Στο πλαίσιο του "Αρχείου Γεφυριών Ηπειρώτικων", μιας πολυετούς προσπάθειας καταγραφής και μελέτης όλων των γεφυριών της Ηπείρου -καλύτερα να πω της Πίνδου- προγραμμάτισα και πραγματοποίησα, τα τελευταία χρόνια, σειρά αποστολών και στη Βόρεια Ήπειρο (Αλβανία). Στόχος, να καταγραφούν και τα εκεί πέτρινα τοξωτά γεφύρια.
Περιοχή δύσκολη η Βόρεια Ήπειρος, με πολλές ιδιαιτερότητες, πάντα υποψίαζε για πλούσιο, ποσοτικά και ποιοτικά, υλικό. Τουλάχιστον αυτό έταζαν οι περιηγητές της τουρκοκρατίας, παλιοί -αρχών του 20ού αιώνα- στρατιωτικοί χάρτες, λίγα δημοσιεύματα, τελευταία, Αλβανών ερευνητών και αρχιτεκτόνων. Η πρόσβαση όμως εκεί, δυστυχώς, μέχρι πρόσφατα εξακολουθούσε να παραμένει απαγορευτική.
Να οριοθετηθεί όμως ο χώρος που έψαξα όλα αυτά τα χρόνια. Ως βόρειο σύνορο -εκεί είναι το ζήτημα- υιοθέτησα τον ρου του ποταμού Σκούμπη, του Γενούσου των αρχαίων. Τις όχθες του διέτρεξε κάποτε η Εγνατία οδός, την οποία χρησιμοποίησε ο Στράβων για να διακρίνει τα ηπειρωτικά έθνη από αυτά των Ιλλυριών. Η δική μου βέβαια επιλογή δεν θα μπορούσε να έχει κριτήρια εθνολογικά, έτσι κι αλλιώς ασθενή έως ανύπαρκτα την εποχή κατασκευής των γεφυριών. Ανέβηκα ως εκεί, γιατί ακριβώς εκεί σβήνει η Πίνδος, το ανάγλυφο της οποίας, ακόμη και σήμερα, μπορεί να γεννάει ανθρωπογεωγραφικές ενότητες με ατμόσφαιρα και νοοτροπίες παρόμοιες εκείνων που έδωσαν τα "δικά" μας γεφύρια.
Ταξίδεψα λοιπόν στο Πάνω Πωγώνι και στην περιοχή της Ζαγοριάς. Γύρισα χωριό-χωριό όλη τη Δρόπολη, αλλά και τον Βούρκο, ανάμεσα Δέλβινο και Άγιους Σαράντα. Με αφετηρία Αυλώνα, εισχώρησα βαθιά στο Κουρβελέσι, ανεβαίνοντας την κοιλάδα της Σουσίτσας. Από Τεπελένι, μέσω Κλεισούρας, βρέθηκα Πρεμετή, κι απ' εκεί στο Λεσκοβίκι. Προχώρησα τολμηρά στο Μπεράτι, μέχρι πέρα την Τσερεβόντα. Διέτρεξα τα μαστοροχώρια της Κολωνίας. Έφτασα Κορυτσά, για να επισκεφτώ τα χωριά του Μοράβα, αλλά και τη Μοσχόπολη και το Γκράμποβο. Τέλος, από Πόγραδετς, ακολουθώντας τα ίχνη της Εγνατίας, δίπλα στον Σκούμπη, κατέληξα στο Ελμπασάν. Όλα αυτά, με δεκαπέντε συνολικά ταξίδια-αποστολές, που τα 'χαν όλα: εκπλήξεις, κόπο, κινδύνους, ευτυχώς κι αποτελέσματα. [...]
(Από τον πρόλογο του συγγραφέα)
Περισσότερες πληροφορίες: Εδώ
Κάθε γεφύρι με το μυστικό του...
Δεκαπέντε ταξίδια-αποστολές με εκπλήξεις, κόπο και κινδύνους κατέγραψε ο Σπύρος Μαντάς στα «Πέτρινα Γεφύρια στη Βόρεια Ηπειρο», καταγράφοντας το μεγαλείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής
Επιτεύγματα μιας ολόκληρης εποχής, κατασκευασμένα κάτω από δύσκολες συνθήκες για να υπερνικήσουν πολλά εμπόδια όπως ορμητικούς ποταμούς, αδιαπέραστα δάση και βαθιές χαράδρες που εμπόδιζαν την επικοινωνία των ορεινών χωριών με τα αστικά κέντρα και τις αγροτικές περιοχές, τα γεφύρια, δημιουργήματα κυρίως στην εποχή της Τουρκοκρατίας, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και της παράδοσης του κάθε τόπου.
