Το Κουτσοβλαχικό Ζήτημα - Μέρος Γ'

Ρουμανίζοντες Βλάχοι κομιτατζήδες
στην περιοχή της Βέροιας, 1908.
Πηγή φωτο: imma.edu.gr

Η δεύτερη διακοπή των 

ελληνορουμανικών σχέσεων

     

Η δεύτερη διακοπή των δι­πλωματικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ρουμανίας έγινε τον Ιούνιο του 1906. Η κυριότερη α­φορμή υπήρξε το Κουτσοβλαχικό ζήτημα. Στις 28 Ιουνίου 1905 πα­ρουσιάστηκε ο πρεσβευτής της Ρουμανίας στην Αθήνα Πιπινίου στον τότε πρωθυπουργό και υ­πουργό Εξωτερικών Δημήτριο Ράλλη και του ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του ζητεί από την Ελλάδα να προβεί σε συστάσεις προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, προκειμένου να αναγνωρί­σει ης ρουμανικές κοινότητες στη Μακεδονία και να μην ανηστέκεται σης παραχωρήσεις που έδωσε ο σουλτάνος στους Βλάχους με τον τελευταίο ιραδέ. Ο Ράλλης α­πάντησε ότι δεν μπορεί να αποδε­χθεί την απαίτηση της Ρουμανίας, διότι το ζήτημα αυτό αφορά ξένη (οθωμανική) επικράτεια και δεν είναι θέμα της Ελλάδας, ούτε μπο­ρεί να επέμβει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και να ζητήσει από τον πατριάρχη να απεμπολήσει δικαιώματα και προνόμια της Μεγά­λης Εκκλησίας της Κωνσταντινου­πόλεως από αιώνων αναγνωρι­σμένα. Ο πρεσβευτής με απειλητι­κό ύφος είπε ότι αν τελικά δεν ε­πέμβει η ελληνική κυβέρνηση στο Πατριαρχείο η Ρουμανία θα εφαρμόσει αντίποινα και θα καταδιωχθούν οι 'Ελληνες που είναι ε­γκατεστημένοι στη χώρα του.

Η απειλή αυτή δεν άργησε να υλοποιηθεί. Σε λίγο άρχισαν δια­δηλώσεις στη Ρουμανία με κάψι­μο των ελληνικών σημαιών, κατα­στροφές ελληνικών καταστημά­των, απελάσεις Ελλήνων υπηκό­ων κ.λ.π. Όταν η ελληνική πρε­σβεία στο Βουκουρέστι διαμαρτυ­ρήθηκε η ρουμανική κυβέρνηση δήλωσε με τρόπο προκλητικό: «ό­ταν παύσουν οι καταδιώξεις των υπηκόων μας στη Μακεδονία, τό­τε θα παύσουμε και εμείς τις δικές μας κατά των Ελλήνων». Ύστερα από αυτό η κυβέρνηση του Γεωρ­γίου Θεοτόκη διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με τη Ρουμανία. Η διακοπή των ελληνορουμ α νι­κών σχέσεων ανακοινώθηκε στη Βουλή των Ελλήνων από τον υ­πουργό των Εξωτερικών Α. Σκου­ζέ την 1η Ιουνίου 1906.

Αναφέρονται μερικοί διωγμοί που έγιναν εις βάρος του ελληνι­κού στοιχείου:

(α) Διώχθηκε ο διευθυντής της εφημερίδας «Πατρίδα», η οποία εκδιδόταν επί δεκαετίες στο Βουκουρέστι. Μαζί με αυτόν απελά­θηκε και το προσωπικό της εφη­μερίδας.

(β) Έκλεισαν για πάντα οι Σχολές των Κοινοτήτων Βραίλας, Κωστάντζας, Γαλατσίου, Σουλινά και Τούλτσης, το ελληνικό σχο­λείο Καλαφατίου, και άλλα ελλη­νικά εκπαιδευτήρια.

