Οικοσύστημα Ασπροποτάμου

Η κοιλάδα του Ασπροποτάμου είναι μια από τις πιο όμορφες ορεινές κοιλάδες της νότιας Πίνδου, χαμένη μέσα σε παρθένα δάση ελάτων και πεύκων. Το θέαμα που αντικρίζει κανείς, όταν επισκέπτεται την περιοχή, είναι χωρίς υπερβολές, θέαμα φυσικού μεγαλείου. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στις εναλλαγές του φυσικού τοπίου. Έτσι εντυπωσιακές είναι οι εναλλαγές των απόκρημνων χαραδρών με τις ράχες, η έντονη δασοκάλυψη με τις γυμνές κορυφές τις Πίνδου, τα πολλά νερά και τα παραποτάμια δάση. Η θέα από τις κορυφές είναι καταπληκτική.

Η υψηλή αισθητική αξία της περιοχής είναι δεδομένη γι’ αυτό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες δέχεται αρκετά μεγάλο αριθμό παραθεριστών που αναζητούν αυτή την όαση φυσικού κάλλους και ησυχίας.

Τα χωριά τις περιοχής είναι ξακουστά για τα παραδοσιακά βλάχικα πανηγύρια την περίοδο του καλοκαιριού, τα οποία διαρκούν τρεις ημέρες. Στην περιοχή μπορεί να δει κανείς μεγάλα πέτρινα θολωτά γεφύρια, να θαυμάσει λιθόκτιστες οικοδομές και σπίτια ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, καθώς και να επισκεφθεί μοναστήρια και πολλά ξωκλήσια της Βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής. Πολλές είναι ακόμη και οι βρύσες που θα συναντήσει ο επισκέπτης ιδιαίτερης κατασκευής και όλες με τρεχούμενο, γάργαρο και κρύο νερό. Τα μνημεία που χαρακτηρίζουν την περιοχή είναι τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια, τα μοναστήρια, οι εκκλησίες και τα παλιά πετρόχτιστα αρχοντικά. Τα κύρια χαρακτηριστικά της περιοχής του Ασπροποτάμου είναι το έντονο ανάγλυφο, η κάλυψη από παραγωγικά μεικτά δάση, οι μεγάλες εκτάσεις υποαλπικών λιβαδιών και τέλος τα ποτάμια με την παραποτάμια βλάστηση. Στην περιοχή βρίσκονται οι πηγές του Αχελώου, που είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ελλάδος. Η κοιλάδα του Ασπροποτάμου βρίσκεται στην κεντρική Πίνδο και περιβάλλεται από τις πανύψηλες κορυφές των βουνών  Περιστέρι (2295m), Τριγγύας (2205m). 

Τραχανόπιτα με τυρί

Της Βούλας Ψαλλίδα

Νηπιαγωγού

Παραδοσιακή και απολαυστική συνταγή για πεντανόστιμη τραχανόπιτα !

~ Υλικά

Για το φύλλο:

1 και 1/2 φλυτζάνια χλιαρό νερό

λίγο αλάτι

1 κουταλιά ξύδι

αλεύρι όσο πάρει.

Για τη γέμιση:

1/2 κιλό νερό

1 και 1/2 φλυτζάνια τραχανά 

10 κουταλιές βούτυρο

λίγο αλάτι

περίπου 2 φλυτζάνια φέτα τριμμένη 

~ Εκτέλεση

Βάζουμε το νερό να βράσει σε μια κατσαρόλα κι αφού αρχίσει να κοχλάζει κατεβάζουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά και ρίχνουμε μέσα το αλάτι, το βούτυρο, τη φέτα και τον τραχανά... τα ανακατεύουμε πολύ καλά και έπειτα αφήνουμε το μείγμα στην άκρη για αρκετή ώρα μέχρι να "πιεί" όλο το νερό και να φουσκώσει ο τραχανάς μας.

