Αρχαίοι Έλληνες Πρόγονοι των Γαρδικιωτών (Μέρος ΙΙ)

Αρχαίοι Έλληνες Πρόγονοι των Γαρδικιωτών (Μέρος Ι)

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ - 

ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Γράφει ο Αντώνιος Βράκας

Δρ. Φιλολογίας

2. ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΡΙ ΤΟ 200 π.Χ.

Μετά τον εκσυγχρονισμό της ρωμαϊκής πολιτείας κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και προϊόντος του 4ου αιώνος π.Χ. η Ρώμη κατέστη πρωταγωνίστρια της ιταλικής ιστορίας. Εξουδετέρωσε τους ανταγωνιστές γείτονες και άρχισε να απειλεί τους Έλληνες της νότιας Ιταλίας («Μεγάλης Ελλάδας»), τους Ιταλιώτες (12), όπως ονομάζονταν στην Αρχαιότητα. Τότε ο βασιλιάς της Ηπείρου Πύρρος της δυναστείας των Μολοσσών, ο οποίος ήταν η κορυφαία πολιτική και στρατιωτική προσωπικότητα του ελληνικού, άρα και του μεσογειακού κόσμου της εποχής, θεώρησε ότι έπρεπε να επεμβεί στην Ιταλία (α) για να προστατεύσει τους Έλληνες της νότιας Ιταλίας από την επιβουλή της ανερχόμενης ρωμαϊκής ισχύος, και (β) για να επεκτείνει, με αυτόν τον τρόπο, το κράτος του στην ιταλική χερσόνησο (13). Το εγχείρημα συνιστούσε μεγάλη πρόκληση για τον φιλόδοξο μεγαλοφυή ηγέτη. Έτσι, ανέλαβε πολεμική εκστρατεία στην νότια Ιταλία. Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι η Ελλάς πρώτη απείλησε τη Ρώμη και επενέβη στα της Ιταλίας και όχι το αντίστροφο (14).

Στις εκστρατείες του Πύρρου οπωσδήποτε συμμετείχαν Αθαμάνες (και Αίθικες) πολεμιστές, άγνωστο πόσοι και με ποιο ρόλο (σύμμαχοι ή μισθοφόροι, βοηθητικοί ή βασικοί). Πήραν μέρος στην νικηφόρα για τα ελληνικά όπλα μάχη του Άσκλου τον Ιούλιο του 279 π.Χ. (κοντά στην αρχαία Venusia, σημερινή Venosa, στην περιφέρεια Basilicata, κεντροδυτική νότια Ιταλία). Πάντως, το συνολικό αποτέλεσμα ήταν αρνητικό για τον βασιλιά της Ηπείρου. Οι Ρωμαίοι άντεξαν χάρη στην παροιμιώδη καρτερία, αντοχή και επιμονή τους τα τρομερά χτυπήματα κατά της ισχύος τους από τους Έλληνες, και ο Πύρρος αποχώρησε άπρακτος από την Ιταλία. Έκτοτε οι Ρωμαίοι προχώρησαν στην κατάκτηση των ελληνικών πόλεων της νότιας Ιταλίας και της Σικελίας, αναμένοντας την ευκαιρία για να ανταποδώσουν τα πλήγματα στους Έλληνες της κυρίως Ελλάδος.

Η κατάλληλη στιγμή ήλθε μετά την απαλλαγή τους από την Καρχηδόνα. Σκέφτηκαν όπως ο Πύρρος, αντιστρέφοντας τους όρους: (α) θα επενέβαιναν στην Ελλάδα για να «σώσουν» τους Έλληνες από την καταπίεση των βασιλέων Ηπείρου-Μακεδονίας και (β) θα ενοποιούσαν τις δύο πλευρές του Ιονίου, με προοπτική την κυριαρχία επί όλων των υπολοίπων ελληνικών περιοχών, ακόμη και εκτός κυρίως Ελλάδος. Αν επετύγχαναν, (i) θα εξασφάλιζαν ροή κεφαλαίων από τη χώρα αυτή προς την Ιταλία (15). Με λίγα λόγια, η Ελλάς τότε ήταν πολύ περισσότερο ανεπτυγμένη από τη Ρώμη και οι Ρωμαίοι θέλησαν να μετάσχουν αυτού του ανώτερου οικονομικού κύκλου. (ii) Επίσης, η γεωγραφική θέση της Ελλάδος θα λειτουργούσε ως πολλαπλασιαστής της ρωμαϊκής ισχύος, εάν αυτοί την έθεταν υπό τον έλεγχό τους. Διά της Καρχηδόνος επεκτάθηκαν στην δυτική Μεσόγειο δια της Ελλάδος ονειρεύονταν επέκταση στην ανατολική Μεσόγειο. Η ρωμαϊκή ελίτ του 200 π.Χ. σχεδίαζε παγκόσμια κυριαρχία. Όμως το έργο ήταν τιτάνιο. 

