Savka Subotic και Mihajlo Polit Desancic - Novi Sad

Savka Subotić - Η άριστη ρήτορας

Είναι η πρώτη Σέρβα φεμινίστρια από την Vojvodina. Αγωνίστηκε κυρίως για τη βελτίωση της θέσης των γυναικών στη κοινωνία, ειδικότερα μέσω της εκπαίδευσης. Ήταν η πρώτη πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Γυναικών Σερβίας. Δημιούργησε οργανώσεις και Ανώτατες Σχολές που συνέβαλαν στην χειραφέτηση των γυναικών αλλά και στη συλλογική κατεύθυνση τους στο επάγγελμα της δασκάλας. Είχε εξαιρετικό ρητορικό ταλέντο και πολλές διαλέξεις της που το μαρτυρούν είχαν δημοσιευθεί σε περιοδικά εκείνης της εποχής. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η διάλεξη με θέμα ''Γυναίκες στην Ανατολή και τη Δύση" που πραγματοποιήθηκε στο Επιστημονικό Club της Βιέννης στις 17 Νοεμβρίου 1911.

Η Savka Subotić (11/10/1834 - 1918) προέρχονταν από τις εξέχουσες οικογένειες Polit και Desančić. Γεννήθηκε στο Novi Sad και ήταν κόρη του Έλληνα κτηματία και εμπόρου Ιωάννη Πολίτη (Jovan Polit) με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη. Σε σερβικά άρθρα αναφέρεται συχνά ως Τσίντσαρος* αλλά από τον τόπο προέλευσής του δεν προκύπτει κάτι τέτοιο. Σε πολλές περιπτώσεις, κάτω από το γενικό όνομα Τσίντσαροι κρύβονται πολλές και διαφορετικές ομάδες του ελληνικού πληθυσμού, οι οποίες στις γιουγκοσλαβικές χώρες είχαν συσπειρωθεί σε μία ενιαία ανθρωπολογική ομάδα. Εκτός από τους Polit, χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της οικογένειας Παχάνη από τα Λεύκαρα της Κύπρου που στη σερβική βιβλιογραφία, επίσης, αναφέρεται κατά καιρούς ως Τσιντσαρική αν και κυπριακής προέλευσης. Είναι γνωστό άλλωστε ότι, στη συνείδηση του απλού κόσμου, η έννοια του όρου Τσίντσαρος ήταν σε τέτοιο βαθμό συνυφασμένη με εκείνη του Ελληνισμού ώστε οι Σέρβοι είχαν φτάσει να τον χρησιμοποιούν ακόμη και για Έλληνες απόδημους που δεν είχαν ελληνοβλαχική καταγωγή. Η μητέρα της Savka, Τζουλιάνα Ντεσάντσιτς (Julijana Desančić), προέρχονταν από σερβική οικογένεια[1][2], άσκησε σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη της προσωπικότητας της αλλά και των θέσεων της αναφορικά με τον ρόλο των γυναικών στην κοινωνία. Η Savka ήταν αδερφή του διακεκριμένου δικηγόρου, πολιτικού, δημοσιογράφου και συγγραφέα, dr Mihajlo Polit Desančić. Όμως, δεν έζησε στην σκιά των αρσενικών μελών της οικογένειας και κατάφερε μάλιστα να διακριθεί. Στο σπίτι της οικογένειας Polit - Desančić υπήρχε μια αξιόλογη βιβλιοθήκη που είχε θετικό αντίκτυπο στην πνευματική καλλιέργεια των παιδιών.[3]

Mihajlo Polit Desančić - Δικηγόρος, δημοσιογράφος, εκδότης εφημερίδας και πολιτικός

Ο αδερφός της Savka, Μιχαϊλο Πολίτ - Ντεσάντσιτς, εκπαιδεύτηκε στο Νόβι Σαντ, το Κάρλοβατς, τη Βουδαπέστη, τη Βιέννη και το Παρίσι. Ο Μιχαϊλο διατήρησε εκτός από το επώνυμο του πατέρα του κι εκείνο της μητέρας του. Ήταν σημαντική πολιτική φυσιογνωμία της σερβικής Βοϊβοντίνα, φημισμένος πολιτικός και νομικός ρήτορας, εξαιρετικός άνθρωπος με μεγάλη πνευματική ικανότητα, συγγραφέας και δημοσιογράφος με ισχυρή πένα και κατατάσσεται μεταξύ των καλύτερων δικηγόρων της Σερβίας και των διακεκριμένων δικηγόρων του 19ου αι γενικότερα. Ήταν γνώστης της γερμανικής, ρωσικής, ουγγρικής, γαλλικής, αγγλικής, ιταλικής καθώς και της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γλώσσας. Έζησε στο Νόβι Σαντ στην οδό Δούναβη 5 και στη συνέχεια στην οδό ''ελληνικού σχολείου'' (Ulica Grčkoškolska) 11 (σήμερα είναι ο αρ.7). Η κόρη του, Vladislava Polit, ακολούθησε τα χνάρια της θείας της και υποστήριξε τη βελτίωση της θέσης των γυναικών στη κοινωνία.[4]

Η οικονομική ευρωστία και η υποστήριξη των γονιών της Savka Subotić συνέβαλαν στο να κερδίσει την υψηλότερη εκπαίδευση που παρέχονταν στα κορίτσια εκείνης της εποχής. Από το 1846 ως το 1848 φοίτησε σε σχολείο της Timisoara. Το 1848, το ξέσπασμα της εξέγερσης στην Ουγγαρία και ο πόλεμος που ακολούθησε επηρέασαν τον τρόπο ζωής της οικογένειας Πολίτη. Ο πατέρας της έχασε την περιουσία του και η οικογένεια μετακόμισε στη Βιέννη όπου η Savka συνέχισε την εκπαίδευσή της σε ένα καθολικό οικοτροφείο.

