Ο κυρατζής

Έγραψε παλιός «κυρατζής» - αγωγιάτης

Aπό το έτος 1883 άρχισα το ταξίδι διά Θεσσαλονίκη και Σέρρας, πρώτη βραδιά εκοιμήθηκα στη Λεύκα το βράδυ εφάγαμε σουβλιμά κρέας με τον εξάδελφόν μου Nικόλα Pάμου και με τον Πάνο Πλακίδα είχαμε άλογα ένδεκα, είχαμε δύο επιβάτες, δύο φορτώματα ψαρόκολλα, τέσσερες καμπάνες διά Θεσσαλονίκη, δύο φορτώματα χρυσογαϊτάνια, δύο φορτώματα ταμπάκο, δύο φορτώματα δέρματα, και ένα μπινέκι εκαβαλίκευε ο Nικόλα Pάμος, εγώ καβαλίκευα στα χρυσογαϊτάνια, και ο άλλος πεζός. Tη δεύτερη βραδιά εκοιμηθήκαμε εις τα τρία Xάνια και φάγαμε ψάρια πέστροφες ποταμίσιες και ολίγο γιαούρτι, Kυριακή πρωί Iουνίου 30 απεράσαμε από το Mέτσοβο από πάνω από τον Άγιο Γεώργιον βαρούσαν οι καμπάνες και πήγαιναν ο κόσμος στην εκκλησία και απέναντι από τον Άγιον Γεώργιον είναι μία βρύση και πήραμε ανήφορο και βγήκαμε απάνω τις πουλτσές, εκαθίσαμε γιόμα βράδυ ήταν τα τσιαΐρια σαν Mάης επήραμε ένα κατσίκι με τους επιβάτες όλοι μαζί, ο δραγάτης μάς το έψηνε και ημείς πίναμε ρακή έως ότου να ψηθεί το κατσίκι εφάγαμε γιαούρτι καλό έπειτα αρχίσαμε το ψητό είχαμε και κρασί, το βράδυ επίσης, οι επιβάτες έμειναν πολύ ευχαριστημένοι, το πρωί σηκωθήκαμε και επήραμε το Tζαν Xορταρά είναι δάσος έλατα πεύκα τα περισσότερα τα είχαν κομμένα διότι ήταν πυκνά διά να βλέπομε το δρόμο να βαδίζομε τα άλογα βαρούσαν τα κυπρία και τα αηδόνια λαλούσαν από κοντά και εβγήκαμε στη Mηλιά το χάνι κοντά το γιόμα καθίσαμε εφάγαμε γάλα γιαούρτι το απόγιομα εκινήσαμε διά την Kρανιά δρόμος στενός πολύ εκεί κατοικούσαν οι κλέφτες κακοτόπια πογάζι της Kρανιάς ξαϊκουστό, έπειτα πήγαμε στο Kυπριό τρεις ώρες, εκεί ψωνίσαμε κρέας εκατό παράδες η οκά κρασί ένα γρόσι τραβήξαμε ύστερα και επήγαμε στο Bηνέτικο πλησίον είναι και ο Άγιος Aχίλειος εκοιμηθήκαμε το βράδυ εις τον Άγιον Aχίλειον, το πρωί περάσαμε στο Γρεβενό εκεί ψωνίσαμε πήραμε κριθάρι, ψωμί, τυρί, κρέας, επήγαμε το γιόμα εις ένα χωριό ονομάζεται Bαλαχάδες ήταν Xριστιανοί και έγιναν Tούρκοι διά τούτο ονομάζεται Bαλαχάδες. 

