Αρβανιτόβλαχοι (2)

Απόστολος Αρσάκης

Του Αχ. Λαζάρου

Ρωμανιστή-Βαλκανολόγου

Αναντίρρητα μεταξύ των διακεκριμένων Αρβανιτοβλάχων ιδιάζουσα μορφή λογίζεται ο Λούπος Βασίλειος. Ψευδώνυμο είναι το επώνυμο, Κώτσης το αληθινό, προφανέστατα ηπειρωτικό, το δε όνομα Βασίλειος συμβολίζει τη Βασιλεία του Βυζαντίου. Ως ηγεμόνας της Μολδαβίας το πρώτο μέτρο, που λαμβάνει, αφορά στην αντικατάσταση της σλαβωνικής από την τοπική Εκκλησία και βαθμιαία από τη Διοίκηση με την εισαγωγή της ελληνικής γλώσσας, μετακαλώντας από την Ήπειρο και την λοιπή Ελλάδα κληρικούς ως ιερουργούς και διδασκάλους. Η ελληνομάθεια απλώθηκε και πέραν της μολδαβικής ηγεμονίας. Η θυγατέρα του αλληλογραφεί ελληνιστί με ηγετικά στελέχη της τσαρικής Ρωσίας. Προπάντων ο Βασίλειος Λούπος αναδεικνύεται υπέρμαχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και διεκδικητής του Βυζαντινού θρόνου ως Έλληνας!

Αρβανιτόβλαχος είναι και ο Απόστολος Αρσάκης. Γεννήθηκε στη Χοταχόβα της Βορείου Ηπείρου το 1797 και απεβίωσε στο Βουκουρέστι το 1874. Σπούδασε ιατρική στη Γερμανία και αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Άλλης. Στον Αρσάκη οφείλεται η πρώτη συγγραφή ιστορίας της ιατρικής στη Ρουμανία (Εκθεσις συνοπτική της ιατρικής ιστορίας,1813). Ανέστειλε την άσκηση της Ιατρικής και επιδόθηκε στην ενασχόληση με κρατικές υποθέσεις. Ουσιαστικά έγινε συνειδητός πολιτικός στη Ρουμανία. Θιασώτης των ελευθέρων θεσμών και διακρατικών συνεργασιών διακρίνεται ως ρήτορας και δημοσιογράφος. Αναδείχθηκε αρχηγός του ρουμανικού συντηρητικού κόμματος. Εκλέχθηκε υπουργός Εξωτερικών και σε κρίσιμη συγκυρία πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου, δηλαδή διετέλεσε και υπηρεσιακός πρωθυπουργός.

Όμως πάρα την δια βίου διαμονή στην αλλοδαπή ποτέ δεν λησμόνησε τις γενέτειρές του, μικρή και μεγάλη. Τρανή απόδειξη αποτελεί η από μέρους του ίδρυση της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, η οποία διατηρείται και μάλιστα πολυδιάστατη. Το δε σπουδαιότερο είναι ότι δεν περιορίστηκε μόνο στην οικονομική συνδρομή, η οποία υπερτερεί της μισής προσωπικής περιουσίας του. Πράγματι συντάχθηκε με τους πρωτοπόρους της αναγκαίας μέριμνας για την πνευματική καλλιέργεια των γυναικών. Είχε άλλως τε προβλέψει και τρεις υποτροφίες από το ίδρυμά του για σπουδάστριες, οι οποίες θα υπηρετούσαν ως δασκάλες…Ίδρυσε τέσσερα παρθεναγωγεία (Αρσάκεια) στην Αθήνα, Κωνσταντινούπολη, Κέρκυρα και Λάρισα, πολύτιμη οπωσδήποτε προσφορά, της οποίας παρεπόμενη υπήρξε η απονομή στον Αρσάκη από την Ελλάδα μεγάλων τιμητικών διακρίσεων και μεταλλίων.

Ευαγγέλης και Κων/νος Ζάππας

Ο Αρβανιτόβλαχος Ευαγγέλης Ζάππας (1800-1865) υπήρξε από τους επιφανείς επαναστάτες του 1821 πολεμώντας επί δέκα συναπτά έτη. Αλλά μετά την ίδρυση του ισχνού και εδαφικού ελληνικού κράτους με βόρειο σύνορο το Δομοκό εξ αιτίας της διαμάχης περί αυτοχθόνων και ετεροχθόνων εξαναγκάζεται στην οδυνηρή δοκιμασία της ξενιτειάς, χωρίς ποτέ να διακατέχεται από μνησικακία. Μόλις δε αποκτά οικονομική ευχέρεια, σπεύδει στην πραγμάτωση ευγενών φιλοδοξιών του, μεταξύ των οποίων είχε εντάξει και την αναβίωση του ελληνικού αθλητικού παρελθόντος. Φιλοδοξεί πρωτοπορία στην καθιέρωση των Ολυμπιακών αγώνων. Ακριβώς προλαμβάνει την πρώτη από της τέσσερις «Ζάππειες Ολυμπιάδες» ή «Ολύμπια του Ζάππα», που διοργανώθηκαν σε πανελλήνια κλίμακα το 1859, 1870, 1875, 1189. Σύντομα ακολούθησαν οι ολυμπιακοί αγώνες του 1896, παρά την χρεοκοπία του ελληνικού κράτους, χάρη πάλι σε βλάχο Ηπειρώτη, τον Μετσοβίτη Γεώργιο Αβέρωφ, που καταστόλισε την ελληνική πρωτεύουσα με το αποκαλούμενο ακόμη Καλλιμάρμαρον, το Παναθηναϊκό Στάδιο. Συνοδεύτηκε μάλιστα και από την πρώτη ελληνική νίκη Μαραθωνοδρομίας, με την επιμονή του Σπύρου Λούη, ο οποίος αυθόρμητα και ολόψυχα αφιέρωσε το έπαθλο στον εθνικό ευεργέτη, πρωτογνωρίζοντας άφατη συγκίνηση από την μοναδική φιλική αποδοχή της πηγαίας αποτίσεως τιμής. Έτσι ο μεγάλος χορηγός σε καιρούς πλήρους αδυναμίας του ελληνικού κράτους ανέλαβε την τεράστια δαπάνη αγοράς του πρώτης χρείας πολεμικού πλοίου του θωρηκτού «Γ. Αβέρωφ», με το οποίο ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης κατατρόπωσε τον αφάνταστα ισχυρότερο τουρκικό στόλο απελευθερώνοντας ταχύτατα από τους Τούρκους το αρχιπέλαγος του Αιγαίου!

