Μπουραζάνι: Προικισμένη μεθόριος

Οι ποταμοί Αώος και Σαραντάπορος είναι αυτοί που με την πρώτη ματιά κερδίζουν τις εντυπώσεις. Ομως, καθώς περιπλανιέσαι σε τούτη την ιδιαίτερη γωνιά της Ηπείρου, το τοπίο και τα έργα των ανθρώπων σε παρασύρουν σε ένα ατέρμονο ταξίδι στο χθες και στο σήμερα.

~ Φωτο: Η κοίτη του Αώου, η κοιλάδα του Μπουραζανίου και στο βάθος η Κόνιτσα.

Το Μπουραζάνι είναι μια εκτεταμένη ημιορεινή περιοχή στα βορειοδυτικά του νομού Ιωαννίνων. Σαν σιωπηλοί γίγαντες οι χιονισμένοι, από νωρίς το Νοέμβρη, όγκοι των βουνών του Γράμμου, της Τύμφης και της συνοριακής Νεμέρτσικα, αγκαλιάζουν την κοιλάδα και προσδιορίζουν παρά το χαμηλό της υψόμετρο, την ορεινή της προσωπικότητα. Η υδάτινη παρουσία των ποταμών Αώου και Σαραντάπορου, τα πυκνά δρυοδάση, οι καταπράσινοι γήλοφοι κατάστικτοι από εύφορα χωράφια, καθορίζουν την γεωμορφολογία της.

Αφθονα μικρά χωριά, αγροτικοί οικισμοί, γεφύρια και διάσπαρτα βυζαντινά, αλλά και μεταβυζαντινά μνημεία μαρτυρούν την παρουσία του ανθρώπου εδώ και πολλούς αιώνες. Η περιοχή, αν και διοικητικά σήμερα ανήκει στην επαρχία Κόνιτσας, αποτελούσε ανέκαθεν κομμάτι μιας ευρύτερης αδιάσπαστης πολιτισμικής οντότητας που άκουγε στο όνομα Πωγώνι και γεωγραφικά εκτεινόταν μέχρι και τη σημερινή νότια Αλβανία, τότε που ακόμα αυτή συνιστούσε τμήμα της παλιάς ενιαίας Ηπείρου. Σήμερα οι πολιτιστικές και οικοπεριηγητικές αναζητήσεις εδώ στην κατάφυτη κοιλάδα με τη σπάνια φυσική ομορφιά δεν σταματούν παρά μόνο στην ελληνοαλβανική μεθόριο.

~ Φωτο: Μπουραζάνι, το τοπίο μαγεύει.

Χρησιμοποιώντας τον οδικό άξονα Ιωαννίνων - Κοζάνης θα φτάσετε στην Κόνιτσα. Εδώ στην είσοδο της πόλης θα διασταυρωθείτε με τον δρόμο που οδηγεί στα σύνορα και το τελωνείο της Μέρτζιανης. Ακολουθώντας τις ταμπέλες για τα χωριά Μάζι, Αετόπετρα, θα καταλήξετε μετά 12 ευχάριστα χιλιόμετρα στη γέφυρα του Αώου στο Μπουραζάνι. Από αυτό το σημείο θα απολαύσετε το μεγάλο ηπειρώτικο ποτάμι να κυλά νωχελικά τα νερά του σε μια πλατιά κατάφυτη κοίτη.

Στη συνέχεια, σε μια διαδρομή που ξεδιπλώνεται ακολουθώντας την όχθη του ποταμού, εύκολα θα πάτε στο παλαιότερο μοναστήρι της Ηπείρου, την Παναγιά Μολυβδοσκέπαστη (17 χιλιόμετρα από την Κόνιτσα). Από εδώ θα συνεχίσετε ανηφορικά προς Μολυβδοσκέπαστο γνωστό και σαν Μολύβι ή με το παλαιότερο όνομα Διπαλίτσα (με την ονομασία αυτή αναφέρεται από το 1298). Το χωριό διατηρεί αρκετά από τα παραδοσιακά του στοιχεία και βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε ύψος 600 μέτρων, μόλις 100 μέτρα μακριά από την ελληνοαλβανική μεθόριο.

~ Φωτο: Μονή Μολυβδοσκέπαστης, ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία της χώρας.

