Η Βουδαπέστη ήταν ο δεύτερος μεγάλος προορισμός, μετά τη Βιέννη, των απόδημων Μακεδόνων στις Αυστροουγγρικές χώρες. Οι πιο πολλοί Έλληνες κατάγονταν από τη Δυτική Μακεδονία και ειδικότερα από την Κοζάνη, τη Σιάτιστα, την Καστοριά, τη Βέροια και τη Μοσχόπολη. Πολλές από αυτές τις ελληνικές οικογένειες προέρχονταν από βλαχόφωνες περιοχές της Μακεδονίας (Ελληνόβλαχοι ή Μακεδονόβλαχοι όπως αναφέρονται στα αυστροουγγρικά αρχεία - βλ. [1], [2]), μεταξύ αυτών και οι οικογένειες Σίνα, Δούμπα, Νάκου, Μάνου, Λύκα, Δέρρα, Δούμτσα, Λέπωρα, Μέσκα κ.α.
Η οικογένεια Λύκα με καταγωγή από τη Μοσχόπολη ασχολείται με δερμάτινα εμπορεύματα στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Ο γενάρχης της Δημήτριος Λύκας έφτασε στην Ουγγαρία το 1769, μετά την καταστροφή της ανθηρής ηπειρωτικής πόλης από ληστρικές συμμορίες Τουρκαλβανών. Ασχολήθηκε με το εμπόριο υφασμάτων και δερμάτων και δραστηριοποιήθηκε στην ελληνική κοινότητα της Πέστης. Ακολουθεί ένα δημοσίευμα αναφορικά με κλάδο της οικογένειας Λύκα στο Pázmánd της Ουγγαρίας.
Του Dr. Diószegi György Antal
Ελληνικά μνημεία στο Pázmánd
Ο Εmil Lyka, απόγονος γνωστής ελληνικής οικογένειας, υποστήριζε ότι τα γένη Dóra, Dóna, Dúma, Szina, Gúda, Dúmba, Dzsuka, Lepora, Lyka ανήκουν στην παλιά ελληνική διασπορά. Οι Lyka ήταν παρόντες σε διάφορες πόλεις της ουγγρικής επικράτειας (όπως π.χ. Balassagyarmat, Miskolc, Πέστη).
Η έπαυλη Lyka στο Pázmánd πέρασε από μια βελγική τράπεζα στην ιδιοκτησία του ευγενή Γεωργίου Σίνα και αργότερα στον Atanáz Lyka (1801-71). O γιος του, Döme Lyka (Δημήτριος Λύκας 1854-1937), ως γαιοκτήμονας του Pázmánd έγινε σπουδαία φυσιογνωμία του νομού Fejér. Έκανε συνέχεια έργα τόσο στον οικισμό όσο και στο κτήμα, μεταξύ άλλων ίδρυσε και την πυροσβεστική μονάδα. Η έδρα των εθελοντών πυροσβεστών σήμερα είναι ακόμα στο ίδιο κτήριο, στην οδό Fő 63. Πάνω στο ρέμα που διαπερνά το κτήμα χτίστηκε φράγμα και κοντά του ένα γήπεδο τέννις. Στην αυλή υπήρχε ένα πανέμορφο πηγάδι, ενώ δίπλα του βρισκόταν η οικία του αμαξά και οι στάβλοι. Σήμερα στην έπαυλη στεγάζεται το σχολείο. Στο Pázmánd η μνήμη των Lyka παραμένει ζωντανή.
Τον Νοέμβριο του 1926, ο Döme Lyka στο άρθρο του με τίτλο «Το ουγγρικό λαϊκό σχολείο» γράφει ότι το 1896 στο Pázmánd «δώρισα ένα μεγάλο σχολείο εις μνήμην της χιλιετηρίδας (…) επομένως είναι φυσικό να χαίρομαι κάθε φορά όταν ιδρύεται νέο λαϊκό σχολείο στην Ουγγαρία». Στο προαναφερόμενο κτήριο του παλιού σχολείου σήμερα λειτουργεί πολιτιστικό κέντρο (οδός Fő 66). Άλλο ένα καλό παράδειγμα της προσφοράς του Döme Lyka είναι και η δημιουργία του Ιδρύματος για το Προσωπικό της Αστυνομίας Βουδαπέστης: διέθεσε ποσό ύψους 4000 πέγκο Ουγγαρίας στην Αστυνομική Διεύθυνση της πρωτεύουσας υπό έναν όρο: «οι ετήσιοι τόκοι των 4000 πέγκο – που αποτελούν την περιουσία του ιδρύματος – κάθε χρόνο να απονέμονται σε κάποιο μέλος της αστυνομίας, που σύμφωνα με τους ανωτέρους του διακρίνεται για το θάρρος και την αυτοθυσία όσον αφορά την διαχείρηση της δημόσιας και κρατικής ασφάλειας». Το βραβείο Döme Lyka αποδεικνύει το πνεύμα και την αφοσίωση του ιδρυτή για τη δημόσια ασφάλεια: απένειμε συνολικά 7500 πέγκο επί δέκα χρόνια για εκείνους τους διακεκριμένους αστυνόμους της ουγγρικής πρωτεύουσας που έδειξαν κάθε χρόνο την μεγαλύτερη ανδρεία και αυτοθυσία στον τομέα της διαχείρισης της δημόσιας και κρατικής ασφάλειας. Ανάμεσα στα 1931-1941 δεκαεπτά αστυνομικοί, καθώς και χήρες τους, έλαβαν – μαζί με τη διάκριση – από τριακόσια πέγκο.