Κάνουμε τη ζύμη κανονικά, όπως θα κάναμε για όλες τις πίτες. Ανοίγουμε περίπου 5-6 φύλλα. Ψήνουμε τα 5 φύλλα στο γκριλ (παλαιότερα στο σάτσι). Το 6ο φύλλο το βάζουμε στο ταψί και το βουτυρώνουμε καλά, έτσι ωμό χωρίς να το ψήσουμε. Ρίχνουμε τη γέμιση με τον τραχανά, σκεπάζουμε με το ψημένο φύλλο και ξαναρίχνουμε γέμιση... ακολουθεί η ίδια διαδικασία μέχρι να τελειώσει το μείγμα που ετοιμάσαμε. 

Ψήνουμε την πίτα σε προθερμασμένο φούρνο στους 200 περίπου βαθμούς μέχρι να πάρει ροδαλό χρώμα...

Καλή επιτυχία !!!

Βλάχικη τραχανόπιτα με καλαμποκάλευρο

Της Ελευθερίας Μπούτζα 

Η πίτα είναι το αγαπημένο φαγητό των Βλάχων. Ήταν το φαγητό που χρησίμευε και για κέρασμα. 

Η "βασίλισσα" της πίτας ήταν η πλατσίντα (αλεύρι, μαγιά, αλάτι, τυρί φέτα και ζεστό νερό...).

Εδώ έχουμε μια άλλη παραλλαγή με τραχανά και καλαμποκάλευρο... μια πίτα πολύ εύκολη και γευστική !

Υλικά

2 φλυτζάνια τραχανάς γλυκός

1 φλυτζάνι καλαμποκάλευρο

250 γρ τυρί φέτα 

150 γρ φρέσκο βούτυρο

αλάτι, πιπέρι, πάπρικα

4 1/2 φλυτζάνια βραστό νερό

Η ιστορία του Μακεδονομάχου οπλαρχηγού Γιώργου Δούκα που πήρε το προσωνύμιο από τον γνωστό λήσταρχο Χρήστο Νταβέλη

Ένας ανδρείος πολεμιστής που υπήρξε συνεργάτης του ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ και το όνομα το αποθανατίστηκε σε πολλά τραγούδια από τη Λαϊκή Μούσα.

Ο Γιώργος Δούκας γεννήθηκε στη Γαλατινή Κοζάνης (Κοντσικό) το 1848 και πέθανε το 1923 στο Μακρυχώρι Λάρισας.

Ήταν γιός του Λουκά Δούκα που είχε δέκα παιδιά, από τα οποία, πέντε αγόρια (Ηλίας, Γιώργος, Δημήτριος, Αθανάσιος και Μάρκος) και πέντε κορίτσια (Αλεξάνδρα και άλλα τέσσερα που δεν σώζονται τα ονόματα τους).

Ο Λουκάς Δούκας, πατέρας του Νταβέλη, πέθανε σε φυλακή στο Μοναστήρι (Μπίτουλι) από τις κακουχίες, φυλακισμένος από τους Τούρκους.

Ο Γεώργιος Δούκας στα 13 του χρόνια πήγε υπάλληλος στα κτήματα του Τούρκου Αλή Μπέη στο χωριό Μελιδόνι. Ο Τούρκος του φέρθηκε βάναυσα και εκείνος αγανακτισμένος έφυγε και πήγε και κατατάχτηκε στο αντάρτικο σώμα του Αλαμάνη με τον αδερφό του Δημήτρη Δούκα (γνωστό μετέπειτα ως καπετάν Ζέρβα).

Το πρώτο κατόρθωμα του 13χρονου Γιώργου ήταν όταν σκότωσε δυό τεράστια σκυλιά που φύλαγαν το σπίτι ενός πλούσιου μπέη. Μέσα στο κονάκι ο Γιώργος βρήκε και ένα καριοφίλι που το κράτησε για πάντα κοντά του ως ενθύμιο του πρώτου του ανδραγαθήματος.

Στα 18 του χρόνια έφυγε από το σώμα του Αλαμάνη και κατατάχτηκε στο αντάρτικο του ΛΕΩΝΙΔΑ ΧΑΤΖΗΜΠΥΡΡΟΥ. 

