Μακεδονικές Iστορίες: Ο Λιποτάκτης - Γεωργίου Μόδη

Μακεδονομάχοι: Ο Βάρδας με τους άντρες του.

Το ΜΑΗ 1903 ήρθαν στα Ασπρόγεια (Στρέμπενο) Κρητικοί, να ενισχύσουν τον καπετάν Βαγγέλη, οι Θύμιος Καούδης, Γεώργιος Δικώνυμος Μακρής, Λαμπρινός Σκουντρής, Περάκης, Μπονάτος, Ζουρίδης, Σεϊμένης. Οι τέσσαρες πρώτοι εξελίχθηκαν αργότερα σε λαμπρούς Οπλαρχηγούς. Ο Λαμπρινός έπεσε τον Μάρτη του 1905 στη Μπελκαμένη (Δροσοπηγή) της Φλώρινας, ψηλά στο Βίτσι, την βραδυά που αιχμαλωτίστηκε από τουρκικό απόσπασμα ο υπολοχαγός Καλομενόπουλος (Νίδας) με 40 άντρες.

Τους έστελνε ο Παύλος Μελάς και τους είχε συστήση ο Τσόντος Βάρδας, επίσης Κρητικός. Είχαν εφοδιασθή με ''νεφούζια'' (είδος ταυτότητας) και διαβατήρια κατοίκων των Γρεβενών, Τσοτυλίου, Σιάτιστας, Κοζάνης. Ταξίδεψαν τμηματικά και αποστολικά με... δόσεις... Πέρασαν πρώτα απ' την Καστοριά, όπου παρουσιάστηκαν στον Μητροπολίτη Καραβαγγέλη. Τα Ασπρόγεια, όπως και άλλα χωριά, ανήκαν στην Επαρχεία της Φλώρινας, υπάγονταν όμως εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Καστοριάς.

Έφτασαν στα Ασπρόγεια κουρασμένοι και κάπως ζαλισμένοι και τα έχασαν ευθύς, ακόμα περισσότερο. Έβλεπαν ένα παράξενο τόπο, που δεν έμοιαζε καθόλου με την Κρήτη. Βουνά μεγάλα, καταπράσινα -το Βίτσι- και πολλά τρεχούμενα νερά. Χαμηλότερα στον κάμπο λαμπύριζαν πολλές λίμνες. Η Χειμαδίτις (Ρούδνικ) με συνέχεια τον ομώνυμο βάλτο, η λίμνη των Πετρών ή Αμυνταίου, η μικρή του Ζάζαρη και η μεγάλη Βεγορίτις, ή της Άρνισας (Οστρόβου). Με απορία και κατάπληξή τους δεν έβλεπαν καθόλου εληές. Πως μπορούσε να υπάρχη ένα μέρος χωρίς το δέντρο της Αθηνάς, τόσο καλό και αποδοτικό; !

Στην αρχή πήραν τις ιτιές για εληές. Ίσως ήταν ένα άλλο είδος. Γρήγορα όμως κατάλαβαν ότι ήταν δέντρα άκαρπα και εις ''πυρ βαλλόμενα''. Δεν υπήρχαν ούτε πορτοκαλίες!... Οι μόνες καλλιέργειες που αντίκρυζαν ήταν σιτάρια, καλαμπόκια, πατάτες, φασόλια. Αλλοιώτικοι και οι άνθρωποι. Φορούσαν κάτι περίεργα μάλλινα ρούχα και αντί ''στιβάνια'', είχαν τσαρούχια!... Και το καταπληκτικώτερο, μιλούσαν μια ξένη και άγνωστη γλώσσα! Ήταν Βουλγαρομακεδονικά όπως τους είπαν. Οι περισσότεροι κάτοικοι των Ασπρογείων είχαν καταγωγή απ' την Ήπειρο, τα Άγραφα και το Βόλο. Ως τόσο είχαν γίνει όλοι σλαυόφωνοι!...

Στο γειτονικό Λέχοβον πάλιν, όπου πέρασαν και στάθηκαν να πιούν καφέ, μιλούσαν Αρβανίτικα! Ήρθαν να τους χαιρετήσουν Επιτροπές απ' το Νυμφαίο (Νέβεσκα) και Κλεισούρα. Φαίνονταν καθαρά νοικοκυραίοι, πλούσιοι και κοσμογυρισμένοι. Μιλούσαν όμως μεταξύ τους Βλάχικα! Σωστός Πύργος του Βαβέλ και γλωσσικό μωσαϊκό!