Αξίζει να επισκεφθείτε το μικρό Λαογραφικό Μουσείο και το αποστακτήριο τσίπουρου που υπάρχει στον ίδιο χώρο. Κυρίως όμως το Μολυβδοσκέπαστο είναι γνωστό σε όλη την Ηπειρο για τους πολλούς βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς του. Ανάμεσά τους να ξεχωρίσουμε την επιβλητική εκκλησία των Αγ. Αποστόλων (1537), κτισμένη σε θαυμάσια φυσική θέση με υπέροχη θέα. Είναι ένας καλαίσθητος ναός, με σταυροειδή στέγη με τρούλο, με πεντάπλευρη κόγχη, νάρθηκα και στη νότια πλευρά καλυμμένο προπύλαιο. Υπήρξε έδρα της αρχιεπισκοπής Πωγωνιανής. Η θέα από το προαύλιο της εκκλησίας είναι χαρακτηριστική. Από εδώ θα απολαύσετε όχι μόνο το υπέροχο τοπίο, αλλά και θα αγναντεύετε την ελληνοαλβανική μεθόριο. Οι στρατιώτες του παρακείμενου φυλακίου θα σας κατατοπίσουν σχετικά. Αξιόλογοι είναι οι αναστυλωμένοι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί του Αγίου Δημητρίου (11ος αι), του Αγίου Σώζωντα (16ος αι), της Αγίας Τριάδας (16ος αι).

Από το χωριό Μολυβδοσκέπαστο μπορείτε ακολουθώντας πάντα ασφάλτινο δρόμο, να συνεχίσετε την μεθοριακή πορεία σας, για να επισκεφθείτε το όμορφο Αηδονοχώρι (παλιότερα Οστάνιτσα). Λίγο έξω από τον οικισμό βρίσκεται η μονή Ταξιαρχών Γκούρας (16ος) σε υψόμετρο 800 μ., σε καταπράσινο οροπέδιο με ανοικτό ορίζοντα σε όλη την κοιλάδα του Αώου.

Ψηλότερα στις νοτιοδυτικές παρυφές του όρους Νεμέρτσικα και σε ύψος 900 μέτρων συναντάμε, μέσω ασφάλτινου δρόμου, το χωριό Πωγωνίσκος ή πιο σωστά ότι απέμεινε από το ορεινό οικισμό που εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του.

Κοντινοί περίπατοι & εκδρομές

Kοντά στη γέφυρα του Μπουραζανίου υπάρχει ο παλιός νερόμυλος και η νεροτριβή. Το κτίσμα έχει αναπαλαιωθεί, το ίδιο και οι εγκαταστάσεις. Eτσι, ενώ ο νερόμυλος συνεχίζει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους ντόπιους, παράλληλα λειτουργεί και σαν κέντρο ενημέρωσης για το παρελθόν της υδροκίνησης, αφού στον ίδιο χώρο στεγάζεται και το μικρό, αλλά ενδιαφέρον, μουσείο. Η περιοχή προσεγγίζεται εύκολα, αφού απέχει μόλις 1 χιλιόμετρο από τη γέφυρα Μπουραζανίου (γέφυρα Αώου). Αν έχετε διάθεση για περπάτημα, αξίζει να ακολουθήσετε το «Μονοπάτι Αναγνώρισης Τοπίου» που ακολουθεί πορεία παράλληλη με το ποτάμι και καταλήγει στο νερόμυλο (900 μέτρα). Κατά τη διάρκεια αυτής της μοναδικής πεζοπορικής περιπλάνησης, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε τα κυρίαρχα φυτικά είδη της περιοχής και να τα αναγνωρίσετε από τις καλαίσθητες ξύλινες πινακίδες.

~ Φωτο: Μονοράφτ στο Αώο.