Ήταν μετρίου αναστήματος, αλλά ευκίνητος, ριψοκίνδυνος, ανδρείος και μεγάλης αντοχής. Ο Λεωνίδας γρήγορα διέκρινε τα προσόντα του και τον έχρισε πρωτοπαλίκαρο του.

Επειδή εκείνη την εποχή (1866) σκοτώθηκε στη Στερεά Ελλάδα ο αρχιλήσταρχος Χρήστος Νταβέλης, οι σύντροφοι του Γιώργου Δούκα του δώσαν την προσωνυμία Νταβέλης και με αυτή έμεινε γνωστός στην Ιστορία ο Γιώργος Δούκας του Λουκά, οπλαρχηγός Μακεδόνας από Γαλατινή Κοζάνης.

Πολλές φορές στη διάρκεια του περασμένου αιώνα χρησιμοποιήθηκε δόλια από τους αντιπάλους του για να ταυτιστεί ο Μακεδονομάχος Δούκας με τον Ρουμελιώτη λήσταρχο και να πληγεί έτσι το κύρος του και οι θυσίες που έκανε για την πατρίδα.

Οι προσπάθεις αυτές όμως έπεσαν στο κενό…

ΓΙΑΤΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΕΘΝΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΜΙΑ.

Παρουσίαση του βιβλίου των Κ. Προκόβα - Ν. Κατσάνη 'Τα τοπωνύμια του Λιβαδίου Ολύμπου'

Γ. Συνεφάκης, 

Αρχιτέκτων-πολεοδόμος, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ.,

 τ. πρόεδρος του Σ.Λ.Θ.

Λιβάδι Ολύμπου, 11 Αυγούστου 2013 - 

Ζάννειο Πνευματικό Κέντρο

Πριν ξεκινήσω την ομιλία μου για το βιβλίο ‘ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ’, επιτρέψτε μου ένα μικρό σχόλιο, φαινομενικά εκτός θέματος:

Θα ήθελα να τονίσω έντονα το πόσο σημαδιακή είναι αυτή η σημερινή ημέρα. Συμπυκνώνει όλο αυτό που εγώ τουλάχιστον θεωρώ ότι είναι η Ελλάδα μας. Η άλλη Ελλάδα, η Ελλάδα της ευαισθησίας, η Ελλάδα της τρυφεράδας, αυτή που δεν ακκίζεται ή αποχαυνώνεται μπροστά στις οθόνες της τηλεόρασης, η Ελλάδα η σεμνή, η πραγματική Ελλάδα μας. Ένα μείγμα, ένα κράμα χαρμολύπης, όπου το συγκινησιακό εναλλάσσεται διαρκώς, μεταπηδάει με απόλυτα αρμονικό τρόπο από τη λύπη στη χαρά, από το τραγικό στο χαρωπό, από την δυσθυμία στην ανάταση της ψυχής, από το δάκρυ στο χαμόγελο. Κι αυτή η σύζευξη θα έλεγα ότι γίνεται με έναν τρόπο απολύτως ανθρώπινο, με έναν τρόπο απέριττης ευγένειας και ομορφιάς. Από το ετήσιο μνημόσυνο λοιπόν του πολυαγαπημένου μας Γιάννη Τριάρχου, του Επιτίμου Προέδρου του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης ‘Ο Γεωργάκης Ολύμπιος’ και Επιτίμου Δημότη Λιβαδίου που τόσο μου λείπει -όπως και σε όλους μας-, στην παρουσίαση των βιβλίων του πολυαγαπημένου μας Κώστα Προκόβα. Από το “Αιωνία σου η μνήμη Γιάννη μας”, στο “Να είσαι πάντα γερός Κώστα μας”. Ένα δωρικό μεγαλείο. Από τη λύπη στη χαρά. Αυτή είναι η απόλυτη επιτομή της χαρμολύπης. Είναι τελικά ο κοινωνικός μας πλούτος, η συναισθηματική μας εστία, ο οίκος της ψυχής μας, το απόλυτο ελληνικό Ήθος, με την αρχαία έννοια του όρου. “Φύλαγέ λοιπόν Θεέ μου τουλάχιστον όσα έχουν πεθάνει”, αλλά “Φύλαγέ επίσης Θεέ μου και όσα δεν θα πεθάνουν ποτέ”. 

