Οι Κολωνιάτες Βλάχοι έχουν ως κοιτίδα την ευρύτερη περιοχή Κολώνιας Βορείου Ηπείρου και σύμφωνα με την παράδοση τους οι Βλάχοι αυτής της καταγωγής δεν πρόλαβαν να αναπτύξουν σταθερούς οικισμούς στην περιοχή τους όπως οι κοινής καταγωγής Φρασσαριώτες, λόγω του ότι οι Αλβανοί κάτοικοι της περιοχής Κολώνιας γνωστοί για την σκληρότητα τους, απέτρεπαν την δημιουργία οικισμών.
Μετακινούνταν ως νομάδες σκηνίτες στα ορεινά της Αλβανίας (Tomor, Random, Linje, Marjane, Mali thate), του Γράμμου, του Σμόλικα και το Ζαγόρι. Ενώ τα χειμαδιά τους βρίσκονταν στην δυτική Ελλάδα (Πρέβεζα, Θεσπρωτία, Ξηρόμερο) και στην Νότια Αλβανία (Κονίσπολη, Μουρσί, Αγ.Σαράντα κ.α.).
Διατήρησαν τον παλαιότερο τρόπο ζωής όλων των Βλάχων, σπάνια πολιτιστικά στοιχεία, και πρωτόγονα έθιμα όπως η βεντέτα (βλχ Ασμαλίκι), έχοντας στην παράδοση τους πολλά αρχαιοελληνικά στοιχεία δηλώνουν περίτρανα την προ αιώνων παρουσία τους στο Ελληνικό χώρο.
Σύμφωνα με την παράδοση τους οφείλουν τον περιπλανώμενο τρόπο ζωής τους στην καταγωγή τους από την ΄΄τζίντα΄΄ την νεράιδα των ανέμων η οποία παντρεύτηκε πρόγονο τους.
Οι Κολωνιάτες Βλάχοι ονομάζονται και ''Κεστρινιώτες'', παίρνοντας την ονομασία τους από τη χειμερινή εγκατάσταση τους στην περιοχή Κεστρίνης Θεσπρωτίας. Σήμερα τους συναντούμε σε όλη την Θεσπρωτία (Φιλιάτες, Παραμυθιά, Μαργαρίτι), σε οικισμούς της Πρέβεζας (Tζάρα, Θέμελο), στο Δυτικό Ζαγόρι και στα Κούρεντα (άνω Παρακάλαμος, Δολλιανά, Ζίτσα, άνω Ραββένια), στο Πωγώνι (Κεφαλόβρυσο, Δελβινάκι, Βύσσανη), στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία (Κρύα βρύση, Καλύβια, Άψαλος Πέλλας στην Ιεροπηγή και Δενδροχώρι Καστοριάς, στη Κρυσταλλοπηγή και στις Πρέσπες Φλώρινας), στη Θεσσαλία αναμεμειγμένους με Φρασσαριώτες (Αργυροπούλι, Σέσκλο, Ροδιά) και στην περιοχή του Ξηρόμερου. Διάσπαρτοι επίσης με το οριστικό κλείσιμο των συνόρων βρίσκονται στην Αλβανία (περιοχή Κορυτσάς, Κολώνιας, Αργυροκάστρου, Ελμπασάν, Μουζακιάς).
Κύριο χαρακτηριστικό των Κολωνιατών Βλάχων είναι ο σχηματισμός του μέλλοντα με το -ούς- που σημαίνει -θα-, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Βλάχους και Αρβανιτοβλάχους που σχηματίζουν τον μέλλοντα με το -βα- ή -βάς- , η ιδιαίτερη βλάχικη διάλεκτος τους με κύριο γνώρισμα το λαρυγγικό –ρ- καθώς επίσης και η αρχαϊκή ενδυμασία τους.
Η ενδυμασία φοριόταν από τους Αρβανιτόβλαχους της Ηπείρου που ονομάζονταν Κολωνιάτες (Ρρεμένι Κουλουνιάτς).
Αποτελείται από λευκό πουκάμισο με κέντημα στον ποδόγυρο (κιμιάσια κου κίντικ) και την τραχηλιά (μπούφκα), σκούρο γαλανό σεγκούνι με πλάγια κεντημένα υφαντά κορδόνια (σιγκούνι βίνιτε κου στρέμπε) κεντητό γιλέκο με ριχτά μανίκια (ντουλμίτς), υφαντά χειρότια (μινικούγιε) και υφαντή ολοκέντητη ποδιά (πουδιάου κου μιγκόρ).
Στο κεφάλι φορούν πρόσθετες κοτσίδες (πουστουνίτσι) ενώ ο κεφαλόδεσμος αποτελείται από ψηλό κωνοειδές δερμάτινο καπέλο (Τσουπάρα) που τη βάση του περιτρέχει ασημένιο έλασμα, ως διάδημα (κορώνα), και μακρύ λευκό πέπλο με ολοκέντητες λεπτομέρειες (τσιτσιρόνια).
Οι ασημένιες αλυσίδες στο στήθος (κιουστέτς), η ζώνη με την πόρπη (τσουπράκια ντι ασήμι), το κεμέρι (μονόκιρ), τα βραχιόλια (μπιλιτζιούτς) και τα μακρυά αλυσιδωτά σκουλαρίκια απο ασήμι και χρωματιστές πέτρες (βέρι) συμπληρώνουν μία από τις ομορφότερες Ελληνικές φορεσιές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι δικοι μου οι Τσιαπαναιοι---Τσαπαναιοι κατεληξαν στην ΖΕΡΜΑ και απο εκει στο Τυρνοβο Μοναστηριου.