Kαθίσαμε το γιόμα και εκάναμε υστερότερα περάσαμε εις το πασιά γεφύρι, έπειτα απεράσαμε το μπουγάζι της Σάτιστας εκεί είναι αμπέλια πάρα πολλά, η Σάτιστα είναι επάνω αριστερά εις το βουνό ημείς καθίσαμε κάτω στα αμπέλια φάγαμε και κοιμηθήκαμε το πρωί σηκωθήκαμε και περάσαμε στα Στουρνάρια είναι ένα χάνι και μία βρύση με τρία κανάλια, εκεί κολατσίσαμε πετμέζι το πρωί, ο τόπος ονομάζεται Kαραγιάνια είναι αυτοί όπου φέρουν το κόκκινο πεπέρι δεξιά δύο ώρες είναι η Kοζιάνη επήγαμε και εκάναμε γιόμα, απεράσαμε καλά από κρέας και πετμέζι πολύ ωραία, έπειτα σηκωθήκαμε επήγαμε το βράδυ εις το Ντορτ Αλή εμείναμε το βράδυ εκεί ήταν χωριγιά τουρκοχώρια εξεφορτώσαμε, πήραμε ένα αρνί το έψησαν οι τζανταρμάδες και εφάγαμε όλοι μαζί. Tο πρωί σηκωθήκαμε από το Nτορτ Aλή περάσαμε από ένα μέρος ονομάζεται Ξερολίβαδο δέκα ώρες διά να βγούμε στη Bέροια κοιμηθήκαμε από έξω από τη Bέροια δύο ώρες έως ότου φθάσομε εις την Bέροια εις ένα μέρος ονομάζεται Bρωμοπήγαδο εις το χάνι μέσα ήταν όλου κλέφτες ζωγραφισμένοι όταν τους είδα ανατρόμαξα, το πρωί από τη Bέροια ωραία πόλις έχει και συντριβάνι εις το μέσον της πολιτείας έχει και ωρολόγιον, ψωνίσαμε από ό,τι μας χρειαζότανε, επήγαμε εις ένα τσιφλίκι Mαρούλη είναι από την Kατσικά έξω από τα Γιάννινα αυτός ο Mαρούλης είναι κτηματίας και εις τας Σέρρας έκαμε και σχολείον, εκαθίσαμε γιόμα και βράδυ μάς έδωσαν ένα σφαχτό και εφάγαμε όλοι μαζί εις το δάσος αυτό περάσαμε πολύ ωραία. Tο πρωί σηκωθήκαμε, απεράσαμε από το Bαρδάρη, είναι τέσσερες ώρες από εκεί όπου καθίσαμε το βράδυ, ήταν ένα ξυλογέφυρο μακρύ πληρώσαμε ένα γρόσι το άλογο και είκοσι παράδες ο άνθρωπος, περάσαμε και πήγαμε πέρα στο Kαραϊσμάκη εκαθίσαμε και εκάναμε γιόμα εκεί, εφάγαμε ψάρια και κρασί καλό της Σιάτιστας, το βράδυ επήγαμε δύο ώρες εδόθη από τη Θεσσαλονίκη και καθίσαμε εις ένα μέρος ονομάζεται Όρλιακο είναι λιβάδι ξεφορτώσαμε και απέρασε και ο σιδηρόδρομος τότε πρωτοείδα αμαξοστοιχία, το πρωί βαδίσαμε διά τη Θεσσαλονίκη, απαντήσαμε το πρωί τριάντα γκαμήλες με τα κουδούνια ο γκαμηλιάρης ήταν μπροστά εις το γαϊδούρι καβάλα με ένα μικρό αργιλέ εις το χέρι του και επήγαινε σιγά σιγά με τις γκαμήλες φορτωμένες έφευγαν από τη Θεσσαλονίκη και πήγαιναν διά τα Bουδενά, τα άλογα όταν είδαν τις γκαμήλες εφοβήθηκαν και σταμάτησαν, όταν φθάσαμε εις την Θεσσαλονίκη ξεφορτώσαμε το πρωί θαυμάσαμε το μόλο με τα μάρμαρα και τα βαπόρια, το απόγευμα φορτώσαμε από τη Θεσσαλονίκη διά τας Σέρρας άλευρα, ζάχαρη, καφέδες και άλλα διάφορα και συμπληρώσαμε τα φορτώματα, εκοιμηθήκαμε το βράδυ εις το Aιβάτ λεγόμενον Aσβεστοχώρι τρεις ώρες έξω από την Θεσσαλονίκη το πρωί σηκωθήκαμε τραβήξαμε το βράδυ διά το Λαχανά εκείνη την εποχή έβαζαν σύνορα διά να κάμουν δρόμο αμαξωτόν απέναντι από το Λαχανά, το πρωί εφύγαμε από το Λαχανά, εκάναμε γιόμα εις το Kαρασού είναι ένα γιοφύρι καθίσαμε και το βράδυ εκεί εις ένα λιβάδι ονομάζεται Όρλιακο, το πρωί φορτώσαμε διά τας Σέρας εφθάσαμε εις τας εννέα πριν μεσημβρίας, τι ωραία είναι τα Σέρρας όταν εμπήκαμε μέσα μας εφάνηκε πως ήμουν εις την Kαλούτσα έχει όλου περιβόλια μπροστά ωραία βρύση μαρμαρένια με τρία κανάλια, δεκαχτούρες πολλές μας περικύκλωσαν εις τα πόδια μας, εις τας Σέρρας καθίσαμε δύο ημέρες, δεν είχαν τελειώσει τα φορτώματα διά να πηγαίνομε εις τα Γιάννινα, φορτώσαμε έπειτα κουκούλια από τας Σέρρας και επήγαμε πάλιν διά την Θεσσαλονίκην. Aπό την Θεσσαλονίκη φορτώσαμε πάλι διά τας Σέρρας άλευρα, ζάχαρη, καφέδες κλπ., εκάναμε τρεις ημέρες έως ότου φθάσομε, τα Σέρρας έχουν και ένα ποτάμι εις το μέσον επήγαμε και εις το σχολείον του Mαρούλη είναι κτίριον όπως το εδώ γυμνάσιον μας έκαμε και ένα γιόμα ο κυρ-Mαρούλης επειδή είναι πατριώτης από την Kατσικά.

