Οι Αθάνατοι του Κεφαλόβρυσου

Το Κεφαλόβρυσο κάηκε την 10η Ιουλίου 1943 μάλλον λόγω υποψιών που είχαν οι Γερμανοί για δράση ανταρτών (λέγεται ότι από εδώ ξεκίνησαν οι δολιοφθορείς που κατέστρεψαν την γέφυρα του Σαραντάπορου, όπως και οι άντρες που έστησαν ενέδρα στην οποία έπεσε διμοιρία του Γερμανικού στρατού). Αρχικά συνέλαβαν αρκετούς χωρικούς (πηγές αναφέρουν από 26 έως 30) τους οποίους και έκλεισαν σε ένα σπίτι. Ερεύνησαν, λεηλάτησαν το σύνολο των 280 σπιτιών και στο τέλος πυρπόλησαν 50 από αυτά. Κατόπιν οδήγησαν τους συλληφθέντες προς το χωριό Βασιλικό και μέχρι να βγουν από το χωριό κάποιοι κατάφεραν να αποδράσουν. Τους 23 υπόλοιπους τους έκλεισαν σε δυο σπίτια και αφού έβαλαν φωτιά τους έκαψαν ζωντανούς, ενώ λέγεται έριξαν και χειροβομβίδες. Ένας από αυτούς, σώθηκε μπαίνοντας στο τζάκι.

Πρωταγωνιστές του φρικτού γεγονότος ήταν ο Βάλτερ Στέτνερ: διοικητής 1ης Μεραρχίας Ορεινού Πεζικού, που θεωρούνταν επίλεκτη μονάδα και είχε δράση σε όλα τα μέτωπα (Γαλλία, Νορβηγία, Σοβιετική Ένωση), ο Γιόσεφ Ζάλμινκερ, συνταγματάρχης, διοικητής του 98ου συντάγματος και οργανική μονάδα της Μεραρχίας, που σκοτώθηκε αργότερα σε ενέδρα ανταρτών κοντά στο Αγρίνιο και ο Μίχαελ Πάισινγκερ, υπολοχαγός, διοικητής του λόχου με διακεκριμένη υπηρεσία και φανατικός ναζιστής που εκτέλεσε το αποτρόπαιο έγκλημα. Το 1949 εξέδωσε βιβλίο με την δράση του, όπου δεν αναφέρει την καταστροφή του Κεφαλοβρύσου. Μετά τον πόλεμο υπηρέτησε στον Γερμανικό Στρατό της Δυτικής Γερμανίας και πέθανε πλήρης ημερών. 

Οι Έλληνες καθολικά, είτε με τα όπλα, είτε με την παθητική αντίσταση, αρνήθηκαν τους κατακτητές. Οι 22 νεκροί μας, είναι το αντίτιμο, η «περήφανη τιμωρία» του χωριού μας στην Αντίσταση κατά της κατοχής. Πάντα θα τους τιμούμε ειδικότερα σήμερα και θα τους θυμόμαστε. Γιατί οι κατακτητές ξανάρχονται, ντυμένοι «φίλοι» για να πατήσουν το παμπάλαιο χώμα. Μα το χώμα δεν έδεσε ποτέ με την φτέρνα τους, ήταν το μήνυμα με το οποίο κατέληξε την ομιλία του ο υποψ. Δρ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Νίκος Κούρος στην εκδήλωση ιστορικής μνήμης που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 10 Ιουλίου 2011. (Πηγή: εδώ)

Μορφές Ηρώων από το Κεφαλόβρυσο Πωγωνίου Ιωαννίνων

Από την συλλογή του Μπάμπη Μεντή

Γκότσης Γεώργιος

Ήταν 29 ετών. Διατηρούσε υποτυπώδες καφενείο (παράγκα) στο κέντρο του χωριού. Δούλευε περιστασιακά και σαν κιρατζής (καρβανάρης). 

Το 1940 βρέθηκε στο Αλβανικό μέτωπο φορώντας την τιμημένη στολή του Έλληνα φαντάρου. Ήταν στην πρώτη γραμμή όταν βομβάρδιζαν τα Ιταλικά αεροπλάνα. Εκεί ένα βλήμα του έκοψε το μπροστινό μέρος του πέλματος. Ένας ακόμη απ' τους χιλιάδες ανάπηρους πολέμου. Ένας από εκείνους που αφιέρωσαν ένα μέρος του σώματος τους στον βωμό της πατρίδας. 

Στις 10 Ιούλη του 43 βγήκε κι αυτός μαζί με τους άλλους για να υπερασπισθούν το χωριό και έμελλε να γίνει ένας απ' τους 21 ήρωες του ολοκαυτώματος. Αναγνωρίσθηκε υποθετικά από δύο κουμπιά και έναν σουγιά  που βρέθηκαν. Την επόμενη μέρα γίνανε οι κηδείες των ηρώων. 

Η γυναίκα του έλειπε από μέρες και δεν γνώριζε τίποτα. Εκείνη την ημέρα βρίσκονταν στον δρόμο της επιστροφής. Έφτασε στο ύψωμα της Παναγίας όταν είχαν τελειώσει οι κηδείες. 