(γ) Διαπράχθηκαν έκτροπα εις βάρος των ελληνικών ορθοδόξων εκκλησιών του Βουκουρεστίου και της Βραίλας, στα οποία πρω­τοστάτησαν μισέλληνες ιερείς, που εξωθούσαν σε ανίερες πράξεις το φανατικό ρουμανικό όχλο.

(δ) Απελάθηκαν εξέχοντες 'Ελληνες, με την αιτιολογία ότι ή­ταν μέλη του παραρτήματος της Εταιρείας του «Ελληνισμού».

(ε) Πραγματοποιήθηκε ανθελ­ληνικό συλλαλητήριο από τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, οι οποίοι εξέδωσαν και προκήρυξη, της οποίας η πρώ­τη παράγραφος έγραφε: «Αδελ­φοί! Κάτω εκεί, επί του εδάφους της αρχαίας Ελλάδος, μικρός λα­ός ληστών, λείψανου των βαρβά­ρων επιδρομέων, εξοπλίζει αθλί­ους τυχοδιώκτας, όπως εξολό­θρευση τους Ρωμούνους, οίτινες τους βοήθησαν να μη απολεσθώσιν!...»

Η όξυνση των σχέσεων είχε δυσμενή επίδραση και στην τύχη των μοναστηριακών κτημάτων και των ελληνικών κληροδοτημάτων στη Ρουμανία, τα οποία οικειοποι­ήθηκε το ρουμανικό κράτος, δια­θέτοντας το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που εισέπραττε α­πό αυτά για τη χρηματοδότηση της προπαγάνδας. Οι σχέσεις με τη Ρουμανία αποκαταστάθηκαν το Μάιο του 1911.

Η αναγνώριση της μειονότητας των ρουμανιζόντων από την κυβέρνηση Βενιζέλου

Το Μάρτιο του 1913 (περίο­δος Βαλκανικών Πολέμων) η ρουμανική κυβέρνηση, χρησιμοποιώντας την Ιταλία και μερικούς Άγγλους πολιτικούς, επιδίωξε στη διάσκεψη του Λονδίνου να επηρε­άσει τις Μεγάλες Δυνάμεις, ώστε να αποφασίσουν τα βλάχικα χωριά Γράμμου, Πίνδου (μέχρι Αγράφων) να αποτελέσουν ένα αυτόνομο κρατίδιο με ειδικά προ­νόμια, το οποίο να ενσωματωνό­ταν στο νεοσύστατο Αλβανικό Κράτος (ήταν η εποχή που γινόταν ο διακανονισμός των συνόρων της Αλβανίας). Οι πρόταση αυτή δεν έγινε δεκτή.

Στο περιθώριο της Συνθήκης του Βουκουρεστίου (28 Ιουλί­ου/10 Αυγούστου 1913) ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος αντάλλαξε με το Ρουμάνο πρωθυπουργό Μαγιορέσκο ταυτόσημες επιστολές για την τακτοποίηση του κουτσοβλαχικού ζητήματος. Με την επιστολή του ο Βενιζέλος αναγνώρι­σε την ύπαρξη στην Ελλάδα ρου­μανικής μειονότητας, στην οποία παραχωρούσε τα ίδια προνόμια που είχαν δώσει οι Τούρκοι το 1905. Την αναγνώριση αυτή καταδίκασε, εκτός από την αντιπολί­τευση και ο πρώην πρωθυπουρ­γός Στέφανος Δραγούμης, ο ο­ποίος εξαιτίας του γεγονότος αυ­τού παραιτήθηκε από τη θέση του Γενικού Διοικητή Μακεδονίας σας 9 Σεπτεμβρίου 1913, εξηγώ­ντας εγγράφως τους λόγους που τον ώθησαν στην ενέργεια αυτή. Η επιστολή του Βενιζέλου προς το Μαγιορέσκο, με ημερομηνία 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1915 έλε­γε: «Η Ελλάς συγκατατίθεται να παράσχη αυτονομίαν εις τας των Κουτσοβλάχων σχολάς και εκκλησίας τας ευρισκομένας εν ταις μέλλουσα ις Ελληνικά ίς κτήσεσι και να επιτρέψη την σύστασιν Επι­σκοπής δια τους Κουτσοβλάχους τούτους, της Ρουμανικής κυβερ­νήσεως δυναμένης να επιχορηγή υπό την επίβλεψιν της Ελληνικής Κυβερνήσεως τα ειρημένα ενε­στώτα ή μέλλοντα θρησκευτικά και εθνικά καθιδρύματα...».