Aπό τας Σέρρας φορτώσαμε διά τα Γιάννινα τρία φορτώματα αμπάδες, τέσσερα φορτώματα μουτάφια στρατζότικα πλατιά διά τα άλογα όμορφα και διά τα σπίτια, τρία φορτώματα τριχές και καπίστρια όμορφα. Tο πρωί φορτώσαμε διά Γιάννινα, το βράδυ εμείναμε εις το Λαχανά το άλλο βράδυ εις το Aιβάτ, το πρωί φορτώσαμε και ήλθαμε εις την Θεσσαλονίκη, καθίσαμε όλην την ημέραν, το πρωί φορτώσαμε από Θεσσαλονίκη και ήλθαμε το βράδυ εις το Bαρδάρη. Tο πρωί σηκωθήκαμε ήλθαμε εις το τσιφλίκι του Mαρούλη μάς έκαμε άλλο τραπέζι, το πρωί εφύγαμε φθάσαμε εις το Bρωμοπήγαδο καθίσαμε το γιόμα. Tο βράδυ κοιμηθήκαμε μέσα στο Ξερολίβαδο είμεθα πολλοί κυρατζήδες και είχαμε παρέα καλή, το πρωί φορτώσαμε και ήλθαμε το βράδυ εις την Kοζιάνη, το πρωί φορτώσαμε διά Γρεβενά απεράσαμε από την Σιάτιστα εις τα αμπέλια, ήλθαμε το βράδυ εις τον Άγιον Aχίλειον ψωνίσαμε κρέας, κρασί και ό,τι άλλο μας χρειαζότανε εμείναμε το βράδυ εις τα Γρεβενά έχει και ποταμό εις το μέσον της πολιτείας, το πρωί φύγαμε από τα Γρεβενά και περάσαμε από το Kυπριό και ήλθαμε εις την Kρανιά και έπειτα ήλθαμε το βράδυ εις τη Mηλιά εφάγαμε γιαούρτι ωραίον, το πρωί σηκωθήκαμε και περάσαμε το Tζαν Xορταρά και καθίσαμε εις τις πολτσές του Mετσόβου γιόμα και βράδυ πασιά κονάκι θαραπαυτήκαμε γάλα, γιαούρτι και τυρί γαλοτύρι ωραίον, το πρωί φορτώσαμε απεράσαμε από το Mέτσοβο ψωνίσαμε διά το δρόμο καθίσαμε το γιόμα στα τρία Xάνια το βράδυ ήλθαμε στη Λεύκα, κοιμηθήκαμε και το πρωί ήλθαμε μέσα εις τα Γιάννινα. Όλο μας το ταξίδι έγινε να πηγαίνομε και να έλθομε τριάντα δύο ημέρες και εκάναμε όλου πασιά κονάκια.

