~ Φωτο: ''ΤΑ ΚΑΜΕΝΑ'' Το παλιό εμπορικό κέντρο της Νάουσας, με τα γύρω αρχοντόσπιτα και μαγαζιά των Βλάχικης καταγωγής Ναουσαίων (1920).
Η παρουσία των Βλάχων στη σημερινή Νάουσα, χρονολογείται, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες οικογενειών με διαχρονική παρουσία στην πόλη, από την εποχή της ίδρυσής της, περί τον 14 αιώνα, στην αρχική ακόμη φάση της Οθωμανικής κατάκτησης.
Επιπρόσθετα από το 1700 περίπου στην ανατολική πλευρά του Βερμίου υπάρχουν ήδη αρκετοί οικισμοί, που βρίσκονται σε άμεση επαφή με την δυναμική πόλη της Νάουσας. Έχουμε ενδείξεις από αναφορές ότι ορισμένοι απ’ αυτούς τους οικισμούς και κυρίως στις ψηλότερες περιοχές του Βερμίου ήταν βλαχόφωνοι. Επιβεβαίωση αυτών αποτελεί η γραπτή μαρτυρία του Κρουσοβίτη καθηγητή του πανεπιστημίου του Βελιγραδίου Ντούσαν Πόποβιτς, στο βιβλίο που εξέδωσε το 1927 «ΑΡΜΑΝΟΙ-ΒΛΑΧΟΙ των Βαλκανίων», όπου φαίνεται πως τουλάχιστον πριν το 1726, υπήρχαν εγκατεστημένοι Βλάχοι-Αρμάνοι στην Νάουσα. Εξίσου σημαντική καθίσταται η αναφορά του ιστορικού της Νάουσας Ευστ. Στουγιαννάκη ότι πριν το 1822 η Κουτσούφλιανη κατοικούνταν από 90 βλάχικες οικογένειες (1).
Η πλέον εξακριβωμένη περίπτωση ομαδικής εγκατάστασης Βλάχων στην πόλη μας τοποθετείται στα 1771, όταν 150 με 200 περίπου οικογένειες ήρθαν από την Σαμαρίνα (2). Αυτό αναφέρεται και σε επιστολή που έστειλαν οι Nαουσαίοι στον Αλή Πασά στις 26 Μαΐου το 1801, στην οποία δηλώνουν ότι στην πόλη υπήρχαν Σαμαρινιώτες εγκατεστημένοι εδώ και 30 χρόνια περίπου (η ημερομηνία αυτή τοποθετείται χρονικά μετά την καταστροφή της ξακουστής Βλάχικης μητρόπολης στο Βαλκανικό χώρο της Μοσχόπολης και των γύρω ακμαζουσών Βλάχικων οικισμών Νίτσα – Νικολίτσα – Δάρδα – Λινοτόπι κλπ. το 1769, οπότε κύματα Βλάχων μετακινούνται προς όλο σχεδόν τον Βαλκανικό χώρο).
Οι Βλάχοι της Νάουσας μοιράστηκαν την τύχη της πόλης με τους υπόλοιπους κατοίκους της, ζώντας από πρώτο χέρι την επανάσταση του 1822 και τη συνακόλουθη ολοκληρωτική της καταστροφή. Στη μετεπαναστατική ζωή της πόλης, συνέβαλαν τα μέγιστα στο στήσιμο της ελληνορθόδοξης κοινότητας μετά το 1830, καθώς και στην διαμόρφωση της αστικής της τάξης, ενώ δεν απουσιάζουν, παρά το πλήγμα που είχε δεχθεί η πόλη από την επανάσταση του 1822, από τη συμβολή της πόλης στην αποτυχημένη εξέγερση του1878 στον Κολινδρό. Πολλά μέλη των Βλάχικων οικογενειών γίνονται οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες της πόλης και παίρνουν μέρος στην βιομηχανική ανάπτυξη της. Ενδεικτικά αναφέρονται οι οικογένειες Λόγγου-Τουρμπάλη (που ίδρυσαν το πρώτο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στα Βαλκάνια), Λαναρά, Κύρτση, Τσίτση, Μπουτάρη, συντελώντας στο οικονομικό θαύμα της εποχής και στην απόκτηση της επωνυμίας «Μάντσεστερ των Βαλκανίων» για την πόλη της Νάουσας. Οι οικογένειες Περδικάρη, Κόκκινου άφησαν τη δική τους σφραγίδα στην αυτοδιοίκηση της πόλης, ενώ η οικογένεια Λάππα, Μανωλούση προστέθηκαν στον ατέρμονο κατάλογο των Βλάχων που ευεργέτησαν ποικιλότροπα τον τόπο (3).