Παντρεύτηκε, το 1851, με τον δικηγόρο, συγγραφέα και πολιτικό Jovan Subotić που ήταν μέλος της Σερβικής Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών και της Σερβικής Ένωσης Σοφών. Το 1852 απέκτησε το πρώτο της παιδί, τον Dejan, που θα γίνει αργότερα κυβερνήτης της ρωσικής Μαντζουρίας. Ο Dejan Subotic είναι ο πιο διάσημος μαθητής του ελληνικού σχολείου (Grčka škola)** του Novi Sad.[5] Ακολούθησαν και τα υπόλοιπα παιδιά: Žarko, Vida (που πέθαναν σε μικρή ηλικία), Verica και Vojislav. Αργότερα γεννήθηκαν και οι γιοί της Branislav και Ozren. Ο Vojislav έγινε γιατρός και ήταν ένας από τους ιδρυτές της Ιατρικής Σχολής του Βελιγραδίου. Η οικογένεια άλλαξε πολλές φορές κατοικία λόγω της καριέρας του συζύγου της. Η Savka Subotić πέθανε το 1918 στο Νόβι Σαντ και θάφτηκε στον οικογενειακό τάφο στο Zemun.

Αποτέλεσμα των προσπαθειών της ήταν η ίδρυση του πρώτου Συλλόγου Γυναικών, το 1867 στο Novi Sad. Ίδρυσε Ανώτερες Σχολές για τις γυναίκες στο Novi Sad και αργότερα, το 1874, στο Pančevo. Δημιούργησε και εφάρμοσε, επιτυχώς, ένα πρόγραμμα για την οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών της υπαίθρου. Πέρα από την κοινοτική συνεισφορά της, προώθησε τις σερβικές χειροτεχνίες υφασμάτων και τη βιοτεχνική τους κατασκευή με σκοπό να τις παρουσιάσει στο ευρύ κοινό και μελέτησε τα έθιμα των Σέρβων, Βουλγάρων και Ελλήνων. Ήταν επίτιμο μέλος των γυναικείων συλλόγων και οργανώσεων στη Σερβία και η πρώτη πρόεδρος του ''Κύκλου των Σέρβων Αδελφών'' από το 1903, του ''Συλλόγου Σέρβων Γυναικών του Νόβι Σαντ'', και του ''Εθνικού Συμβουλίου Γυναικών Σερβίας'' που ιδρύθηκε το 1906. To 1911 συμμετείχε στο Φεμινιστικό Συνέδριο στη Βουδαπέστη. Έλαβε εθνική και διεθνή αναγνώριση για το έργο της.[6] Μια οδός στο Veternik, προάστιο του Novi Sad, φέρει το όνομα της.[7]

Η μνημόνευση των ονομάτων της Savka και του Mihajlo Polit Desančić οδηγεί, αναπόφευκτα, τον ανθρώπινο νου στην οδό ''ελληνικού σχολείου'' αλλά και στο ελληνικό σχολείο του Novi Sad [8] δεδομένου ότι, συγκαταλέγονται στα άξια τέκνα της ελληνικής παροικίας που διακρίθηκαν και συνέβαλαν στην καλλιέργεια των κοινωνικών αρετών και την πνευματική και πολιτική ανάπτυξη της σερβικής κοινωνίας. 

* Τσιντσάροι: έτσι ονομάζονται οι Έλληνες Βλάχοι στις περιοχές Σερβίας - Σκοπίων από τους Σέρβους. Η ονομασία εικάζεται πως προέρχεται από το λατινικό quinquarius (=λεγεωνάριος της πέμπτης Ρωμαϊκής λεγεώνας) και αναφερόταν στα κατάλοιπα της πέμπτης Ρωμαϊκής λεγεώνας των παλαιμάχων Μακεδόνων (πέντε=quinque στην Λατινική, τσίντσι στα βλάχικα).

** Η οδός ''ελληνικού σχολείου'' (ulica Grčkoškolska) του Novi Sad πήρε το όνομα της από το ελληνικό σχολείο (Grčka škola), το κτίριο στο Νο 3 που αγόρασαν Έλληνες (και Ελληνόβλαχοι / Τσίντσαροι) πλούσιοι έμποροι που μετοίκησαν από περιοχές της Μακεδονίας και Ηπείρου και αποτέλεσαν τα μέλη της ισχυρής ελληνικής παροικίας της πόλης. Κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στο Νόβι Σαντ, το κτίριο υπέστη ζημιές που επισκευάστηκαν σύντομα. Το 1873, λόγω έλλειψης μαθητών, το κτίριο κληροδοτήθηκε στο Ορθόδοξο Σερβικό Γυμνάσιο.

Πηγές

[1] www.serbia.com
[2] srpskaenciklopedija.org - Михаило Полит Десанчић

[3] knjizenstvo.etf.bg.ac.rs

[4] www.lisje.com

[5] www.zenskestudije.org.rs

[6] knjizenstvo.etf.bg.ac.rs

[7] www.zenskestudije.org.rs

[8] www.serbia.com

Δέσποινα Παπαστεργίου
Vlahofonoi@gmail.com