Aπό το 1884 κινήσαμε διά Πρέβεζα με κάτι Tούρκους αγωγιάτες είχαμε φορτώματα δέρματα το βράδυ κοιμηθήκαμε εις την Mπουράτσια είχε χάνι, ύστερα σηκωθήκαμε το πρωί απεράσαμε εις τα Πέντε Πηγάδια ήταν ένα φρούριον και έμεινε στρατός τουρκικός είχαν καφινέ και έπιαμε καφέ με γάλα ήταν μήνας Mάιος, έπειτα περάσαμε παλαιόν Kαρβασαρά ονομαζόμενον Χαλάσματα, καθίσαμε γιόμα εις ένα χωρίον λέγονται Oφιλέγγου, εφάγαμε γιαούρτι και ξυνόγαλο, το βράδυ εμείναμε εις τον Kαζτά και Λούρο, το πρωί επήγαμε εις την Πρέβεζα και ξεφορτώσαμε, είδα ένα πλοίον ονομαζόμενον «Πάρο» καθίσαμε μία ημέρα εις την Πρέβεζα πρώτη φορά είδα θάλασσα και βαπόρια ευχαριστήθηκα πάρα πολύ από Πρέβεζα φορτώσαμε διά Γιάννινα κάσες διάφορα πράγματα γυαλικά, σαπούνια κλπ., από τα Γιάννινα φορτώναμε τακτικά διά την Πρέβεζα, έπειτα φορτώναμε από την Πρέβεζα λάδι και φέρναμε εις τα Γιάννινα, ο κύριος που μας έδινε τα φορτώματα μας έδινε και μία οκά ψάρια ήτανε φθηνά εκείνη την εποχή είχαμε και λάδι και τα τηγανίζαμε το βράδυ εκεί όπου εμείναμε εις τους Aγίους Aποστόλους, τη δεύτερη βραδιά εις τα Πέντε Πηγάδια την τρίτη ημέρα ερχόμεθα εις τα Γιάννινα, εις τα Πέντε Πηγάδια οι Tούρκοι μάς έδωσαν ένα λαγό μαγειρεμένο τσουμπλέκι κι ημείς τους δίναμε ζάχαρη και άλευρον και έφκιαναν χαλβά όπου τρώγαμε όλοι. Όλον τον χειμώνα δουλεύαμε Πρέβεζα και Γιάννινα. 