Το «Πριγκιπάτο της Πίνδου»

Τα βλαχόφωνα χωριά του ο­ρεινού συγκροτήματος της Πίν­δου ανήκουν σήμερα στους νο­μούς Γρεβενών, Ιωαννίνων και Τρικάλων και όλα βρίσκονται σε ενιαίο γεωγραφικό χώρο που θα μπορούσαν να αποτελέσουν διοι­κητικά μία ενότητα. Αυτήν την ι­διομορφία εκμεταλλεύτηκαν οι ρουμανίζοντες και προσπάθησαν δύο φορές να ιδρύσουν στην περιοχή αυτόνομο βλάχικο κρατί­διο.

Η πρώτη φορά ήταν το καλο­καίρι του 1917, όταν οι Ιταλοί κα­τέλαβαν την περιφέρεια Ιωαννί­νων και τα βλαχόφωνα χωριά της Πίνδου και εμφανίστηκαν ως α­πελευθερωτές αυτών. Τότε, στις 28 Αυγούστου 1917, ενώπιον των πολικών δυνάμεων κατοχής ανακηρύχθηκε από τους ρουμανίζοντες στη Σαμαρίνα το «Πριγκιπάτο της Πίνδου», με σκοπό να αποτε­λέσει αυτόνομο κρατίδιο υπό την προστασία του βασιλιά της Ιτα­λίας. Μόλις το πληροφορήθηκε η κυβέρνηση Βενιζέλου, αίτησε την επέμβαση των Αγγλογάλλων, οι ο­ποίοι ανάγκασαν τους Ιταλούς να αποχωρήσουν από τα ελληνικά εδάφη και να περιοριστούν στο χώ­ρο της Αλβανίας.

Μετά την κατάρρευση του Αλβανικού μετώπου το 1941 εμ­φανίστηκε στα βλαχόφωνα χωριά των Γρεβενών και της Ηπείρου ο Αλκιβιάδης Διαμάντης, έμπορος από τη Σαμαρίνα, ο οποίος έριξε το σύνθημα του προσανατολισμού του βλαχόφωνου στοιχείου προς την Ιταλία. Επειδή ένα μεγάλο μέ­ρος των κατοίκων των χωριών αυ­τών διέμενε μόνιμα ή παραχείμαζε στη Θεσσαλία, η πολιτική των Ιταλών ήταν να δημιουργηθεί ένα αυτόνομο και ανεξάρτητο Βλάχι­κο κράτος που θα περιελάμβανε την περιοχή της Πίνδου και ολό­κληρη τη Θεσσαλία, με απώτερο σκοπό, όταν θα τελείωνε ο πόλε­μος, που πίστευαν όη θα ήταν νι­κητές, να το προσαρτήσουν στην Ιταλία. Έδρα του «Βλάχικου Κράτους» ορίστηκε η Λάρισα.

