Το Χόρμοβο Τεπελενίου

Τοπίο στον κόλπο της Αυλώνας -

Διακρίνονται τα Ακροκεραύνεια όρη.

Πηγή φωτο: εδώ

Η μοίρα του Χορμόβου ήταν κοινή μ' αυτή των υπολοίπων χριστιανικών οικισμών του βόρειου ηπειρωτικού χώρου. Εξισλαμισμοί, πιέσεις, διώξεις, θηριωδίες...

Ιστορία της Κοζάνης: Άποικοι εκ Χορμόβου

Το 1646, ο ιερέας Παπαγκίκας με τον γιό του, επίσης ιερέα, Παπαγιώργη, κι άλλες πενήντα οικογένειες ενοριτών τους, μην αντέχοντας περισσότερο την συμβίωση λόγω των συνεχών πιέσεων από τους εξισλαμισμένους συγχωριανούς τους, άφησαν το χωριό τους το Χόρμοβο (κοντά στο Τεπελένι), απέναντι από τα Ακροκεραύνεια όρη της Ηπείρου, και κατέφυγαν στην Κοζάνη όπου εγκαταστάθηκαν σε καλύβες. Αναφέρεται μάλιστα ότι, εγκαταστάθηκαν εκεί επειδή υπήρχαν συγγενείς τους, οι οποίοι νωρίτερα είχαν εγκαταλείψει το Χόρμοβο. Ηπειρώτικες οικογένειες (ελληνόφωνες, βλαχόφωνες και αρβανιτόφωνες) που εγκαταστάθηκαν παλαιότερα στην Κοζάνη, μεταξύ αυτών και συγγενικές του Παπαγκίκα, είναι οι: Γιάντσιου, Σιώμου, Γιαννούση, Κόντη, Λουσιάνη, Μπούνου, Σιακαβάρα, Ρούση, Βλιώρα, Καρακάση, Κουτσουσίμου, Λάσκου, Λούια, Λακοβά, Μπασισίμου (Τζιμουλά), Τσιώρα, Πηγαδά, Σαχίνη, Χατζηκωνσταντίνου, Μουστάκα, Μούκα, Σμίλιου κ.α.

Ο Παπαγκίκας ανοικοδόμησε το Ναό του Αγ. Αθανασίου όπου μετά τον θάνατο του ιερουργούσε ο γιός του, ο οποίος απέκτησε τον εκκλησιαστικό βαθμό του Σακελλαρίου, αποκαλούμενος πλέον: ο Παπα-Γεώργιος ο Σακελλάριος.

Ο Παπα-Γιώργης απέκτησε επτά θυγατέρες και τρεις γιούς. Τα ίχνη των θυγατέρων χάνονται στο πέρασμα των αιώνων, πλην της, από γενιά σε γενιά μεταδιδόμενης, πληροφορίας, ότι ο πατέρας τους έκτισε γι' αυτές τα πρώτα σπίτια της Κοζάνης. Για την υπόλοιπη οικογένεια του έκτισε σπίτι, το 1670, στην περιοχή του Σαριπάσχου, κοντά στον Γκιουλέρ-μαχαλά, που αποτέλεσε το πρώτο οικοδομικό κύτταρο του αρχοντικού των Σακελλαρίων.

Ο πρωτότοκος γιός του Παπα-Γιώργη, Ιωάννης Γ. Σακελλάριος, μετανάστευσε στην Ολλανδία το 1690 όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο και τη λογοτεχνία, και επέστρεψε πάμπλουτος στην πατρίδα το 1732. Το 1740 αποφάσισε να επεκτείνει το πατρικό του, κτίζοντας νέα πτέρυγα, ψηλότερη και μεγαλοπρεπέστερη, που συνδεόταν με την αρχική με ένα συγκρότημα βοηθητικών χώρων. Τους φεγγίτες του ορόφου της νέας πτέρυγας διακόσμησε με ''βιτρό'' με τη μορφή του δικέφαλου αετού, συμβόλου του εκκλησιαστικού βαθμού του Σακελλαρίου. Στη μορφή του αυτή το αρχοντικό στέγασε πέντε γενιές Σακελλαρίων. 