Ο Döme Lyka είχε αδυναμία επίσης και στην προστασία του περιβάλλοντος. Το 1922 στο άρθρο του «Το ζήτημα της δάσωσης» γράφει: «Το είδα και προσωπικά ότι οι περαστικοί – και όχι μόνο οι ανήλικοι – βρίσκουν κάποια ευχαρίστηση στο να σπάζουν και να χτυπούν τα δέντρα που συναντούν στον δρόμο τους, κυρίως όμως κόβουν ωραία, ίσια δενδρύλια με σκοπό να φτιάξουν λαβές μαστιγίων.[…] Ας μη καταγράψω την δίκαιη οργή των θυμάτων εξαιτίας της απόρριψης των καταγγελιών τους. Εδώ χρειάζεται βοήθεια!»
Ο Döme Lyka – ως κριτική απέναντι στην πολιτική της εποχής – ετοίμασε στατιστική για να δείξει πόσο στοιχίζουν για την χώρα «οι δημόσιοι καβγάδες, οι σκανδαλώδεις δηλώσεις και οι μεθύστακες στρατηγοί». Ήταν σπουδαίος στοχαστής, και για την κατάσταση που επικρατούσε πριν το 1914 δήλωσε τα εξής: «Ας γυρέψουμε στη χώρα μας να βρούμε το παλαιό κύρος και σεβασμό». Τον Απρίλιο του 1932, βλέποντας τα δεινά της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στο βιβλίο του «Το δικαίωμα του εκλέγειν» γράφει: «Ζούμε μια παγκόσμια κρίση και η τάξη που συντηρεί το έθνος μας καλλιεργώντας την ουγγρική γη υποφέρει αφάνταστα, χωρίς να φταίει για τίποτε». Για το μέλλον της Ουγγαρίας συμβούλευε: «καλές τιμές τροφίμων, φτηνότερα μέσα επιβίωσης, ευκαιρίες για εργασία και αυστηρές ηθικές αρχές». Το 1926 στο άρθρο του «Το ουγγρικό λαϊκό σχολείο» που είχε στο επίκεντρο τους εκπαιδευτικούς, γράφει: «Μην έχουμε ως κύριο στόχο μόνο την κατασκευή σχολείων, είναι πολύ πιο σημαντικό να σωθεί η τάξη των πατριωτών διδασκάλων για το μέλλον», καθώς «θεωρώ απαραίτητη την αύξηση του πνευματικού και οικονομικού επιπέδου της διδασκαλίας», επειδή «οι δάσκαλοι της Ουγγαρίας εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες, με ασύγκριτο όμως ενθουσιασμό, χωρίς να ξεφεύγουν λεπτό από τον δρόμο της τιμής». Οι σκέψεις του σχετικά με τη διδασκαλία της νεολαίας θα άξιζαν να ληφθούν υπόψη ακόμα και στις μέρες μας.