Ανηφορίζοντας για το εγκαταλειμμένο χωριό Πωγωνίσκος, θα σας συντροφεύει ο πελώριος ορεινός όγκος του όρους Νεμέρτσικα. Από εδώ αν έχετε διάθεση για «τετρακίνητες περιπέτειες», υπάρχει μια υπέροχη δασική διαδρομή, που οδηγεί, μετά από 10 χλμ. διάσχισης πυκνού δάσους αιωνόβιων βελανιδιών, στο χωριό Κεφαλόβρυσο της επαρχίας Πωγωνίου. Η διαδρομή αυτή είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα το φθινόπωρο όταν τα φυλλώματα στο βελανιδόδασος έχουν πάρει όλα εκείνα τα φλογερά χρώματα. Προσοχή όμως όταν πέσουν τα πρώτα χιόνια, καθώς το οδόστρωμα κρύβει αρκετές παγίδες. Από Κεφαλόβρυσο εύκολα θα συνεχίσετε είτε προς Γιάννενα είτε προς Καλπάκι. Αν όμως θέλετε να περιηγηθείτε στον γεωγραφικά, πολιτιστικά και ιστορικά, συγγενή τόπο με την περιγραφόμενη περιοχή του Μπουραζανίου ο δρόμος οδηγεί προς τα χωριά του Πωγωνίου, Μερόπη, Δολό, Πωγωνιανή και Δελβινάκι.

Το Μπουραζάνι λόγω της γεωμορφολογίας του θεωρείται το ιδανικό πεδίο για υπαίθρια σπορ και εναλλακτικές δραστηριότητες (ράφτινγκ μονοράφτ, καγιάκ, ιππασία, ήπια ορεινή ποδηλασία). Επικοινωνήστε με την εταιρεία «Νo Limits» (26550 23777, www.nolimits.gr) που έχει βάση περιπέτειας στο Μπουραζάνι και δραστηριοποιείται με ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας για περισσότερο από 15 χρόνια.

Μια Παναγία από μολύβι

Η μονή Κοίμησης της Θεοτόκου Μολυβδοσκέπαστου είναι ένα από τα σπουδαιότερα και παλαιότερα χριστιανικά μνημεία της χώρας. Η σύνθετη αρχιτεκτονική της παρουσία δηλώνει πολλές οικοδομικές φάσεις, με παλαιότερη αυτή του ανατολικού τρίκοχου τμήματος του 11ου αι. Ο κυρίως ναός είναι βυζαντινού ρυθμού, μονόκλιτος με τρούλο.

Σύμφωνα με τις επιταγές της παράδοσης, ήταν σκεπασμένος με μολύβι, γεγονός που έδωσε και το όνομα στο μοναστήρι. Μια επιτοίχια επιγραφή του ναού, ανεπιβεβαίωτη όμως ιστορικά, θέλει πρώτο χρηματοδότη της Μολυβδοσκέπαστης τον αυτοκράτορα Κων/νο Δ' Πωγωνάτο (668-685), ενώ μας πληροφορεί ότι ανακαινίσθηκε από τον Ανδρόνικο Κομνηνό στις αρχές του 14ου αιώνα. Κατά την τουρκοκρατία το μοναστήρι ήταν σπουδαίο πνευματικό κέντρο, με σημαντική βιβλιοθήκη και σχολή χειρογράφων, ενώ η φήμη του είχε φτάσει μέχρι τη Βλαχία και τη Ρωσία όπου διατηρούσε πολλά μετόχια. Σεβαστό μέρος του καταστράφηκε στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν βομβαρδίστηκε το 1943 από τους Γερμανούς και κάηκαν τα περισσότερα κειμήλια. Παρ' όλα αυτά ο πολιτιστικός και θρησκευτικός πλούτος του ήταν τόσο μεγάλος, ώστε κατάφεραν και διασώθηκαν μέχρι σήμερα αρκετές εσωτερικές τοιχογραφίες του 13ου και 16ου αι., καθώς και αγιογραφίες εξαιρετικής τέχνης.

~ Φωτο: Ο αναπαλαιωμένος νερόμυλος του Μπουραζανίου.

Πεντακόσια μέτρα βόρεια από το μοναστήρι, ακριβώς πάνω στην ελληνοαλβανική μεθόριο, συναντάει ο Αώος τον μεγαλύτερο παραπόταμό του, τον Σαραντάπορο, ένα όμορφο ποτάμι με γρήγορα νερά που πηγάζει από τα προβούνια του Γράμμου και του Βοΐου. Απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς και ανέγγιχτη από τον τουρισμό είναι η περιοχή των Στενών του Σαραντάπορου που εντοπίζεται στο βορειοδυτικό άκρο της Κοιλάδας του Μπουραζανίου ανάμεσα στα χωριά Καλόβρυση (Προβίτσκα) και Καβάσιλα.