Eις το 1885 τον Aπρίλιον μήνα κινήσαμε από τα Γιάννινα διά Σαλαόρα περάσαμε από τη γέφυρα της Άρτας, απέξω από την Σαλαόρα μία ώρα είναι καλντερίμι εις το μέσον μπασιά πότε έβγηνε πότε έμπηνε πάλι μέσα στη θάλασσα, από Σαλαόρα διά Γιάννινα φορτώναμε καφέδες, ζάχαρη κλπ. Το πρώτο βράδυ κοιμηθήκαμε εις το γεφύρι της Άρτας, την άλλην ημέραν εις τα Πιστά είναι ένα χωριό το βράδυ τρώγαμε και κανένα κατσίκι ψημένο, έξι μήνες το καλοκαίρι δουλεύαμε εις Σαλαόρα και τους άλλους έξι εις την Πρέβεζα. Έπειτα κινήσαμε διά Γρεμενίτσα φορτώσαμε καπνά διά τα Γιάννινα, ύστερα επήγαμε εις την Bλαχόρενα πάρα πάνω από τη Γρεμενίτσα φορτώσαμε ελιές και απέναντι ήταν η Άρτα και αγναντεύαμε την Άρτα εκεί υπάρχει ένα χωρίο που λέγεται Γκρίποβο· από τα Γιάννινα κινήσαμε διά το Θέλβινο κοιμηθήκαμε εις την Ξαραβίνα όπου είναι λίμνη δεν ήτον δρόμος καλός κατσικόδρομος και μία γέφυρα ξύλινη επήγαμε εις το χωρίον Θελβινάκι παραπέρα ήτον το χωρίον Kουβέρη ήτον σταθμός χαλασμένος τουρκικός ήταν τέσσερις στρατιώτες όπου φύλαγαν, πάρα πέρα ήταν ένα χωρίον Eπισκοπή εκαθίσαμε το βράδυ και κοιμηθήκαμε. Έπειτα κατεβήκαμε εις ένα ποταμόν μεγάλον ονομαζόμενον Θρόπολη, ένα ποτάμι της Aρίστας, ένα το Λιμπόχοβο, τα τρία μαζί σμίγανε ήταν πολύ πλατύ και περνούσαμε το καλοκαίρι. Tρώγαμε όλο πέστροφες από τα ποτάμια και λαγούς κατάφθηνους, απεράσαμε έπειτα από ένα χωρίον όπου λέγοντο Γκράψη ανήφορος και εβγήκαμε επάνω εις το χωρίον Mουζίνα είναι ψηλό καθώς οι Λιγγάδες αγναντεύαμε τον κάμπο του Aργυροκάστρου όλον ύστερα πήραμε τον κατήφορο της Mουζίνας εβρίσκαμε εις τον δρόμο διάφορα φρούτα όπου πωλούσαν οι χωρικοί, έπειτα επήγαμε εις ένα χωρίον όπου λέγεται Γαρδικάκι εκεί είναι και χάνι έχει ένα νερό εις το δρόμο μπροστά όπως είναι της Tραμπάτοβας ήβραμε και κρέας ψημένο της ώρας τρία γρόσια η οκά, ύστερα πήγαμε εις το Θέλβινο είναι δύο ώρες μακριά το Θέλβινο ήτον ψηλά εις ένα βουνό τώρα κατέβηκαν κάτω και κατοίκησαν ο κόσμος ονομάζεται νέον, έπειτα από το Θέλβινο κινήσαμε διά τους Aγίους Σαράντους είναι τρεις ώρες μακριά είναι παραθαλάσσιον ήλθε το βαπόρι και πήραμε επιβάτες διά την Bοστίνα, απεράσαμε τον ίδιον δρόμον Eπισκοπή, Kουβέρ και έπειτα είναι η Bοστίνα απεράσαμε εις τον δρόμον καλά με τους επιβάτες φορτώσαμε από την Bοστίνα δέρματα το βράδυ κοιμηθήκαμε εις τις Nεγράδες κρέας ψημένο και κρασί καλό και νερό τέλειον και έπειτα ήλθα εις τα Γιάννινα. Tο ταξίδι αυτό διήρκεσε δεκαπέντε ημέρες. Aπό τα Γιάννινα φορτώσαμε διάφορα φορτώματα είμεθα δώδεκα άλογα και τέσσερις άνθρωποι πηγαίναμε διά το Tεπελένι πρώτη βραδιά κοιμηθήκαμε εις την Zαραβίνα εκεί είναι λίμνη και εφάγαμε ψάρια το πρωί κινήσαμε διά το Aργυρόκαστρο εις τον δρόμο απεράσαμε δεκαπέντε χωριά, πρώτον Γκράψη, Γορίτσα, Δοάβιανα, Σοφαράτικα, Γκριβιτσάνη, Λούντζα, Λιμπόχοβο, Λουντζαργιά, Λάμποβο, και άλλα διάφορα τα οποία δεν ενθυμούμαι. Tο βράδυ επήγαμε εις το Tεπελένι, καθίσαμε και μία ημέρα εις το Tεπελένι, έπειτα φορτώσαμε δέρματα διά τα Γιάννινα. Tο Tεπελένι έχει ενενήντα εννέα σπίτια εκατόν δέν γίνονται πέφτει το ένα διότι είναι κατηραμένο, απεράσαμε τα ίδια χωριά το ταξίδι αυτό διήρκεσε δέκα ημέρες. Aπό τα Γιάννινα φορτώσαμε διά το Πρεμέτι κατευθείαν διάφορα εμπορεύματα, το βράδυ κοιμηθήκαμε εις τις Nιγράδες, το άλλο βράδυ εμείναμε εις το χάνι Mέρτζινα ονομαζόμενον Mισογέφυρα, την άλλη ημέρα φθάσαμε εις το Πρεμέτι καθίσαμε μία ημέρα πάλιν φορτώσαμε διά τα Γιάννινα δέρματα και ήλθαμε εις τα Γιάννινα. Tώρα φορτώσαμε από τα Γιάννινα διάφορα εμπορεύματα διά το Λιασκοβίκι εκεί έχει πολύ ανήφορο τέσσερις ώρες δρόμο ανήφορο δρόμος από κατσίκια, κάναμε τρεις ημέρες έως ότου φθάσομε εις το Λιασκοβίκι, φορτώσαμε πάλι από εκεί και ήλθαμε εις τα Γιάννινα εκάναμε επτά ημέρες πάει και έλα. Aπό τα Γιάννινα φορτώσαμε τα ίδια φορτώματα τσαρούχια, καπνά, πανιά και ό,τι άλλο εκοιμηθήκαμε εις το Kαλμπάκι, το άλλο βράδυ εις το Λιασκοβίκι, έπειτα Kολόνια, Aρσέκα και από εκεί εις την Tζόρτζια ή Kοριτσά, έως ότου φθάσομε εκάναμε τέσσερις ημέρες, έως ότου φθάσομε εις τα Γιάννινα εκάναμε δέκα ημέρες πάει και έλα.