Ο Döme Lyka έπαιξε σημαντικό ρόλο και στην ελληνική κοινότητα της Πέστης. Τον Ιούνιο του 1931 «η Επιτροπή του Ιδρύματος Haris τίμησε την μνήμη του Παύλου Haris, πρώην Έλληνα τιμητικού πρόξενου, στο νεκροταφείο Kerepesi. Στον τάφο του μέγα αγωνιστή των ελληνοουγγρικών πνευματικών σχέσεων κατέθεσε στεφάνι και μίλησε ο Ανδρέας Δελμούζος, πρέσβης της Ελλάδας στην Βουδαπέστη». Μεταξύ άλλων, «εκ μέρους της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας επικήδειο λόγο εκφώνησε ο D. Lyka» μπροστά στα μέλη της ελληνικής κοινότητας της Βουδαπέστης. Για την δραστηριότητα του Döme Lyka ο συγγραφέας Géza Benedek γράφει τα εξής: «Η προσφορά του υπήρξε ανιδιοτελής, αφοσιωμένη και πρωτοποριακή ανάμεσα στους παράγοντες της χώρας ως προς την αναγνώριση των πατριωτικών αξιών της αστυνομίας, καθώς έγινε παράδειγμα στους πολίτες της χώρας για να τιμούν τον ανώνυμο φύλακα, ο οποίος είναι πάντα έτοιμος – με αντίτιμο ακόμα και την ίδια την ζωή του – να προστατέψει την ζωή και την περιουσία των πολιτών». Ο Döme Lyka έκτισε «με δικά του έξοδα ένα σύγχρονο σχολείο με τέσσερις αίθουσες στο Pázmánd για τα ρωμαιοκαθολικά παιδιά» (είναι το σημερινό Πολιτιστικό Κέντρο). «Καθ’ όλη τη διάρκεια της μακράς του ζωής οι δράσεις του υπηρετούσαν πατριωτικούς σκοπούς, καθώς αφιέρωσε πάρα πολλά για τα συμφέροντα του κοινού, και έβρισκε πάντα τους τρόπους να βοηθήσει όσους είχαν ανάγκη». Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι το κεφάλαιο δεν καθορίζει την νοοτροπία ενός ευπόρου, αλλά ο χαρακτήρας του ίδιου καθορίζει την συμπεριφορά του κεφαλαίου.
Ο Döme Lyka κηδεύτηκε το 1937 στο Pázmánd σύμφωνα με το ορθόδοξο τυπικό. Ο Géza Benedek πήρε επίσης μέρος στην κηδεία: «Στις 16 Σεπτεμβρίου 1937 ενταφιάστηκε στο άλσος της έπαυλης του Pázmánd σε ένα μέρος με δρύες, πεύκα, καστανιές, ακακίες και σφενταμιές τριγύρω, στον νεόκτιστο οικογενειακό τάφο, σε ένα πανέμορφο μαύρο μεταλλικό φέρετρο». Στην τελετή παρευρίσκονταν μ.ά. οι τοπικοί σύλλογοι σκοπευτών και πυροσβεστών, μαθητές και κάτοικοι, αστυνομικοί, 170 έφηβοι στρατιώτες. «Ο ορθόδοξος Πατριάρχης τέλεσε την κηδεία με πολυτελή άμφια». «Ο επικήδειος λόγος εκφωνήθηκε στην αρχαία ελληνική», και τέλος, μετά τους ψαλμούς από την «επταμελή χορωδία της όπερας» ενταφιάστηκε ο Döme Lyka, «ο οποίος καταγόταν και ήρθε από την Ελλάδα». Ο ίδιος ο Lyka δήλωνε ότι «ελπίζουμε και πιστεύουμε πολύ, πως η σημερινή κατάσταση δεν θα παραμείνει όπως είναι, αν το έθνος αρχίσει με τη δέουσα σοφία και σοβαρότητα να ξανακτίζει την πατρίδα». Το θετικό του όραμα για έναν καλύτερο δημόσιο βίο αξίζει να μην λησμονείται.
Ο ανιψιός του o István Lyka o νεότερος (1904-?, Αργεντινή), οδηγός αγωνιστικών αυτοκινήτων, υπήρξε ιδιοκτήτης του Αρχοντικού Lyka στο Ráckeresztúr έως το 1933. Τον Μάιο του 2012 με την υποστήριξη των ελληνικών αυτοδιοικήσεων του 13ου και του 16ου διαμερίσματος Βουδαπέστης, το Ίδρυμα για τον Ελληνικό Πολιτισμό εξέδωσε το φυλλάδιο «Dr. Antal György Diószegi: Ιστορικά στοιχεία του γένους Lyka στην Ουγγαρία. Antal Lantos-Lyka: ''Λυκαλογία'' Η οικογένεια Lyka μέσα από τα μάτια ενός μέλους. Βουδαπέστη 2012.» Ο κ. Antal Lantos-Lyka είναι μέλος της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων 16ου Διαμερίσματος.
Πηγές: Emil Lyka: A görög-keleti egyházról. Tata, 1929.| www.geocaching.hu/ caches.geoid=2857&show | Magyar Országos Tudósító 1943. június 22.| Döme Lyka: A magyar népiskola. In.: Esztergom és vidéke. 1926. november 14.| Magyar Országos Tudósító 1930. november 11.| A 60 éves magyar rendőrség 1881-1941. Επιμ. Zoltán Borbély και dr. Rezső Kapy. Bp. 1942.| Döme Lyka: Visszaemlékezések a nyolcvanas évek parlamentjére. Bp., 1912.| Erdészeti Lapok 1922. τεύχος 17-18. | Döme Lyka: A választójog. Bp., 1932.| Döme Lyka: A múlt ereje és a választójog. Bp., 1932.| MTI 1931. június 15.| Pázmándi Hírvivő. Εφημερίδα του Δήμου Pázmánd. 1996. március
(Το διαβάσαμε: Εδώ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.