Η κοινωνική άνοδος πολλών οικογενειών και η πλήρης ταύτιση με την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας στο Μακεδονικό χώρο, είχε ως συνακόλουθο αποτέλεσμα τη σταδιακή εγκατάλειψη της Βλάχικης γλώσσας. Σύμφωνα με Οθωμανικό Τεφτέρι-κατάστιχο του 1838 -1840 στην συνοικία της Παναγιάς κατοικούσαν 54 Βλάχικες οικογένειες, που μαζί με την Βλάχικη μιλούσαν και την Ελληνική γλώσσα. Το 1913 υπήρχαν 800 με 900 κάτοικοι στην Νάουσα που μιλούσαν τη Βλάχικη γλώσσα, ενώ ο ακριβής αριθμός κατοίκων Βλάχικης καταγωγής ήταν αδύνατο να προσδιορισθεί λόγω της διαδοχικής εγκατάστασης και αφομοίωσης (1,4) .
Αργότερα και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα έχουμε σταδιακά εγκατάσταση νέων Βλάχικων οικογενειών από τη Σαμαρίνα (πιθανότατα μετά την Μάχη της Φυλλουριάς το 1854), κατά πάσα πιθανότητα συγγενείς με τις ήδη υπάρχουσες, από το Σέλι - Αβδελλιώτικης καταγωγής στην περιοχή της Ευαγγελίστριας - από τη Βλάστη, τη Σιάτιστα, τα Μεγάλα Λιβάδια, το Νυμφαίο Φλώρινας κ.α..
Κατά την διάρκεια της κατοχής και μετά, αρκετές Φαρσιαριώτικες οικογένειες, εγκαταστάθηκαν κυρίως στη συνοικία της Αγ. Παρασκευής και αργότερα του Μουσταφά και της Βάλιας, προερχόμενοι από τα χωριά Άνω Σέλι, Άνω Γραμματικό, Κεδρώνα, Ντραζίλοβο.
Σήμερα ο Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Νάουσας προσπαθεί να κάνει μια καταγραφή πλησιάζοντας όσο πιο κοντά γίνεται στον ακριβή αριθμό των Βλάχικης καταγωγής κατοίκων της πόλης. Έτσι κατά το έτος 2007, καταγράφηκαν 580 περίπου Βλάχικες οικογένειες και 170 περίπου επώνυμα Βλάχικης καταγωγής.
Πηγές :
(1) Ευστ. Στουγιαννάκη : «Ιστορία της πόλεως Ναούσης»
(2) Α.J.B.WACE –M.S.THOMPSON : «Οι Νομάδες των Βαλκανίων»
(3) U.C.A.M. – Iotta Naum Iotta : Croniaca a anjilor 1820-1878
[ Από το ημερολόγιο των αφων Μπαντραλέξη]
(4) Αστ. Κουκούδης : Μελέτες για τους Βλάχους
Από τον Σύλλογο Βλάχων Νάουσας
Ευχαριστούμε τον κ. Πέτρο Μπόλα
Πρόεδρο του Συλλόγου Βλάχων Νάουσας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.