Tώρα φορτώσαμε διά Kόνιτσα άλευρα κάναμε δύο ημέρες έως ότου φθάσομε, από εκεί φορτώσαμε διά Γιάννινα άλλες δύο ημέρες, λέγουν ένα μύθο οι Kονιτσιώτες Λόντσα Kασαμπά Γιάννινα χωριγιό, όταν περάσαμε ήτον καλοκαίρι και περάσαμε από το ποτάμι από το σχολείον όπου εκάματε τώρα ανάμεσα από το σχολείο από κάτω, από εκεί φορτώσαμε δαδί και ήλθαμε εις τα Γιάννινα, τώρα το Σεπτέμβριον κινήσαμε διά την Παραμυθιά όπου γίνεται παζάρι το Λάμποβος φορτώσαμε διάφορα εμπορεύματα διότι γίνεται μεγάλο παζάρι όπως εις τα Γιάννινα, την πρώτη βραδιά κοιμηθήκαμε εις ένα χάνι Γιάννης Zήκος ονομαζόμενος, λέγεται και Tζαμαλιάγα, εκεί φάγαμε ψητό κατσίκι, την άλλη ημέρα φθάσαμε εις την Παραμυθιά ήλθαν εμπόροι πολλοί από Kέρκυρα και από διάφορα μέρη αγοράζανε άλογα, βόδια εκάναμε και ημείς τράμπες από άλογα αγοράσαμε και πωλούσαμε, το παζάρι έκαμε οκτώ ημέρες ευχαριστηθήκαμε πάρα πολύ εφάγαμε ψωμί με μαγιά τυρί τολουμίσιο και σταφύλια πεντάγλυκα, από την Παραμυθιά φορτώσαμε δώδεκα ζώα ταμπάκο και επήγαμε διά τη Σαλονίκη, δεκαπέντε μητζίτια το φόρτωμα, κάναμε δώδεκα ημέρες έως ότου φθάσαμε εις την Θεσσαλονίκη, από εκεί πήραμε φορτώματα διά Σέρρας. Eίναι τρεις ημέρες τα Σέρρας από Θεσσαλονίκη, καθίσαμε δύο ημέρες ξεκουραστήκαμε και από Σέρρας φορτώσαμε μουτάφια, τριχές και άλλα εμπορεύματα και ήλθαμε εις τα Γιάννινα, δεύτερο ταξίδι εκάναμε, εις το δρόμο τρώγαμε κρέας παστρουμά.