Ο Αλκιβιάδης Διαμάντης αυ­τοχαρακτηριζόταν ως «εκπρόσω­πος των Βλάχικων Κοινοτήτων της Πίνδου και του Βλάχικου στοι­χείου της Νοτίου Βαλκανικής». Με την ιδιότητά του αυτή υπέβαλε σης 25 Σεπτεμβρίου 1941 υπό­μνημα στον κατοχικό πρωθυπουργό στρατηγό Γεώργιο Τσολάκογλου στο οποίο ανέφερε, ότι οι Βλάχοι αποτελούν ξεχωριστή ε­θνότητα λατινογενούς καταγω­γής, η οποία συνεργάστηκε με τους Έλληνες και συνέβαλε στην ίδρυση και ανέλιξη του Ελληνικού Κράτους τόσο πριν όσο και κατά την Επανάσταση του 1821. Στη συνέχεια ζητούσε, ανάμεσα στα άλλα, από τον πρωθυπουργό Τσολάκογλου και τα εξής: (α) Οι Νομάρχες και οι Δήμαρχοι Ηπείρου, Πίνδου, Θεσσαλίας και Μακεδονίας, όπου υπάρ­χουν σης ως άνω περιοχές α­μιγείς συνοικισμοί Βλάχων ή μικτοί τοιούτοι Βλάχων και Ελλήνων, να διορισθούν από συμφώνου μεταξύ της Ελληνι­κής Κυβερνήσεως και του Αλκιβιάδη Διαμάντη, αφού προηγουμένως εγκριθούν α­πό ης Αρχές Κατοχής, (β) Ο ιθαγενής πληθυσμός των ανωτέρω περιφερειών πρέπει να έχει τα αντίστοιχα σχολεία και εκκλησίες που να λειτουρ­γούν στη μητρική του γλώσσα, γεγονός που σημαίνει ότι στους αμιγείς βλάχικους συ­νοικισμούς θα λειτουργούν μόνον βλάχικα Σχολεία, στα χωριά και πόλεις με μικτό πλη­θυσμό, οι μαθητές ελληνικής καταγωγής θα παρακολου­θούν τα μαθήματα στα ελληνι­κά σχολεία και βλάχικης κατα­γωγής στα βλάχικα σχολεία. Σης 2 Απριλίου 1942 οι εφη­μερίδες «Λαρισαϊκός Τύπος» Λά­ρισας, «Θεσσαλία» Βόλου και «Θάρρος» Τρικάλων δημοσίευ­σαν διακήρυξη του Αλκιβιάδη Διαμάντη σχετικά με τη δημιουρ­γία αυτόνομου βλάχικου κράτους και ης υπογραφές αυτών που ενέ­κριναν τη διακήρυξη (κάποιες υ­πογραφές ήταν πλαστογραφημέ­νες και τέθηκαν εν αγνοία των φε­ρόμενων ότι υπέγραψαν). 

Στη διακήρυξη αυτή, που φέρει ημε­ρομηνία 1η Μαρτίου 1942, ανα­γράφεται:

«Οι Βλάχοι απόγονοι της 5ης θρυλικής Ρωμαϊκής Λεγεώνος και των πέραν του Δουνάβεως αδελ­φών μας, αναφαίνονται δρώντες ως ιδία Εθνότης από του 6ou αιώ­νος και δεν πρέπει να λησμονή κανείς ότι η Νότιος Μακεδονία και η Θεσσαλία επί πολλούς αιώ­νας απετέλουν την Μεγάλην Βλαχίαν ενώ η περί την Πίνδον περιο­χή και η Αιτωλοακαρνανία απετέ­λουν την Μικράν Βλαχίαν. Επί πλέον οι μεγάλοι αρχηγοί των Βλάχων Πέτρος και Ασάν εγένοντο ιδρυταί ιδίας Δυναστείας, η επικράτειά των δε η πλούτο από του Βελιγραδίου μέχρι του Ευξείνου Πόντου...»·

Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων βλαχόφωνων αντέ­δρασε άμεσα και καταπολέμησε ης ανθελληνικές δραστηριότητες των Ιταλών και των λεγεωνάριων του Διαμάντη, με αποτέλεσμα να διωχθούν από τις πολικές αρχές και μερικοί από αυτούς να κλει­στούν σε στρατόπεδα συγκεντρώ­σεως της Ιταλίας, όπως ο Ευάγγε­λος Αβέρωφ.