Δεν καταλάβαιναν καλά-καλά την αποστολή τους, τη δουλειά που θα έκαμναν. Ο Τσόντος και ο Παύλος Μελάς τους είχαν ειπή ότι, εκεί μακρυά στη Μακεδονία, γινόταν ένας ιδιότυπος πατριωτικός αγώνας, που χρειάζονταν άντρες γενναίους και δυνατούς. Και έτρεξαν πρόθυμοι. Δεν στάθηκαν να πολυκοσκινίσουν το ζήτημα. Μερικοί, ίσως, πρώτη φορά τότε, άκουσαν το όνομα Μακεδονία και δεν ήξεραν ''που γης κείται''. Τους έφτανε όμως το ότι θα έπαιρναν μέρος σε έναν πατριωτικό πόλεμο, πολεμιστές, που τους τραβούσε η μπαρούτη. Είχαν γεννηθεί στην Κρήτη. Είξεραν τον αγώνα μόνον εναντίον των Τούρκων. Είχαν πολεμήση οι ίδιοι, οι πατέρες, οι πάπποι, οι προπάπποι τους ''για του Χριστού την πίστη την αγία, για της Πατρίδας την Ελευθερία''. Εδώ όμως τα πράγματα ήταν μπερδεμένα. Δεν ήταν οι Τούρκοι, ο κύριος εχθρός και στόχος. Θα πολεμούσαν τους Βουλγάρους, τους κομιτατζήδες, που είχαν υψώση την σημαίαν του Σταυρού και της Ελευθερίας και είχαν κηρύξη σταυροφορίαν εναντίον των Τούρκων τυράννων. 

Ο καπετάν Βαγγέλης τους εντυπωσίασε και επεβλήθηκε απ' την πρώτη στιγμή. Υψηλός και ωραίος άντρας, άφοβος πολεμιστής και θαυμάσιος σκοπευτής. Είξερε και να μιλάη με πολλήν ευφράδεια. Βάλθηκε να τους κατηχήση και να τους κατατοπίση. Τους είπε ότι οι κομιτατζήδες έλεγαν πως πολεμούσαν να διώξουν τον Τούρκο τύραννο, μα περισσότερο πάσχιζαν να εκβουλγαρίσουν με το μαχαίρι τον τόπο και να φέρουν την Βουλγαρία. Είχαν σκοτώση πολλούς δικούς μας, παπάδες, δασκάλους, προκρίτους, μόνο και μόνο επειδή δεν ήθελαν να γίνουν Βούλγαροι. Ένα απ' τα θύματα τους ήταν και ο εφημέριος Ασπρογείων και εξάδελφος του Παπαδημήτρης Οικονομίδης, που τον έψησαν ζωντανό! Πραγματικά στην περιοχή Καστοριάς-Φλώρινας το Κομιτάτο, είχε κάμη συστηματικά, πολλούς φόνους ιδικών μας, ήδη, από το 1900 και το 1899, με όπλα που έφερνε από την Ελλάδα!...

Τους διηγήθηκε και την ιδική του ιστορία. Απ' την Πόλη όπου δούλευε πήγε εθελοντής στον πόλεμο του 1897. Τραυματίσθηκε στη μάχη του Βελεστίνου. Γύρισε αργότερα στην Πόλη. Οι Τούρκοι τον είχαν σταμπάρη. Είχεν αρχίση τώρα η δράση των κομιτατζήδων. Οι Τούρκοι τον πήραν για ύποπτο... κομιτατζή και τον εξόρισαν στο χωριό του! Εδώ ρίχθηκε με όλη την ψυχή του στον αγώνα και πάσχιζε να οργανώση και ετοιμάση τα χωριά. Δεν άργησε όμως να καταλάβη τα σχέδια και τα καμώματα των υπερμάχων της ελευθερίας... Σκότωσαν τόσον άγρια τον Παπαδημήτρη!... Παραιτήθηκε και αποσύρθηκε. Του έστειλαν Πρεσβείες να συνεχίση τον αγώνα, για τον Σταυρό, για την Ελευθερία... Του επρότειναν το οφφίκιο του αρχηγού των Κορεστίων και επειδή αρνήθηκε, κύκλωσαν μια βραδυά το σπίτι του για να τον κάψουν μέσα. Τους πολέμησε απ' τα παράθυρα μαζύ με τον Χρήστο Παναγιωτίδη και την αδελφή του Σοφία, που έρριξεν μιάν οκά πιπέρι στα μάτια μερικών κομιτατζήδων που επιχειρούσαν ν' ανεβούν με σκάλα στο πίσω μέρος του σπιτιού για να βάλουν φωτιά στη στέγη. Στο τέλος τους κηνύγησε έως έξω απ' το χωριό. 