Οι Έλληνες της εποχής, δεν ήταν ακατάβλητοι όπως οι των Περσικών πολέμων, αλλά ήταν δύσκολος αντίπαλος: (α) διέθεταν τον τελειότερο πολεμικό σχηματισμό επί του πεδίου της μάχης, την φάλαγγα, (β) είχαν στην κατοχή τους ανώτερη πολεμική τεχνολογία και ναυτική ισχύ, (γ) κατείχαν πολύ σημαντικότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές και συνακόλουθη άφθονη χρηματοδότηση, (δ) ήταν ασκημένοι σε υψηλού επιπέδου διπλωματικούς ελιγμούς, και τέλος (ε) διέθεταν ανώτερο πνευματικό επίπεδο, κατά κεφαλήν δείκτη εκπαίδευσης και καλλιέργειας. Σε κάθε περίπτωση από τις παραπάνω υπεισέρχονταν δύο αρνητικές παράμετροι, οι οποίες, τελικώς, έκριναν το αποτέλεσμα: (i) ο Ελληνισμός διερχόταν φάση παρακμής και όλες οι αρετές του στοιχειώνονταν από τις παθολογίες τους, (ii) δεν διέθεταν κεντρικό πολιτικό σχεδιασμό, αλλά ήταν διεσπασμένοι.

Τι θα έκανε η ρωμαϊκή κυβέρνηση για να εξουδετερώσει τα ελληνικά πλεονεκτήματα; Οι επιλογές ήταν λίγες και δύσκολες. Μία εξ αυτών έχει σημασία για την ανάλυσή μας: η προσέγγιση Ελλήνων πρόθυμων, για διάφορους λόγους, να συνεργαστούν με τους εισβολείς Ρωμαίους. Αυτοί ήταν κατά κύριο λόγο οι Αιτωλοί και δευτερευόντως οι Αθαμάνες (και οι Αίθικες) πρόγονοί μας.

(12) Ιταλοί = οι γηγενείς κάτοικοι της Ιταλίας. Ιταλιώτες = οι Έλληνες της νότιας Ιταλίας. Σικελοί = οι γηγενείς κάτοικοι της Σικελίας. Σικελιώτες = οι Έλληνες της Σικελίας.

(13) Σκοπός του ήταν η δημιουργία ενός διευρυμένου ελληνικού βασιλείου με επίκεντρο την Ήπειρο, το οποίο θα είχε σύμμαχο τη Μακεδονία και συνεργαζόμενη την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά επίσης θα επεκτεινόταν στην απέναντι ιταλική ακτή, ενσωματώνοντας τις ελληνικές πόλεις της «Μεγάλης Ελλάδας» (νότια Ιταλία, Σικελία) και απωθώντας τους απειλητικούς Ρωμαίους προς την κεντρική Ιταλία. Έτσι, θα ήλεγχε και τις δύο ακτές του Ιονίου πελάγους, γεγονός που θα προσέδιδε πολιτική, στρατιωτική και οικονομική ισχύ και το ανάλογο κύρος. Επιτυχία του Πύρρου στην Ιταλία θα καθιστούσε εν συνεχεία εύκολη την επέκταση της ισχύος του σε όλον τον κόλπο του Αδρία (Αδριατική θάλασσα), έστω και χωρίς την ανάγκη νέων εκστρατειών, απλώς με την απειλή της στρατιωτικής επεμβάσεως, με διπλωματικές πιέσεις και οικονομικό πειθαναγκασμό. Η ανατολική ακτή του Αδρία (σημερινό Μαυροβούνιο, Δαλματία-Κροατία) ήδη ελεγχόταν εμπορικά κυρίως από τους Έλληνες της Κέρκυρας, οπότε η οικονομική κυριαρχία τους θα μεταστοιχειωνόταν από τον Πύρρο σε πολιτική και στρατιωτική, προς όφελος και του ιδίου βεβαίως. Οι λοιποί λαοί της περιοχής, για να επιβιώσουν εμπορικά, θα χρειάζονταν τη διαμεσολάβηση εκείνου για να διέλθουν τα στενά του Υδρούντος (σημερινό Οτράντο, λιμάνι που ελέγχει την είσοδο-έξοδο του κόλπου του Αδρία).

(14) Παραδοσιακά οι Έλληνες της δυτικής Ελλάδος θεωρούσαν την «Μεγάλη Ελλάδα» της άλλης πλευράς του Ιονίου μέρος της ευρύτερης ελληνικής περιοχής, και όχι ξένο τόπο.

(15) Μετά την εκστρατεία του Αλεξάνδρου Γ’ του Μακεδόνος, του επονομαζομένου Μεγάλου (334-323 π.Χ.) και την ελληνική εξάπλωση στην Ασία ο οικονομικός χώρος της Μέσης Ανατολής ενοποιήθηκε και ο κύκλος εργασιών/κέρδους της διεθνούς οικονομίας αυξήθηκε γεωμετρικά, με βασικούς ωφελημένους τους δια της κατακτήσεως επικυριάρχους Έλληνες, οι οποίοι κατηύθυναν τις τύχες κρατών από την Αδριατική έως την δυτική Ινδία - και για αιώνες μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ένα σημαντικό μέρος του πλούτου αυτού συσσωρεύτηκε στην κυρίως Ελλάδα και βαθμιαία μετέβαλε τις παραμέτρους του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων προς τα πάνω.

Δημοσιεύθηκε στα Γαρδικιώτικα Νέα

(Απρίλιος-Μάιος-Ιούνιος 2012)