Πάντως ο Ζάππας, που ίδρυσε το Ζάππειο, έδειξε αδιάπτωτο ενδιαφέρον για σχολεία και τελικά κληρονόμο του άφησε το ελληνικό κράτος! Το διάβημα αυτό ανυποψίαστα δημιούργησε ανυπέρβλητες δυσχέρειες δικανικές παρεμποδίζοντας την εκτέλεση της διακαούς επιθυμίας του. Σε παρόμοια σχεδόν χειρονομία προβαίνει και ο αρβανιτόβλαχος Ιωάννης Μπάγκας από την Καστοριά διαθέτοντας ολόκληρη την περιουσία του για την ίδρυση σχολείων στην γενέτειρά του και σε άλλες ελληνικές πόλεις. Ωστόσο ευρύτερα γνωστός είναι ο Χρηστάκης Ζωγράφος (1820-1889) από το Κεστοράτι της Βορείου Ηπείρου, στην περιοχή του Τεπελενίου. Συγκεκριμένα αυτός ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη τη Ζωγράφειο Σχολή, τον Ελληνικόν Φιλολογικόν Σύλλογον, το Ζωγράφειον Νοσοκομείον και την Ζωγράφειον Ελληνικήν Βιβλιοθήκην (Εκδόσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων).

Ο Σίμων Σίνας με την σύζυγο 

του Ιφιγένεια Γκίκα

Συμπερασματικά σύμφωνα με σχετικά πρόσφατη συγγραφή (Κ. Κίτσου), τα Ζωγράφεια διδασκαλεία από τη μια μεριά και τα περίφημα σχολεία του Αργυροκάστρου, της Κορυτσάς, της Μοσχοπόλεως, της Χειμάρας, της Πρεμετής, του Λαμπόβου, της Πολύσαντης, της Σωπικής, της Δρόβιανης, του Δελβίνου, κ.τ.λ. συνολικά 360, ανδρωμένα με τις γενναίες επιχορηγήσεις των μεγάλων ευεργετών Ζάππα, Αρσάκη, Σίνα, Ζωγράφου, Μπάγκα, Δούκα, και άλλων, με τους 25.000 μαθητές τους, φέρανε μια πραγματική άνθηση της παιδείας και των γραμμάτων στην περιοχή, δημιούργησαν μια ακτινοβολία έξω και πέρα απ’αυτή, και άφησαν μια λαμπρή παράδοση παιδείας, μοναδική για ένα τόσο μικρό τόπο σε τέτοια εποχή.

Κατά τον καθηγητή Γ. Πλουμίδη, προκαλεί θαυμασμό το γεγονός ότι στο σχολείο της ελληνικής Κοινότητας Δυρραχίου αναφέρεται ως υπόδειγμα καλού σχολείου, αφού τα 2.400 μέλη της κοινότητας (το 1/3 του πληθυσμού) συντηρούσαν λύκειο με 140 μαθητές και παρθεναγωγείο με 100 μαθήτριες. Κατά τον V.Berard, ένα αιώνα μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το Δυρράχιο παραμένει ''κουτσοβλαχικό λιμάνι'' !

Έτερος Ζωγράφος, ο Γεώργιος του Χρηστάκη (1863) όταν την επομένη της διακοινώσεως των άρθρων του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας οι Βορειοηπειρώτες συνειδητοποίησαν ότι η ενσωμάτωση της Βορείου ηπείρου στην Ελλάδα δεν είναι δυνατή με διαδικασίες ειρηνικές και κατ’ανάγκη επαναστάτησαν, έλαβε ενεργό μέρος στην πρώτη γραμμή έως την υπογραφή και από την Αλβανία του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας, που αναγνωρίζει τα δικαιώματα της ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ, διασφαλιζόμενο με στρατιωτική δύναμη και χωροφυλακή, επίσημη γλώσσα την ελληνική και βορειοηπειρώτες βουλευτές στην Αλβανική βουλή. Δεδομένου δε άλλως τε ότι το Πρωτόκολλον της Κέρκυρας είναι πολυμελής συμφωνία, καταργείται μόνο από τα συμβληθέντα μέρη. (Έπεται η τελευταία συνέχεια)

[Αυτά τα άρθρα του κ. Λαζάρου είναι επίκαιρα, λόγω της απογραφής που γίνεται στη Αλβανία τώρα στις αρχές του Οκτωβρίου 2011] 

Απόδοση σε ηλεκτρονική μορφή Γιάννης Τσιαμήτρος