Από τότε κήρυξε πια απροκάλυπτο τον πόλεμο στο Κομιτάτο. Συγκέντρωσε γύρω του και 15 ένοπλα παιδιά απ' τα Ασπρόγεια και το Λέχοβο. Οι Τούρκοι έκλειναν τα μάτια. Δεν είχε κανένα λόγο να τα βάλη τότε μαζύ τους. Ένας ήταν ο κύριος εχθρός του: Το Βουλγαρικό Κομιτάτο.

Και κάλεσε όλους τους Έλληνες της Μακεδονίας, να ξυπνήσουν, να ορθωθούν για να μη θρηνήσουν αργότερα. Είχε και ο Ζήσης Δημολιός στο Λέχοβο, επτά ενόπλους με άδεια της αρχής. Περιορίζονταν όμως να φυλάγουν μόνο το χωριό τους. Επίσης και ο Κολεπίνης στο Φλάμπουρο (Νεγοβάνη) είχεν άλλους τόσους. Έκρυβαν όμως την ημέραν τα όπλα. Ο Βαγγέλης κυνηγούσε κιόλας τις συμμορίες και πάνω στα βουνά. Και χρειάσθηκε πολύ μεγάλος θάρρος. Αβυσσαλέο ήταν το μίσος του Χριστιανικού πληθυσμού κατά των Τούρκων. Εύκολα μπορούν οι πράκτορες του Κομιτάτου να τον κατηγορήσουν για Τουρκολάτρη, πουλημένο προδότη κ.λπ Στο περιπεπλεγμένον αυτό σύμπλεγμα βρέθηκαν και οι Κρητικοί. Τους έδωσε ο Βαγγέλης από ένα τουφέκι Γκρά και από λίγα φυσίγγια. Είχε φροντίση η ''Άμυνα'' που πολύ πρόχειρα είχε συστηθή να φέρη κάμποσα όπλα απ' τη Θεσσαλία. Απ' εκεί έφερνε και το Κομιτάτο τα όπλα του σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες. 

Την ημέρα που παντρεύονταν η αδερφή του Βαγγέλη, Σοφία, ''άφησαν τον γάμο και πήγαν για πουρνάρια'', ψηλά στο ''Ράδος'' όπου έστησαν ενέδρα σε μια συμμορία. Σκότωσαν μερικούς και αιχμαλώτισαν ένα που τον παράδωσαν στους Τούρκους. Οι Κρητικοί σκανδαλίστηκαν και ιδία ο Σεϊμένης, που ήταν ο νεώτερος. 

- Γιάιντα να τον παραδώσουμεν στοί Τούρκοι; Εμείς τον πιάσαμε... Χριστιανός ήταν... είπε περίλυπος.

- Καλλίτερα γι' αυτόν που τον παραδώσαμε, εξήγησε ο Βαγγέλης. Εμείς θα τον ξεκάναμε. Τι άλλο μπορούσαμε να τον κάναμε! Οι Τούρκοι θα τον βάλουν φυλακή και πολύ συχνά δίνουν αμνηστείες.

Μια μέρα που βρίσκονταν στο σπίτι του Βαγγέλη, μπήκε μέσα ένας Τούρκος επιλοχίας ο Ρουστέμ μπέης. Τους χαιρέτησε:

- Γειά σας κοπέλια. Ίντα χαμπάρια...

Αποφάσισαν να φύγουν. Είξευραν οι Τούρκοι πως ήταν Κρητικοί! Ήρθεν όμως στο χωριό ο Μητροπολίτης και έκαμαν μαζύ περιοδεία σε κάμποσα χωριά. Ένα μεσημέρι που γευμάτιζαν στο μοναστήρι της Παναγιάς, κάτω απ' την Κλεισούρα, ξαναπαρουσιάσθηκε ο Ρουστέμ. Άρχισε αμέσως να τραγουδάη:

''Σε γνωρίζω απ' την κόψι...''.

- Τρελλάθηκες Ρουστέμ μπέη; ! Θα πάρης στο λαιμό σου και εμάς, του φώναξε ανάστατος ο Μητροπολίτης.