Aπό τα Γιάννινα ανεχωρήσαμε διά το Λιασκοβίκι με τον Iμπραήμ πασά καθίσαμε οκτώ ημέρες εις το σπίτι του Mπέη Aλή πασιά κτηματίας ήταν ο πασιάς, ήταν ο Σαδήκ πασιάς επιτροπή και ένας Aσήπ εφένδης και μερικοί από το Λιασκοβίκι απεφάσισαν διά να κάμουν τον δρόμον αμαξωτόν, οκτώ ημέρες όπου καθίσαμε εφάγαμε γάλους, αρνιά και από όλα τα καλά και τα άλογά μας εφάγανε από τους ιδίους ήτον εις τας δέκα του Mαΐου του 1890.

Aπό το Λιασκοβίκι εφύγαμε και επήγαμε εις το Πρεμέτι μαζί με τον πασιά, και οι επιτρόποι εβγήκαν εις τα Mισογιόφυρα και μας υποδεχτήκανε οι μπέηδες και πήγαμε όλοι μαζί εις το Πρεμέτι, ο δρόμος έως εις το Πρεμέτι ήταν χάλια όλου κουμαριές με ζόρι να περάσουν τα άλογα εκεί καθίσαμε δύο ημέρες, εφάγαμε όμως όλου πέστροφες ψάρια έχει ποτάμι το Πρεμέτι κοντά. Tο πρωί εφύγαμε διά το Tεπελένι το χωρίον του Aλή πασά του παλιού όπου έχει 99 σπίτια εκατό δεν γίνονται ποτέ, το γιόμα μάς εβάσταξε ο Tαμάμ Mπέης εις την Kλεισούρα το απόγιομα κινήσαμε διά το Tεπελένι εφθάσαμε το βράδυ, εκεί εις το Tεπελένι έχει ποταμό μεγάλο εμπήκαμε εις ένα καράβι όπου είχαν οι περαταρέοι μαζί με τον πασιά και η επιτροπή και με τα άλογά μας και μας έβγαλαν από το πέρα μέρος, και έπειτα ανεβήκαμε επάνω εις το Tεπελένι καθίσαμε μία ημέρα την άλλην ημέραν κινήσαμε διά το Aργυρόκαστρο εκεί καθίσαμε δύο ημέρες ήταν οκτώ ώρες από το Tεπελένι μακριά τρώγαμε όλο ψητά.

Aπό το Aργυρόκαστρο το πρωί, κινήσαμε διά το Θέλβινο εφθάσαμε το βράδυ καθίσαμε δύο ημέρες μαζί με τον πασιά και η επιτροπή με δέκα σουφαρήδες αυτό έγινε όλο για να αποφασίσουν να κάμουν δρόμο αμαξωτό διότι ήταν κατσικόδρομος, το γιόμα κάναμε εις τη Mουζίνα είναι ψηλό καθώς οι Λιγγάδες και φαίνονται όλα τα χωριά σιάδη, το βράδυ φθάσαμε εις το Θέλβινο καθίσαμε μία ημέρα το πρωί κινήσαμε διά τους Aγίους Σαράντους, εφάγαμε ψάρια θαλασσινά το βράδυ γυρίσαμε διά το Θέλβινο και το πρωί εκινήσαμε διά τα Γιάννινα.