Η πρώτη γυναίκα που συνάντησε εκεί της είπε: ''γιού λό-ϊ μπουρμπάτου λα μιράτε; - που τον έχεις τον άντρα σου μωρ' καημένη;'' Αυτή η γυναίκα είναι η ντάντα Βάσια, γιαγιά Βασιλική που ζει στα 94 της χρόνια και μας θυμίζει ζωντανά την φρίκη εκείνων των ημερών. 

Άφησε πίσω του τρία ορφανά την Γιαννούλα 6 ετών, την Σοφία 3 ετών και την Αλεξάνδρα 6 μηνών.

Τσέπας Σπυρίδων (Πήλιο Φαρμάκης)

Ήταν 44 ετών. Δούλευε σαν Αγροφύλακας και σαν υπάλληλος Δασαρχείου. Η μοίρα κοινή με των 22. Ένας απ' αυτούς που αψήφισαν τον θάνατο. 

Το όνομα του είναι άρρηκτα δεμένο με τον πλάτανο της Κεντρικής Πλατείας Κεφαλόβρυσου. Εκείνος ήταν που τον φύτεψε τον έβαλε μικρούλη, μια πιθαμούλα ήταν. Τον ανάστησε ποτίζοντας τον τακτικά τότε που το νερό στο χωριό ήταν είδος πολυτελείας γιατί το κουβαλούσαν με τις βαρέλες απ' την πηγή που απέχει σχεδόν τρία χιλιόμετρα. Ήταν την άνοιξη του 1928. 

Σήμερα ο πλάτανος αυτός είναι σημείο αναφοράς μαζί με την Κεντρική πλατεία. Δεσπόζει αγέρωχος, τεράστιος και χαρίζει τη δροσιά του στους χωριανούς και τους επισκέπτες. 

Άφησε πίσω του ένα τσούρμο ορφανά κοριτσόπουλα. Σοφία, Ελένη, Βασιλική, Γιαννούλα και Παρασκευή. 

Πλατάνι μου περήφανο αιώνες κι αν θα ζήσεις 

τον Πήλιο που σε φύτεψε δεν θα ξαναδροσίσεις 

(στίχοι από τους Αθάνατους). 

Μεντής Ηλίας

Από τους μεγαλύτερους τραγουδιστές στο βλαχόφωνο πολυφωνικό τραγούδι. Ήταν 53 χρονών. Βγήκε στην πλατεία μαζί με άλλους δύο Μενταίους, τον Τάμπε (Χαράλαμπο) και τον Μήτε (Δημήτριο). 

Σαν μεγάλο σόι όπως και οι Γραμμοζαίοι, βγήκαν περισσότεροι. Μόνο για τον Ηλία όμως ήταν γραφτό να χαθεί στις φλόγες. Ο Τάμπες κατάφερε να διαφύγει λίγα μόλις μέτρα από τον τόπο της θυσίας. Τον πυροβόλησαν οι Γερμανοί, τον τραυμάτισαν και αιμόφυρτος μπόρεσε και γλίτωσε. Ο τρίτος ο Μήτες σώθηκε από θαύμα μέσα στο θυσιαστήριο μπαίνοντας στο τζάκι στην καμινάδα. Μια άλλη φορά ίσως αναφερθούμε σ' αυτό. 

Ο Ηλίας άφησε πίσω του γυναίκα και επτά παιδιά. Τρία αγόρια.. τους Κόλα, Μήτσο, Ράκη και τέσσερα κορίτσια.. τις Σιούλα, Τάνα, Λιόσια, Τία (Ελευθερία). Ήταν γιος του μεγάλου τσέλιγκα Γιωργάκη Μεντή, ενός απ' τους γενάρχες των Μενταίων. 

Ο πιο μεγάλος μαχαλάς έλιωνε σαν κεράκι, κανείς δεν το περίμενε τόσο πικρό φαρμάκι, 

ολόκληρος ο μαχαλάς να ψάχνει μεσ' τα κάρβουνα τον Λία τον Γιωργάκη 

(στίχοι από τους Αθάνατους). 

Πηγή: Κεφαλόβρυσο Πωγωνίου Ιωαννίνων

Οι Αθάνατοι του Κεφαλόβρυσου

Πηγή: siopoto (youtube)

Μιτσιντέι βρούτε

Οι βλάχοι του Κεφαλόβρυσου, όπως και όλος ο ελληνισμός, 

έπλασαν τραγούδια για το έπος του '40. 

Τραγούδια που μίλησαν για τον αγώνα, τις νίκες, τον χαμό και την λευτεριά.

Ένα από αυτά τα τραγούδια είναι και το παρακάτω που τραγουδιέται ακόμα στις μέρες μας. 

Ένα τραγούδι που συνδέθηκε με το ολοκαύτωμα του χωριού το 1943 και που έμεινε 

να θυμίζει αυτούς που χάθηκαν για όλους εμάς.

Πηγή: vlaxaina (youtube)

Κεφαλόβρυσο (Μιτζιντέι ) Πωγωνίου

Πηγή: Goga Mishiu (youtube)