Ο Κώστας Προκόβας μου πρότεινε αίφνης να παρουσιάσω το βιβλίο ‘ΤΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΟΥ ΛΙΒΑΔΙΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ.’, το οποίο συνέγραψε με τον Νίκο Κατσάνη. Το να επιχειρήσει να παρουσιάσει κανείς ένα βιβλίο του Κώστα Προκόβα, εμένα προσωπικά μου προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα σεβασμού και δέους. Διότι τα βιβλία του Κώστα Προκόβα τα έχουν παρουσιάσει κατά καιρούς μεταξύ των άλλων και ένας Χρίστος Τσολάκης, ένας Νίκος Κατσάνης, η Χρυσούλα Καψωμένου, ο Αντώνης Μπουσμπούκης, ο Νίκος Βαρμάζης και τόσοι άλλοι επώνυμοι και εκλεκτοί διανοούμενοι και μάστορες του πνεύματος. Ως πρόεδρος του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης ‘Ο Γεωργάκης Ολύμπιος’, είχα την τιμή να προλογίσω θεσμικά 3 βιβλία του και να παρακολουθήσω από κοντά σχετικά τον συγγραφικό οίστρο του Κώστα Προκόβα, ο οποίος μας χάρισε 5 βιβλία και 1 λεξικό. Αλλά ποτέ δεν τα είχα παρουσιάσει ο ίδιος. Μεγάλη μου τιμή επομένως, να το παρουσιάσω εγώ το βιβλίο αντί του Νίκου Κατσάνη και μεγάλη μου ευθύνη να καταφέρω να σας το παρουσιάσω σε όλο το μήκος, το πλάτος και κυρίως το βάθος του.

«Βλαχοδήμαρχοι» – η ανάγκη απάλειψης μειωτικών και υβριστικών εθνωνυμικών λημμάτων από το λεξιλόγιο μας

Δρ. Χρίστος Δ. Κατσέτος *

Η καθ' όλα ατυχής έως απαράδεκτη χρήση του όρου «βλαχοδήμαρχος» από τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ σε πρόσφατη ομιλία του προς την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος εγείρει θέμα κριτικής επανεξέτασης αναφορικά με την χρήση μειωτικών εθνωνυμικών λημμάτων του είδους στη νέα ελληνική γλώσσα.

Καίτοι καθίσταται αντιληπτό, από τα συμφραζόμενα της ομιλίας του κ. Τσίπρα, ότι η λέξη «βλαχοδήμαρχος» στηλιτεύει δημάρχους με αυταρχική νοοτροπία και παλιές αντιλήψεις, το ζητούμενο εν προκειμένω είναι η επιτακτική ανάγκη να απαλειφθούν ολοσχερώς από το λεξιλόγιο μας μειωτικά και υβριστικά λήμματα του είδους στο όνομα της πολιτικής ορθότητας και του σεβασμού της καταγωγής των πολιτών. 

Η χρήση της επίμαχης λέξης όχι μόνο στερείται στοιχειώδους σεβασμού και ευαιθησίας έναντι μιας πληθυσμιακής ομάδας με μακραίωνη ιστορική διαδρομή άρρηκτα συνδεδεμένη με την Ρωμιοσύνη και την νεοελληνική εθνογένεση, αλλά προκαλεί βαθύτερους ψυχοκοινωνικούς προβληματισμούς υπαρξιακού χαρακτήρα.  

Δεν θα επεκταθώ εν προκειμένω σε όσα αφορούν την τεράστια συμβολή του βλαχόφωνου Ελληνισμού στην δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Ωστόσο, οφείλω να επισημάνω ότι διαχρονικά- πολύ πριν την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους το οποίον και κληροδότησαν με απαράμιλλη γενναιοδωρία - οι βλαχόφωνοι του Γένους είχαν σημαντική -αν οχι καθοριστική- συμμετοχή στη διαδικασία της συγκρότησης της Ελληνικής Παιδείας. 