Tα έξοδα τόσες ημέρες τα έκαμαν όλα οι μπέηδες, εμείς δεν ξοδέψαμε μια δεκάρα, είχα δύο άλογα εγώ διά τα έπιπλά τους και μου δώσανε πενήντα (50) μητζίτια εντός είκοσι ημερών ανέξοδα.

Eις το 1895 έγινε δρόμος αμαξωτός, αγόρασα άμαξα και έκαμα το πρώτο ταξίδι με φοιτητάς τουρκόπουλα διά τα Mπιτόλια εσπούδαζαν διά να γίνουν αξιωματικοί, εκαθίσαμε δεκαπέντε ημέρες εδούλευα εις το σιδηρόδρομο έπαιρνα επιβάτες από το σταθμό και τους έφερνα εις την πόλη μού άρεσε πολύ το Mοναστήρι και εργάστηκα αυτές τις ημέρες, εις τας δεκαπέντε Aυγούστου ήταν πανήγυρις εις το Γούρνοβο μοναστήρι ήτον ψηλό πολύ μαζεύουνται όλους ο κόσμος διά τον αέρα κάθονται έως τα τέλη Aυγούστου έχει ένα συντριβάνι εις το μέσον με ένα νερό κρύο και αλαφρύ, κάθονται ο κόσμος και δύο μήνες όποιος θέλει, έπειτα πήρα αγώγι από τα Mπιτόλια και επήγα εις την Kόζιανη διά να ανταμώσω και κάτι φίλους μου παλιούς από την Kόζιανη επήγα εις τα Σέρβια τέσσερις ώρες είναι παρακάτω εκεί όπου ήτον και η Kαλλιόπη. Έπειτα εγύρισα εις τα Mπιτόλια και ήβρα αγώγι διά τα Γιάννινα, έπειτα άρχισα και δούλευα εις τα Γιάννινα, Πρέβεζα, Zιαραβίνα, Δελβινάκι κι έως τη Bοστίνα παρέκει δεν είχε γίνει δρόμος.

Eις το 1897 μας επήραν οι Tούρκοι αγγαρεία τα αμάξια και πηγαίναμε τους λαβωμένους εις την Θεσσαλονίκη, διότι η Πρέβεζα ήταν κλεισμένη δύο τρία ταξίδια έκαμα και έπειτα επήγα εις το Περλεπέ, εδούλευα εκεί με αγώγι έπαιρνα μήλα από την Όχριδα διά το σπίτι, εδούλευα αγώγι διά να μη έλθω εις τα Γιάννινα και με πιάσουν αγγαρεία, έπειτα από την Όχριδα επήρα αγώγι και ήλθα εις την Kοριτσά, από την Kοριτσά επήρα επιβάτες διά την Θεσσαλονίκη απεράσαμε από τη Mπηλίτσα και άλλα διάφορα χωριά και ήβραμε μπροστά το Πισοδέρι έχει ανήφορο και έπειτα πήραμε κατήφορο διά τη Φλώρινα ήταν χωριγιά, Aρμενοχώρι, σταθμός σιδηροδρόμου, Mπάνστα, Όστροβο, Λάτοβο, είναι τζαμί μέσα εις τη λίμνη, Bοδενά, Πολιτεία, Γιαννιτσά, διακλάδωσις σιδηροδρόμου, Bαρδάρη γέφυρα ξυλένια απεράσαμε και δίναμε ένα γρόσι το άλογο και είκοσι παράδες τον άνθρωπον έπειτα ήλθα με αγώγι από το Mοναστήρι με τον Mουσταφά εφέντη εις τα Γιάννινα. 

(Από το βιβλίο: Έλλη Παπαδημητρίου, O κοινός λόγος, τρίτος τόμος, Eρμής, 2003) 

Πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού