"Κίνησ' ου Ρόβας κίνησι μεσ' στην Βλαχιά να πάει, νύχτα σιλώνει τ’ άλουγου νύχτα του καλιγώνει
βάνει τα πέταλα ασημιά καρφιά μαλαματένια
κι η αρματοσιά τ' αλόγου του χρυσό μαργαριτάρι……..»
(από την δημοτική μας ποίηση)
Στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε σε δύο βλαχόφωνα τραγούδια εκ των οποίων το ένα είναι κιρατζίδικο και το άλλο του γάμου.
Τα κιρατζίδικα τραγούδια είναι τραγούδια αργά, χωρίς μέτρο, δηλαδή μη χορευτικά και τραγουδιούνταν από την τάξη των κιρατζήδων. Οι βλαχόφωνοι Έλληνες ήταν φημισμένοι κιρατζίδες και είχαν ιδιαίτερη έφεση στο εμπόριο.
{Κιρατζής = οδηγός καραβανιού, αγωγιάτης. (Κιρά = ναύλο, αραβιστί & από εκεί, τουρκιστί kiraci = ενοικιαστής) πραματευτής, εμπορευόμενος ή ιδιοκτήτης μέσων μεταφοράς (μουλάρια, κάρα κλπ.) που ανελάμβανε αγώγια σε μακρινές αποστάσεις με καραβάνια}.
Οι αγωγιάτες, που επονομάζονταν και "κιρατζήδες", μετέφεραν τα εμπορεύματα ή διακινούσαν τους ταξιδιώτες με άλογα και συχνότερα με μουλάρια. Ήταν οι "πρόδρομοι" των αυτοκινητιστών. Πραγματοποιούσαν επί πληρωμή ιδιωτικές μεταφορές κυρίως εμπορευμάτων.
Πρώτος τούς αναφέρει ο Κεδρινός (11ος αι.), αντιγράφοντας τον Ιωάννη Σκυλίτζη, με αφορμή ένα γεγονός του 976 μ.Χ. Στην τοποθεσία «Καλαί Δρύες» μια ομάδα Βλάχων αγωγιατών ή οδοφυλάκων σκοτώνει έναν από τους αδελφούς του μετέπειτα τσάρου των Βουλγάρων Σαμουήλ: «Τούτων δε των τεσσάρων αδελφών Δαβίδ μεν ευθύς απεβίω αναιρεθείς μέσον Καστορίας και Πρέσπας και τας λεγομένας Καλάς Δρυς, παρά τινων Βλάχων οδιτών».
Οι αγωγιάτες με τα πολυάριθμα καραβάνια τους μεταφέρανε τόσο στον Ελλαδικό χώρο όσο και στα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη τα προϊόντα κυρίως της Ηπείρου και της λοιπής Ελλάδας. Οι αγωγιάτες, παράλληλα με το εμπόριο, διαδραμάτισαν σπουδαίο εκπολιτιστικό και εθνικό ρόλο, γιατί μετέφεραν στις αετοφωλιές της Πίνδου τις αντιλήψεις της ελεύθερης Ευρώπης. Έτσι, συνετέλεσαν τα μέγιστα στην πνευματική αφύπνιση των υποδούλων Ελλήνων με την ταχεία διάδοση των ιδεών του Ρουσσώ, του Ρήγα Φεραίου και της φιλικής Εταιρείας. Από αυτούς μάλιστα αναπήδησαν βλαχόφωνοι και ελληνόφωνοι Ευεργέτες, οι οποίοι είχαν πλουτίσει με το εμπόριο στα Βαλκάνια και την κεντρικά Ευρώπη επί Τουρκοκρατίας.