- Μήπως δεν ξέρω Δεσπότη μου, του απάντησε, ότι είμαι Έλληνας και Ελληνικό αίμα είναι στις φλέβες μου; ! Πολεμάω τους Βουλγάρους και σαν Έλληνας. Ο Ρουστέμ ήταν απ' την Ήπειρο. Συγγενής μπέηδων και πασάδων. Είχε 80 εκλεκτούς στρατιώτες στο απόσπασμα του, πατριώτες του, ολόψυχα αφωσιωμένους σ' αυτόν. Είχε φοιτήση στο Γυμνάσιο των Ιωαννίνων και σ' ένα της Αθήνας.

Ο Σεϊμένης δεν συγκινήθηκε απ' τις εκδηλώσεις αυτές. Και οι Τουρκοκρητικοί Ελληνικά μονάχα είξεραν και Ελληνικό είχαν το αίμα στις φλέβες τους, μα ήταν οι φανατικώτεροι και χειρότεροι Τούρκοι. Ήταν βυθισμένος πάντα σε σκέψεις.

- Ίν τάχεις μωρέ; Σκέφτεσαι τα καράβια σου; ! του είπε μια μέρα ο Καούδης, ''Μέντωρ'' και πρεσβύτερος της ομάδας. 

- Πως να μην σκέφτομαι καπετάν Θύμιο; Ήρθαμε έπαγε να πολεμάμε για τους Τούρκους; !...

- Πολεμάμε για την Ελλάδα βρε κουζουλέ. Δεν το κατάλαβες ακόμα;

- Μα απ' την Ελλάδα παίρνουν κι αυτοί τα τουφέκια. Έτσι όλοι το λεν. Γιάιντα η Ελλάδα τους αφίνει; 

- Γιατί είναι πολλοί Έλληνες μασκαράδες. Κυττάζουν τον παρά. Και η Ελληνική αστυνομία κοιμάται. 

- Και γιάιντα ήρθες έπαγε; Δεν τώξερες; Του είπε ο Δικώνυμος Μακρής. 

- Θαρούσα θα πολεμάμαν τσι Τούρκοι. Όπως πάντα. 

- Και γιάιντα δέ λακκίζεις; Δεν φεύγεις; 

- Εύκολο είνε; 

- Θα σε πάη ένας οδηγός ίσαμε τα σύνορα.

- Να πουν πως φοβήθηκα; ! 

Ο Σεϊμένης δεν έφυγε. Εξακολουθούσε όμως να τον τρώγη το σαράκι της αμφιβολίας. Μερικές φορές έννοιωθε να τρίζουν τα κόκκαλα του παππού του, μεγάλου καπετάνιου, που έπεσεν σε μιάν από τις Κρητικές επαναστάσεις. 

Από τα βουλγαρικά εγκλήματα στη Μακεδονία.
Δολοφονημένοι χωρικοί στην πλαγιά Μπρένικ.
Φωτο: Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.

Ο Βαγγέλης δεν έπαυε να τους μιλάη για τα κακουργήματα των κομιτατζήδων για τα ψεύτικα συνθήματα τους. Στην Σόφια ήταν το αρχηγείο τους. Απ' εκεί έπαιρναν οδηγίες και διαταγές. Πολεμούσαν να φέρουν την Βουλγαρία και να χαθή η Μακεδονία για τον Ελληνισμό. Τους πληροφορούσε για τις καινούργιες σφαγές παπάδων και προκρίτων. Θα ερχόταν η σειρά και των Τούρκων. Τώρα για πρώτην φορά εμφανίσθηκαν οι Βούλγαροι. Όλον τον άλλο καιρό σαν Έλληνες πάλευαν με τους Τούρκους. Το 1878 είχε γίνει σωστή επανάσταση σε κείνα τα μέρη. Επίσης και παλιότερα. Το 1888 είχαν φυλακισθή πολλοί απ' την Κλεισούρα, τη Νέβεσκα, την Καστοριά, την Φλώρινα, το Μοναστήρι. Το 1896 είχε γίνει πια κοινό μυστικό, ότι πήγαν εθελοντές στην Κρήτη αρκετοί απ' εκείνα τα χωριά. Ανάφερναν και ονόματα ανθρώπων, απ' εκείνα τα χωριά που είχαν πολεμήση και σκοτωθή στην Κρήτη. 