Ο χαλασμός του Χορμόβου 

Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός

Ο Αλή Τεπελενλής γεννήθηκε στα 1744 στο Χόρμοβο Τεπελενίου. Γενάρχης της οικογένειάς του, ή ο πρώτος που έγινε ονομαστός από την οικογένειά του ήταν κάποιος Τούρκος ονόματι Μουσταφά ή Μούτζο Χούσσος, προπάππους του Αλή, αρχηγός ληστρικών ομάδων που δρούσε στην Ανατολία, περί τα τέλη του 17ου αιώνα, εξ αυτού και η οικογένειά του λεγόταν Μουτζοχουσσάτες, η οποία και εγκαταστάθηκε στην Αλβανία, προερχόμενη από τη Μικρά Ασία, περίπου 80 χρόνια πριν τη γέννηση του Αλή Πασά. Γιος του Μουσταφά (Μουτζοχουσσάτη) ήταν ο Μουχτάρ (Μουτζοχουσσάτης) που λέγεται πως είχε λάβει μέρος στην πολιορκία της Κέρκυρας κατά τον πόλεμο με του Ενετούς το 1716. Από αυτή την ενέργεια η Υψηλή Πύλη τον αμνήστευσε για τις πρότερες ληστρικές δράσεις του, που όμως επανέλαβε αργότερα. Ο γιος του Μουχτάρ εκείνου, ο λεγόμενος Βελής, ήταν ο πατέρας του Αλή Πασά.

Ο Αλή έμεινε ορφανός πολύ νωρίς. Μεγαλωμένος πλάι στη μάνα του, την αχόρταγη κι ακόλαστη Χάμκω, ο Αλή έγινε αρχηγός συμμορίας στα 15 του. Η μητέρα του ήταν ελληνίδα στην καταγωγή και ελληνόγλωσση - δεύτερη γυναίκα του Βελή, κόρη του Μπέη της Κόνιτσας.

Η Χάμκω καταπάτησε τα κτήματα χωρικών του Χορμόβου (κοντά στο Τεπελένι) και του Γαρδικιού (κοντά στη Χιμάρα). Χορμοβίτες και Γαρδικιώτες της έστησαν καρτέρι και τη βίασαν μαζί με την αδερφή του Αλή, την Χαϊνίτσα (1762).

Ο όρκος της εκδίκησης που είχε δώσει ο Αλή στην νεκρή μάνα του περιελάμβανε όχι μόνον την καταστροφή του Γαρδικιού αλλά και του άλλου χωριού που είχε πάρει μέρος στην ατίμωσή της Χάμκως, του Χορμόβου, η οποία προηγήθηκε. Ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός που ήξερε τα συμβάντα, προσπάθησε να τον αποτρέψει από την εκδικητική του μανία, αλλά ματαίως. 

Το Χόρμοβο ήταν ένα αρκετά ανεπτυγμένο οικονομικά χωριό του οποίου οι κάτοικοι ήταν αρβανιτόφωνοι ορθόδοξοι με ελληνική συνείδηση. Στην πολιορκία του Μεσολογγίου, έλαβαν μέρος 150 Χορμοβίτες πολεμιστές. 

Το Τεπελένι στα 1851
Πηγή φωτο; εδώ

Το 1779, ο Βεζύρης κάλεσε τους Χορμοβίτες στο Μοναστήρι του Τρεμπουκίου του Λάμποβου (γενέτειρα των εθνικών ευεργετών Ευαγγέλη και Κωνσταντίνου Ζάππα) και ζήτησε να ξέχάσουν τα περασμένα και να δώσουν αιώνιους όρκους φιλίας μέσα στην εκκλησία. Οι πρόκριτοι, δυστυχώς, τον πίστεψαν και πήγαν άοπλοι... 

Όταν μπήκαν στον περίβολο έπεσαν πάνω τους πάνω από 400 ένοπλοι εξισλαμισμένοι αρβανίτες, με επικεφαλής τον Γιουσούφ Αράπη τον αιμοπότη και τους κατέσφαξαν. Ανάμεσα τους κι ο εραστής της μάνας του Αλή, Τσαούς Πρίφτης * [το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Δήμου, πρεσβύτερος γιος του παπά-Κώστα], τον οποίον παρέδωσαν στον ωμό και θηριώδη Γιουσούφ Αράπη. 

Ο Pouqueville περιγράφει την τραγική σκηνή: 

''διαπεράσας αυτόν εις οβελίαν ως κριόν, έψησεν ζώνταν έτι επί πυράς ασθενούς, εις την αυλή του μοναστηρίου, και παρά των αιμοφύρτων των συμπολιτών του πτωμάτων, επί παρουσία του αιμοχαρούς στίφους των καννιβάλων''.