Τα ταξίδια στην Ευρώπη εγίνονταν βέβαια δια ξηράς με τα καραβάνια από ζώα-φορτηγά (άλογα και μουλάρια) με επικεφαλής τον Καραβανάρη, που διέθετε από 20 έως 100 ζώα. Από τους καραβανάρηδες αυτούς γνωστοί για τον τόπο μας ήταν ο Φεντάνης από την Τσαρκοβίστα των Κουρέντων κι ο περίφημος Ρόβας Γιαννιώτης (καταγόταν από την Καλωτά ή τα Γιάννενα), που η λαϊκή μούσα τον αποθανάτισε με το γνωστότατο τραγούδι. Ο αρχικαραβανάρης Ρόβας επί 40 χρόνια σχεδόν χρόνια ήταν ο μόνος μίτος που συνέδεε την Ήπειρο με την «Βλαχία» (σημερινή Ρουμανία). Ξένοι περιηγητές μας αναφέρουν ότι περνούσε και από το Ξηρολίβαδο, στάθμευε στο μεγάλο Χάνι του Ξηρολιβάδου, το οποίο φιλοξενούσε μέχρι και 100 μουλάρια και άλογα.
Το κιρατζίδικο τραγούδι του Ξηρολιβάδου έχει ως εξής:
{ Για το παχύ σίγμα προτιμήσαμε το σύμβολο ( 6 ) και για το άφωνο κλειστό φωνήεν το σύμβολο ( ' ) }.
ΑΣΙΑΡΑ ΝΟΥΑΠΤ' (Ψες την νύχτα - Αργό κιρατζίδικο Κυρίτσης Τάκης 1995)
Ασιάρα νουάπτ' ντιούμ τριτσιάμ Ψες την νύχτα καθώς περνούσα
λα 6όπουτλου ντινκιάρι στη βρύση στο ανήλιο,
ντι Φούρκα π'ν Κεράσοβα , από την Φούρκα προς το Κεράσοβο,
ντιν γκουά ντι Σαμαρίνα, από δω από τη Σαμαρίνα,
βιντιάμ ντόϊ φράτς έβλεπα δύο αδέλφια
κουμς πλ'ντζιά μαράσλι πως έκλαιγαν οι καημένοι
σ' κουμ π'ρλ'κ'6ιά και πως παρακαλούσαν
τρας νού τζιλιτιπ6ιά. να μη τους τυρρανήσουν.
Το επόμενο τραγούδι είναι του γάμου και ως θέμα το συναντάμε σε πολλά βλαχοχώρια της Πίνδου με παραλλαγές τόσο στον στίχο όσο και στην μελωδία.
ΟΥΝΟΥ ΦΙΑΤ' Σ'ΡΓΚ'ΝΙΑΤ' (αργό του γάμου - Τάκης Κυρίτσης 1995)
Ούνου φιάτ' σ'ργκ'νιάτ' μια όμορφη κόρη
6ουν λάϊ τζόνι σκουμπουλιάνου κι ένα ακριβό παλικάρι
ντόϊλι ντόϊλι σι ζμπουρέσκου μιλάνε και οι δυο τους
σμάρι λ'κ'ρντί σφάκου και μεγάλη συζήτηση κάνουν
λα ντουκιάνα ντι μπ'ζάρι σ΄ένα οίκημα στο παζάρι
αϊντι φιάτ' σι ν' λόμου αϊντε κορίτσι να παρθούμε
6ν' ντουτσέμ του λόκλου ανόστρου να πάμε στον δικό μας τόπο
ακλό ιού 6μπάντι εκεί που κελαηδάει
πούλιου βιάρα το καλοκαιρινό πουλί
6πιτρουνίκια προυμουβιάρα και η ανοιξιάτικη πετροπέρδικα
-Σημείωση: Εάν οιοσδήποτε αναγνώστης γνωρίζει τραγούδια παραδοσιακά του Ξηρολιβάδου και των υπολοίπων χωριών του Βερμίου ή εάν επιθυμεί να κάνει κάποια διόρθωση (ουδείς τέλειος), είμαστε στην διάθεσh του στο τηλ. 6946461136.
του Γιάννη Τσιαμήτρου χοροδιδασκάλου-εκπαιδευτικού
To άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΛΑΟΣ της Βέροιας στις 27-08-2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.