Είχαν γεμίση Έλληνες αντάρτες τότε και εκείνα τα βουνά. Δεν έλλειπαν όμως και οι κρυφοί πράκτορες του Κομιτάτου και οι άλλοι οι καλόπιστοι και περισσότεροι, που τους έλεγαν σ' ένα καφενείο, ανάμεσα από ένα ποτήρι ρακή ή καφέ, ότι και η Μακεδονία πολεμούσε τώρα για τη λευτεριά και το σταυρό, όπως η Κρήτη άλλοτε και ζητούσε την αυτονομία της όπως ακριβώς η Κρήτη. Κυκλοφορούσαν και προκηρύξεις γραμμένες Ελληνικά, που καλούσαν στον αγώνα ''υπέρ Πίστεως και Πατρίδος'' όλους τους Μακεδόνες, χωρίς διάκριση εθνικότητας και γλώσσας και τέλειωναν με το ''Η Μακεδονία διά τους Μακεδόνας'', με κεφαλαία γράμματα. Παραδέχονταν ότι άδικα είχαν σκοτωθεί παπάδες, πρόκριτοι, δάσκαλοι και άλλοι. Στις αναταραχές γίνονται πάντοτε λάθη.

Υπήρχαν πληροφορίες ότι και στην Ήπειρο είχεν αρχίση επαναστατική δράση. Τις καλλιεργούσαν συστηματικά οι πράκτορες του Κομιτάτου και άλλοι ευκολόπιστοι.

Βρέθηκαν στην Κλεισούρα στις 20 Ιουλίου, μέρα του περιωνύμου Ήλιντεν (ημέρα του Ηλία του Προφήτη). Κομιτατζήδες και πολλές εκατοντάδες επιστρατευμένοι χωρικοί, ξεχύθηκαν ξαφνικά στην ορεινή και πλούσια Κωμόπολη, με πυροβολισμούς, ζητωκραυγές. Κρατούσαν και φλάμπουρα με μεγάλο σταυρό. Ο Τούρκικος Λόχος που είχε εκεί την έδρα του, αιφνιδιάστηκε και τώβαλε ευθύς στα πόδια προς τα κάτω, προς τα Καϊλάρια (Πτολεμαϊδα).

Ο Βαγγέλης στάθηκε, πολέμησε πολλές ώρες και δεν υποχώρησε παρά μόνον όταν είδε ότι κινδύνευε να κυκλωθεί. Πρόλαβε να σώση ένα Τούρκο πασά που πήγαινε κείνη την ημέρα, μ' ένα αμάξι και τον υπασπιστή του, απ' το Αμύνταιον, μέσον Κλεισούρας στην Καστοριά και την Νεάπολιν, έδρα της Μεραρχίας. Του φάνηκε αργότερα πολύ χρήσιμος. Το διαλαλούσε ότι του χρωστούσε τη ζωή. 

Οι φήμες και διαδόσεις τώρα ωργίαζαν. Την μιάν ημέρα έλεγαν ότι όλη η Μακεδονία, η Θράκη και η... Ήπειρος ήταν στο πόδι και τις φλόγες -το κίνημα είχε περιορισθή μόνο σε έξι καζάδες (επαρχίες) γύρω απ' το Μοναστήρι-. ότι είχαν πέση η Βέροια, η Νάουσα, οι Σέρρες, η Στρώμνιτσα, τα Γιάννινα... και κινδύνευαν Θεσσαλονίκη και Μοναστήρι! Την άλλην ότι η Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Ρωσσία είχαν κηρύξη τον πόλεμο στην Τουρκία και η Ελλάδα ήταν έτοιμη να τους ακολουθήση. Σωστή σταυροφορία! Ο σταυρός με γενικό συναγερμό είχε εκστρατεύση εναντίον του μισοφέγγαρου.

Έφτασε το τέλος της Τουρκίας. Δεν χωρούσε καμμία αμφιβολία. Επαναστατική ήταν και όλη η ατμόσφαιρα. Με τα απατεωνικά συνθήματα είχαν παρασυρθή και πολλοί δικοί μας. Όπως αποδείχθηκε, 40 χρόνια αργότερα, τα κηρύγματα για Ελευθερία, αντιτυραννικόν αγώνα κ.λπ. ξεσηκώνουν πάντοτε τη νεολαία.

Το μόνο αληθινό είνε ότι σκοτώθηκε στο Μοναστήρι, από Τουρκαλβανούς χωροφύλακες, ο Ρώσσος Πρόξενος, συνταρακτικώτατο, τότε, γεγονός. Επίσης ότι το Κρούσοβο, που είχε πέση αληθινά ολίγες μέρες, στα χέρια των επαναστατών, καταστράφηκε, απ' τους μανιασμένους Τούρκους.