Αλλά και ο υμνητής του Αλή, Χατζη-Σεχρέτης έγραψε στην έμμετρη ''Αληπασιάδα'' του:

Ο Τσαούς Πρίφτης θέλησε συγχώρεση να πάρη

κατόπιν τον εψήσανε σαν το παχύ κριάρι.

Το σκοτεινό το Χόρμοβο εγίνηκε βεράνι 

κι ο Τσαούς Πρίφτης γίνηκε κεμπάπι στο τηγάνι.

Μετά απ' αυτές τις θηριώδεις σκηνές, ο Αλή με τους ενόπλους του επιτίθενται αιφνιδιαστικά εναντίον του Χορμόβου και της γειτονικής Λέκλης (σύμμαχος του Χορμόβου), οι κάτοικοι των οποίων ιδέα δεν είχαν για τα συμβάντα στο Μοναστήρι. Άντρες γυναίκες και παιδιά σφαγιάστηκαν αδιακρίτως. Στη Λέκλη κατοικούσε ο πρόκριτος Λέκκας Ιωάννου, ο οποίος είχε λάβει μέρος στην κατεδάφιση του σεραγιού της Χάμκως, μετά την ατίμωσή της. Τον συνέλαβε, τον έδεσε στον τροχό ενός χειρόμυλου και παρακολούθησε προσωπικά -μέχρι τέλους- την επιθανάτια αγωνία του. 

* Τσαούς: τουρκικός στρατιωτικός τίτλος, οπλαρχηγός / καπετάνιος.
Πρίφτης: ο παπάς στα αρβανίτικα (ο καπετάν Δημήτρης ήταν ο υιός του παπά Κώστα Δήμου). 

Πηγές:

- Βασίλειος Β. Πασχαλίδης, Κοζάνη: Το αρχοντικό των Σακελλαρίων, 

Αρχαιολογία & Τέχνες 66. 

- Π. Λιούφης, Ιστορία της Κοζάνης, Αθήνα 1924.

- Μια ζωή γεμάτη αίμα, θηριωδίες και κακουργήματα. 

- Βικιπαιδεια, Αλή πασάς.

- Αλή πασάς, η άνοδος και η πτώση, Έθνος, 22.1.1998.

Ευχαριστούμε τον κ. Σταύρο Καπλάνογλου για τις πληροφορίες που μας απέστειλε καθώς και για το ερέθισμα να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας αναφορικά με την συγκεκριμένη πατρογονική εστία Ηπειρωτών Ελλήνων.

Από το βιβλίο ''Ήπειρος''-Τραγούδια Ιστορικά του Αλέξανδρου Χ. Μαμμόπουλου που περιγράφει τα γεγονότα στο Χόρμοβο:
(Πηγή: filipjovanis.blogspot.gr )

''Ο Αραβαντινός αναφέρει τα τρόπαια των Χορμοβιτών στους τοπικούς ανταγωνισμούς με τον Αλή πασά, τη βοήθεια που έδωκαν αυτοί στους Λεκλιώτες, κατοίκους της Λέκλης του Θανάση Βάγια, στους Λαμποβίτες, κατοίκους του Λαμπόβου του Ζάππα και σ αυτόν τον Κουρτ Πασά του Βερατίου, όταν αγωνίζονταν κατά του Αλή. Όταν ο Αλής αισθάνθηκε τη δύναμη του, ετιμώρησε σκληρά τις ηρωικές κοινότητες που είχαν γίνει ορμητήρια εθνικής αντίστασης και αντιδρούσαν στην επέκταση της επικράτειάς του. Έσφαξε, εξετόπισε και εξεθεμελίωσε τις ηρωικές κοινότητες και έσπειρε στα ερείπια τους αλάτι. Έτσι γιγάντωσε και το φυλετικό και το θρησκευτικό μίσος και συναντούμε στο πλευρό των αγωνιζομένων Ελλήνων Λεκλιώτες, Χορμοβίτες και Λαμποβίτες.''

Παρατίθεται ολόκληρο το απόσπασμα αναφορικά με την καταστροφή του Χορμόβου:

Δείτε τα βίντεο που ακολουθούν: 

Πηγές βίντεο: FY KA (youtube)