε και οργάνωσε αναγνωστήριο, όργανα φυσικής πειραματικής και αξιόλογη βιβλιοθήκη με χίλιους και πλέον τόμους. Στη συνέχεια το Ελληνικό σχολείο Κορυτσάς αφομοιώθηκε από το Γυμνάσιο Κορυτσάς.
β) Ελληνικό σχολείο - Σχολή Μοσχόπολης (1700-1744}
Το 1700 ιδρύθηκε στη Μοσχόπολη Ελληνικό σχολείο. Πρώτος διδάσκαλος και σχολάρχης που διετέλεσε ο Χρύσανθος ο Ηπειρώτης. Μετά το 1744 το σχολείο έγινε ευρύτατα γνωστό και καθιερώθηκε και ως Σχολή Μοσχόπολης.
γ) Νέα Ακαδημία - Ελληνικό Φροντιστήριο - Ελληνική σχολή Μοσχόπολης (1744-1769).
Η Σχολή Μοσχόπολης από το 1744 και μετά συνέχιζε να λειτουργεί παραδίδοντας τη σκυτάλη του στη νέα ονομασία του Νέα Ακαδημία - Ελληνικό Φροντιστήριο και γενικά Ελληνική Σχολή Μοσχόπολης (1744-1769). δ) Ορφανοτροφείο Μοσχόπολης. Προ του 1750 και παράλληλο με τη «Νέα Ακαδημία» και μέσα στα πλαίσια της μαθητικής πρόνοιας την οποία ασκούσε η μοσχοπολίπκη εκπαίδευση, λειτουργούσε το Ορφανοτροφείο Μοσχόπολης. Στο ορφανοτροφείο επιπλέον από τα κοινά μαθήματα της Νέας Ακαδημίας, or υπότροφοι άποροι μαθητές από την Πόλη και τους κοντινούς οικισμούς,
διδάσκονταν και πρακτικές γνώσεις και επιδίδονταν σε χειρονακτικές και χειροτεχνικές κατασκευές. Στην περιοχή Πρεμετής: α) Ελληνική Σχολή Αργυροκάστρου - πρώτη φάση: 1633-1800.
Το 1633, με την άδεια ίδρυσης σχολείων από τους Τούρκους, ο Επίσκοπος Δρύινουπόλεως Κάλλιστος ίδρυσε Ελληνική Σχολή το πρώτο Ελληνικό σχολείο στο Αργυρόκαστρο και την ευρύτερη περιοχή, το οποίο συνέδραμαν οικονομικά ντόπιοι μεγαλέμπορο και μεγαλοκτηματίες.
β) Βιζίλειος Σχολή - Δρυμάδων Χειμάρρας.
Η σχολή ιδρύθηκε και το διδακτήριό της κτίστηκε κατά τον 17ο αιώνα από τον συντοπίτη ευεργέτη Γκίκα Βιζίλη, πάνω σε οικόπεδο το οποίο δώρισε ο Θανάσης Δέδες. Στη Σχολή μαθήτευαν τα παιδιά των Δρυμάδων και Των όμορων οικισμών Γκιλεκάτων, Χοντρακίων και Καλαμίου (4).
Βιβλιογραφία:
1-2. Β. Ήπειρος. Η συνεχιζόμενη Εθνική τραγωδία, του 8, γεωργίου, εκδ. Ε. ΡΗΓΑ.
3-4. Η εκπαίδευση στη Β. Ήπειρο κατά την ύστερη περίοδο της Οθωμ. Αυτοκρατορίας τηςΔρ κ. Αθηνάς Κολτσίδα, σελ, 94-109, εκδ. των Αδελφών Κυριακίδη.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα
«ΛΑΟΣ» Βέροιας στις 30-31 Οκτωβρίου 2010
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα
«ΛΑΟΣ» Βέροιας στις 30-31 Οκτωβρίου 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.