Η έκδοση
Με τα παραδοσιακά γεφύρια του δικού μας τόπου καταπιάνεται επί σειρά ετών ο ερευνητής, εκπαιδευτικός και συγγραφέας Σπύρος Μαντάς. Ο ίδιος στο πλαίσιο του «Αρχείου Γεφυριών Ηπειρώτικων», μιας πολυετούς προσπάθειας καταγραφής και μελέτης όλων των γεφυριών της Ηπείρου της ελληνικής επικράτειας (Πίνδου), προγραμμάτισε και πραγματοποίησε επί οκτώ συναπτά έτη σειρά αποστολών και στη Βόρεια Ηπειρο (Αλβανία). Το αποτέλεσμα της έρευνάς του κυκλοφορεί στο βιβλίο «Πέτρινα Γεφύρια στη Βόρεια Ηπειρο», 425 σελίδων, με 148 φωτογραφίες, 34 πίνακες και γκραβούρες, 61 σχέδια και 20 χάρτες. Η έκδοση χωρίζεται σε τρεις ενότητες υπό τους τίτλους «Γεφυρώνοντας τον Χρόνο - Στη Βόρεια Ηπειρο!», «Οδοιπορώντας στον Χώρο - Η Αναζήτηση» και «Αλλάζοντας Οχθες - Τα γεφύρια».
Η καταγραφή του χώρου, των ανθρώπων, της επικοινωνίας, των γεφυριών, των χορηγών, των μαστόρων, των θρύλων, των ανακαλύψεων, της ιστορίας των πέτρινων τοξωτών γεφυριών και άλλων στοιχείων της περιοχής δεν ήταν όμως τόσο απλή για τον κ. Μαντά. «Κι εκεί, η Ηπειρος θα παραμείνει... άπειρος! Δηλαδή, κάθε μετακίνηση συνεπάγεται μάχη με ένα τοπίο που συνθέτουν ψηλά βουνά και χιλιάδες ρέματα που τροφοδοτούν πολλούς και μεγάλους ποταμούς. Ενδεικτικά: για να φτάσω στο γεφύρι του Καλιά, στη Ζαγοριά, χρειάστηκε πορεία 5 ωρών με μουλάρι, για το γεφύρι της Γκούρας, στο Γκράμποβο της Βέρτσας, 91 χιλιόμετρα από την Κορυτσά, ταξίδι επίσης 5 ωρών με τζιπ...
...Θυμάμαι τις πολύωρες συζητήσεις για τη συγκρότηση ομάδας που θα με συνόδευε στο γεφύρι της Βενετιάς στην καρδιά της Λιαμπουργιάς! Φόβος; Φοβία; Ευτυχώς δεν χρειάστηκε να το διαπιστώσω στην πράξη. Οι ιστορίες πάντως των κρυμμένων θησαυρών, γνωστές και στην πατρίδα μας, εκεί, με υπερβολικές διαστάσεις, τροφοδοτούν τη φαντασία σε βαθμό επικίνδυνο», σημειώνει ο ίδιος. Η αποκρυπτογράφηση των μυστικών των γεφυριών έγινε έπειτα από μια σωστή -και αντικειμενική- έρευνα στο ιστορικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο του χώρου που τα γέννησε. Ο Σπύρος Μαντάς ταξίδεψε στο Πάνω Πωγώνι και στην περιοχή της Ζαγοριάς, γύρισε χωριό χωριό όλη τη Δρόπολη, αλλά και τον Βούρκο, ανάμεσα στο Δέλβινο και τους Αγιους Σαράντα, εισχώρησε βαθιά στο Κουρβελέσι, από Τεπελένι, μέσω Κλεισούρας, βρέθηκε στην Πρεμετή κι από εκεί στο Λεσκοβίκι. Προχώρησε στο Μπεράτι, την Τσερεβόντα, διέτρεξε τα μαστροχώρια της Κολώνιας, επισκέφτηκε τα χωριά του Μοράβα, τη Μοσχόπολη και το Γκράμποβο. Τέλος, από Πόγραδετς, ακολουθώντας τα ίχνη της Εγνατίας, κατέληξε στο Ελμπασάν. Δεκαπέντε ταξίδια-αποστολές με εκπλήξεις, κόπο, κινδύνους, αλλά κυρίως αποτελέσματα ζωντανεύουν σήμερα σε ένα βιβλίο!
«ΟΙ ΚΙΟΠΡΟΥΛΗΔΕΣ»
Το δύσκολο έργο του κτισίματος γεφυριών -μεγαλεία της λαϊκής αρχιτεκτονικής απ όπου έχουν περάσει χιλιάδες διαβάτες- αναλάμβαναν οι απλοί κτιστάδες ή «οι κιοπρουλήδες» (τεχνίτες στα τούρκικα), προκειμένου να καλύψουν σημαντικές ανάγκες. Το δομικό υλικό που χρησιμοποιείτο συνήθως ήταν ο σχιστόλιθος, αλλά κι άλλα σκληρά πετρώματα που υπήρχαν στην εκάστοτε περιοχή π.χ. ασβέστης, ελαφρόπετρα, τριμμένο κεραμίδι. Ομως την ολοκληρωμένη «συνταγή» δεν τη γνώριζαν όλοι. Κάθε γεφύρι κρύβει το μυστικό του. Οπως και το γεφύρι της Αρτας, που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας το 1606. Οι δυσκολίες θεμελίωσής του ήταν τόσες πολλές που σύμφωνα με τον λαϊκό θρύλο ο πρωτομάστορας δεν θυσίασε κάποιον κόκορα, όπως συνηθιζόταν για να στεριώσει, αλλά την αγαπημένη του.
ΝΤΕΜΗ ΑΥΛΩΝΙΤΗ
n.avloniti@pegasus.gr
Πηγή: ethnos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.