Fast info

«Περιβαλλοντικό Πάρκο Μπουραζάνι» (Wild Life Resort)

~ Φωτο: Η περιοχή έγινε ευρύτερα γνωστή από το μοναδικό στο είδος του «Περιβαλλοντικό Πάρκο Μπουραζάνι».

Η περιοχή του Μπουραζανίου έγινε ευρύτερα γνωστή τα τελευταία χρόνια από το μοναδικό στο είδος του «Περιβαλλοντικό Πάρκο Μπουραζάνι».

Σε μια έκταση που ξεπερνά τα 1.500 στρέμματα και ανήκει στην οικογένεια Τάσου, ζουν και αναπαράγονται ελεύθερα στο δάσος, 6 είδη θηλαστικών. Τα ζώα αυτά ζούσαν σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο και μάλιστα σε μεγάλους αριθμούς.

Το ανελέητο κυνήγι όμως, ο κατακερματισμός των βιότοπων και οι όλο και αυξανόμενες ανθρώπινες δραστηριότητες, οδήγησαν τους πληθυσμούς των μεγάλων θηλαστικών σε μαρασμό, ή εξαφάνιση. Σήμερα στο Πάρκο Αγριας Ζωής υπάρχουν τα εξής είδη: το μεγαλόσωμο ελάφι, το μικρόσωμο ελάφι ή πλατώνι, το κρι-κρι, το ζαρκάδι, το αγριοπρόβατο και το αγριογούρουνο.

Το Πάρκο είναι ανοικτό στο κοινό και δέχεται καθημερινά δεκάδες επισκέπτες. Η περιήγηση τελειώνει στους χώρους του Περίπτερου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όπου ο δραστήριος και πάντα ευγενικός Γιώργος Τάσος, υπεύθυνος κτηνίατρος του Πάρκου, ενημερώνει με σχολαστικότητα τους επισκέπτες για τον κύκλο ζωής των ζώων και τις αναπαραγωγικές τους συνήθειες.

~ Φωτο: Η γκρεμισμένη γέφυρα της Μέρτζιανης στο Σαραντάπορο.

Η γέφυρα της Μέρτζιανης: Κοντά στο τελωνείο της Μέρτζιανης στην ελληνο-αλβανική μεθόριο βρισκόταν η περίφημη ομώνυμη γέφυρα. Σήμερα δεν θα τη δεις όπως κάποτε, να ορθώνει το πέτρινο ανάστημά της και να αψηφά την ορμή των νερών του ποταμού Σαραντάπορουμ αφού από το παλιό γεφύρι έχουν απομείνει μονό δυο βάθρα.

Το ιστορικό αυτό γεφύρι καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της ιταλικής εισβολής το 1940, καθώς ήταν το μοναδικό προσπελάσιμο σημείο που συνέδεε τη Νότια με τη Βόρεια Ήπειρο.

Εργαστήριο ξυλογλυπτικής τέχνης: Στο πανέμορφο Αηδονοχώρι αξίζει να επισκεφθείτε το εργαστήριο ξυλογλυπτικής τέχνης «Δημήτρης Χρηστίδης». Εδώ εκτός από τα μοναδικά ξυλόγλυπτα δημιουργήματα θα δείτε και το «Λαογραφικό Μουσείο Βιοπάλης», το οποίο φιλοξενεί γεωργικά και οικιακά εργαλεία καθημερινής χρήσης που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της περιοχής στις ασχολίες τους με το σπίτι και τη γη (πριν το επισκεφτείτε καλό είναι να επιβεβαιώσετε ότι είναι ανοιχτό, τηλ. 26553 00372)

Προς... Πρεμετή: Αν επισκεφθείτε το Μπουραζάνι, θα προτείναμε να πάρετε μαζί και το διαβατήριό σας. Ο τελωνειακός σταθμός της Μέρτζιανης, που πρόσφατα άρχισε να λειτουργεί, θα σας δώσει την ευκαιρία να επισκεφθείτε εύκολα την Πρεμετή, μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Β. Ηπείρου, που βρίσκεται κτισμένη στις όχθες του Αώου (40 λεπτά οδικώς από το τελωνείο). Τηλέφωνο τελωνειακού σταθμού 26550 61100, 61141. Το τελωνείο λειτουργεί 8 π.μ. - 8 μ.μ. 

Περισσότερες πληροφορίες: Εδώ