Στον αντίποδα επικρατεί η αντίληψη ότι πρόκειται περί κοινής χρήσεως δόκιμου όρου με την τρέχουσα συμβατική έννοια της λέξεως, δηλαδή χωρίς ρατσιστικά υπονοούμενα. 

Το λήμμα «βλαχοδήμαρχος» αναφέρεται στο λεξικό Μπαμπινιώτη ως μειωτικό, τουτέστιν «1. νεόπλουτος και άξεστος χωριάτης […] / 2. δήμαρχος με αυταρχική νοοτροπία και παλιές αντιλήψεις» (Βλ. Λεξικό της Νέας Ελληνκής Γλώσσας. Β' Εκδοση -- Β' Ανατύπωση, 2005). 

Η λέξη «βλαχοδήμαρχος», όπως και άλλα συναφή μειωτικά παράγωγα της λέξης «βλάχος», έχουν εξελιχθεί από μειωτικά και υβριστικά εθνωνυμικά λήμματα σε δόκιμους και συμβατικούς όρους του τύπου «βλαχαδερό», «βλαχιά», «βλαχομπαρόκ» κ.ο.κ. 

Η αποτύπωση της γλωσσικής πραγματικότητας σε ένα λεξικό αποτελεί ένα εγγενώς δύσκολο και πολυσχιδές έργο το οποίο άπτεται του γνωστικού αντικειμένου της γλωσσολογίας και του αρμόδιου σχετικού γνωστικού τομέα της Ακαδημίας Αθηνών. Ωστόσο, οι αρμόδιοι επιστήμονες και εκπαιδευτικοί φέρουν ένα σημαντικό μέρος της ευθύνης για την διασφάλιση της γλωσσικής καλλιέργειας και παιδείας αποτρέποντας τους κινδύνους που εγκυμονούν η κακομεταχείριση και διαστρέβλωση των λέξεων.

14ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών

Με επιτυχία διεξήχθησαν οι εργασίες του 14ου Πανελλήνιου Συμποσίου Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών με θέμα: 

«Οι Βλάχοι της Γρεβενιώτικης Πίνδου». 

Οι εργασίες έλαβαν χώρα το Σάββατο 31 Αυγούστου 2013 και την Κυριακή 1 Σεπτεμβρίου 2013 στα ορεινά του Δήμου Γρεβενών και στην αίθουσα συνεδρίων του Ξενοδοχείου „Casa la mundi“. Αξίζει να σημειωθεί η μεγάλη συμμετοχή του κόσμου από τα ιστορικά μητροπολιτικά Βλαχοχώρια της Πίνδου (Τούργεα-Κρανιά, Περιβόλι, Αβδέλα, Σμίξη, Σαμαρίνα) αλλά και την πόλη των Γρεβενών τόσο στις συνεδρίες αλλά και στις συναφείς με το Συμπόσιο εκδηλώσεις. Το 14ο Συμπόσιο της ΠΟΠΣΒ συνδιοργανώθηκε από το Σύλλογο Αβδελιωτών η «Βασιλίτσα» σε συνεργασία με το Δήμο και την Αντιπεριφέρεια Γρεβενών υπό την αιγίδα της ΠΟΠΣΒ και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Ο Μακεδονομάχος Ζήσης Βέρρος από την Αβδέλλα Γρεβενών

Μακεδονομάχος Ζήσης Βέρρος

Μέσα στην καρδιά της Πίνδου, ανάμεσα στις Αμέτρητες φυσι­κές γραφικότητες και στην ά­γρια βλάστηση, εκεί όπου τα χιόνια σκεπάζουν ακόμη τις βουνοκορφές είναι χτισμένο το χωριό Αβδέλλα των Γρεβενών.