Ο Αλκιβιάδης Διαμάντης πα­ρέμεινε στην Ελλάδα, συνεργαζό­μενος με τους Ιταλούς, μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 1942, αλλά οι τελευταίοι λόγω της αποτυχίας του να προσεταιριστεί το βλάχικο στοιχείο έπαψαν τον εμπιστεύο­νται και τον ανάγκασαν να κατα­φύγει στη Ρουμανία. Εκεί, μετά την ανατροπή του φιλοαξονικού καθεστώτος (1944) και την επι­κράτηση των κομμουνιστών συνε­λήφθη και εκτελέστηκε.

Μεταπολεμικές δραστηριότητες ρουμανιζόντων

Μερικές από ης δραστηριότη­τες των ρουμανιζόντων του εξωτε­ρικού μετά το Β' Παγκόσμιο Πό­λεμο ήταν οι εξής:

(1) Σης 25 Μαίου 1947, με μεγά­λη συγκέντρωση, συνεδρίασε η «Μακεδονορουμανική Εται­ρεία» στο Βουκουρέση, για να διαμαρτυρηθεί παγκοσμίως για τη δήθεν κακομεταχείριση του «ρουμανικού λαού» στην Ελλάδα.

(2) Μία οργάνωση που υπάρχει στο Βουκουρέση, η Asodatia Roman, ερχόταν και έρχεται σε επαφή με τους Έλληνες φοιτητές, κουτσοβλαχικής κα­ταγωγής, που σπουδάζουν στη Ρουμανία και τους προτείνει υποτροφίες και άλλα ευεργε­τήματα σε περίπτωση που προ­σκομίσουν έγγραφα που να αποδεικνύουν την κουτσο βλαχική καταγωγή τους.

(3) Στο Bulletin Europeen του ι­δρύματος «Dragan», τεύχος Απριλίου 1969, ο καθηγητής Michel de la Ventoliere δημο­σίευσε ένα άρθρο, που ανα­φέρει για την ύπαρξη ρουμα­νικής μειονότητας στην Πίν­δο, η οποία καταπιέζεται από το ελληνικό κράτος.

(4) Το 1999 ιδρύεται στο Φράι­μπουργκ της Γερμανίας η αν­θελληνική Uniunea tra Limbasi Culture Aromana [U.L.CA.] με σκοπό την ανα­γνώριση της μειονότητας των Βλάχων.

Το 1978 ιδρύεται στο Παρίσι η ανθελληνική οργάνωση Association des Francais Aroumains (A.F.A.) [«Ένωση των Γάλλων και Βλάχων»] με στόχο την αναγνώριση βλαχόφωνης μειονότητας. Η οργά­νωση αυτή μαζί με μια άλλη που υπάρχει στη γαλλική πρω­τεύουσα με τίτλο «Βλάχικη Ένωση», καθώς και άλλες πα­ρόμοιες στη Δανία και στη Σουηδία έστειλαν έγγραφα στη Διάσκεψη για την ασφά­λεια και συνεργασία της Μα­δρίτης, με τα οποία ζητούσαν να πιεστούν οι βαλκανικές χώ­ρες να αναγνωρίσουν στους Κουτσοβλάχους δικαιώματα εκμάθησης της «μητρικής» τους γλώσσας σε δικά τους σχολεία. Ταυτόχρονα οι ίδιες οργανώσεις, καθώς και άλλες της Αμερικής, στέλνουν προπαγανδιστικό υλικό ονομαστικά σε κατοίκους πόλεων και χωριών, κουτσοβλαχικής κα­ταγωγής, μαζί με μαγνητοφω­νημένες κασέτες βλάχικων τραγουδιών.

                

του Χρήστου Δ. Βήττου

Υποστράτηγου ε.α.

Δημοσιεύτηκε στην εφημεριδα

ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΗΣ ΙΟΥΛ-ΣΕΠ 2010

~ Σχετικές αναρτήσεις:

Το Κουτσοβλαχικό Ζήτημα - Μέρος Α'

Το Κουτσοβλαχικό Ζήτημα - Μέρος Β'