Δεν έμαθαν τίποτε για την... απελευθερωτικήν προσπάθεια των Τσακαλάρωφ και Πάντεφ που κύκλωσαν τότε με 450 άνδρες το Βατοχώρι, έκαψαν, κρέμασαν, έσφαξαν ιδικούς μας γιατί ήταν φίλοι του Κώττα, που πολεμούσε τους Τούρκους στην Πρέσπα! Τα ανομολογεί ο Πάντεφ στα απομνημονεύματα του.

Ο Σεϊμένης δεν μπορούσε πια να συγκρατηθή. Παρατάει μια νύχτα τους συντρόφους του και πηγαίνει στην Κλεισούρα, να πολεμήση κι αυτός για το Σταυρό και τη λευτεριά... Οι επιστρατευμένοι χωρικοί τον δέχθηκαν με χαρά και ενθουσιασμό. Ο απαίσιος όμως Τσακαλάρωφ* επρόσταξε να εκτελεσθή. Τον πήρε, έλεγε, για κατάσκοπο. Μα οπωσδήποτε δεν θα τον άφινε ζωντανό. Ένοιωθε απόλαυση και ηδονισμό να χύνη Ελληνικό αίμα!...

Ως τόσο υπήρχε τότε και Ελληνικό τραγούδι που έλε: ''Τσακαλάρος φώναξε Ούρρα βρε παιδιά!''...

- Καϋμένο κουζουλό παιδί, είπε ο Θύμιος Καούδης.

Ο Βαγγέλης περιωρίσθηκε κείνο το διάστημα στα χωριά του. Δεν ενώχλησε τους κομιτατζήδες, ούτε ενωχλήθηκε απ' αυτούς. Κατώρθωσε να τους διαφυλάξη απ' τη λύσσα των αγριεμένων Τούρκων, χωρίς να ξεχωρίζουν, τους γκιαούρηδες. Μαύρα σκυλιά ήταν γι' αυτούς οι Βούλγαροι, άσπρα σκυλιά οι Ουρούμ (Ρωμιοί).

Δεν έπαθαν τη συμφορά του Κρουσόβου, ούτε η Κλεισούρα και η Νέβεσκα (Νυμφαίον), που έμειναν επίσης μερικές ημέρες στην εξουσία των επαναστατών και είχαν συγκεντρωμένο, όπως στο Κρούσοβο, πολύν πλούτο, για να εξάψη το πολεμικό μένος των Τούρκων...

Οι Αρχηγοί του Κομιτάτου έδειξαν ιδιαίτερη... προτίμηση για τα μεγάλα Ελληνοβλάχικα κέντρα. Περίμεναν να υποστούν την μήνι των Τούρκων, όπως το Κρούσοβο και να έχουν κραυγαλέα επιχειρήματα για την προπαγάνδα τους στην Ευρώπη. Αποδεικνύονταν οι Τούρκοι αδιόρθωτοι, βάρβαροι. Μ' ένα σμπάρο δηλαδή θα χτυπούσε το Κομιτάτο δυο τριγώνια. Καταστροφή Ελληνικών κέντρων και εξέγερση της ''Ευρώπης'', εναντίον των Τούρκων. Συναντήθηκαν ο Τσάρος της Ρωσσίας και ο Αυτοκράτορας της Αυστρίας για να ειρηνεύσουν την Μακεδονία με τις ''Μεταρρυθμίσεις!!...''

* Ο Τσακαλάρωφ εξωντώθηκε το καλοκαίρι του 1913 από χωρικούς (Ιερολοχίτες) του Φλάμπουρου και άλλων χωριών της Φλώρινας. Είχεν εισβάλει με μεγάλη συμμορία παλαιών κομιτατζήδων, για να προκαλέση αναταραχή τον καιρό που άρχιζε ο Ελληνο-Βουλγαρικός πόλεμος. Είχε περάση ανενόχλητος την Σερβοκρατούμενη έκταση, αλλά μόλις μπήκε στο ελληνικό έδαφος βρήκε ντουφέκι, πίσω από κάθε πέτρα και κλαδί.

Πηγή: Γ. ΜΟΔΗ, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ, ΚΡΥΨΑΝΕΣ, Θεσ/νίκη 1970.