Αυτή η αλπικη Κωμόπολη, n «αετοφωλιά» της ένδοξης Πίν­δου είναι η γενέτειρα του Μακεδο­νομάχου και Εθνικού αγωνι­στή Ζήση Βέρρου.

Ό Ζήσης Βέρρος, ήταν ο τελευταίος εν ζωή συμπολεμιστής του Παύλου Μελά, ο οποίος αι­σθάνθηκε βαθιά τις πίκρες που τον «πότισε» το έπίσημο Κράτος! Το είχε παράπονο πού η Πολιτεία τον εγκατέλειψε στο περιθώριο και το έλεγε με θάρρος: «… Εμένα, τον Ζή­ση Βέρρο, δεν με πρέπουν αγάλμα­τα, δεν μ’ αρέσουν αί παίνιες (σ.σ. έπαινοι) αλλά είναι άτιμο μερικοί να προσπαθούν, με κάθε δόλιο τρόπο να εξαφανίσουν απ' την Ιστορία τους αγωνιστές του Μακεδονικού Αγώ­να,,.»

Αλλά ποιός είναι ο ΖΗΣΗΣ ΒΕΡ­ΡΟΣ; Γεννήθηκε το έτος 1880, στις 16 Αυγούστου, στην Αβδέλλα Γρε­βενών και πέθανε σε ηλικία 105 ετών, το 1985. Τε­λείωσε το Δημοτικό Σχολείο και στη συνέχεια φοίτησε μέχρι την 5η τάξη σ’ ένα από τα καλύτερα Γυμνάσια της τότε τουρκοκρατούμενης Β. Ελ­λάδος. Στο Γυμνάσιο Τσοτυλίου Κοζάνης. Στα δεκαεννιά του χρόνια (1899) υπηρέτησε ως δάσκαλος στο χωριό του μέχρι το 1900. Στη συνέχεια αναμίχθηκε σε διάφορες αντάρτικες Μακεδονικές ομάδες ενώ το 1905 — φανερά πλέον — βγήκε αντάρτης δίπλα στον Παύλο Μελά, στον Λουκά Κόκκινο, στον Καπετάν Μπρούφα, στον Βάρδα (Τούντα), Ζιάκα (Φλωρέα) και άλλων οπλαρχη­γών. Αργότερα ανέλαβε αρχηγός ομάδας, αποτελούμενης από 35 αντάρτες. Ελαβε μέρος σε περισσότερες από εξήντα μάχες από τις όποιες —  όπως μας είπε ο ίδιος — οι πε­ρισσότερες ήταν πολύνεκρες αλλά νικηφόρες.

Τον Ζήση Βέρρο, τον συνάντησε ο δημοσιογράφος των Νέων, Γιάννης Παπαδόπουλος, λίγες μέρες προτού «πατήσει» στο πρώτο έτος του δεύτερου αιώνα του στο χωριό του ‘Αβδέλλα, να ξα­ποσταίνει στο μπαλκόνι του αγναν­τεύοντας γύρω του τις βουνοκορφές της Πίνδου. ‘Αγέρωχος, ήρεμος και γενναιόκαρδος εξιστορούε μάχες και γεγονότα τα όποια άσβεστα αλλά και βαθιά χαραγμένα βρίσκοντουσαν στη μνήμη του.

«… Άσβεστα θά 'ναι στη μνή­μη μου τα άγρια εκείνα χρόνια των εθνικών αγώνων, όπου καμιά εξουσία δεν προστάτευε τη βασανισμένη ζωή του Λαού μας. Η κραταιά οθωμανική αυ­τοκρατορία ήταν ένα σκιάχτρο! Οι πειναλέοι, θυμάμαι, και ξυπόλητοι στρατοί της και οι αρ­παχτικοί γκέκηδες πλιατσικολογούσαν όλες τις πόλεις, τα Γρεβενά, τα χωριά μας, τα σπίτια μας και έσπερναν τον τρό­μο. Βγήκαμε αντάρτες, πολε­μήσαμε και ποτίσαμε το χώμα με το αίμα μας…».