Το καλοκαίρι έφυγε και έχω το τελευταίο καρπούζι από τον κήπο μας. Για τους περισσότερους από μας θεωρείται ο βασιλιάς των φρούτων του καλοκαιριού, ωστόσο, αν και σήμερα το λέμε καρπούζι, φαίνεται ότι παλαιότερα ήταν πιο διαδεδομένη η λέξη «χειμωνικό»... μια καθόλου καλοκαιρινή λέξη! Βρήκα κάποιες χρήσιμες πληροφορίες (εδώ) και τις παραθέτω περιληπτικά:
''Η λέξη καρπούζι είναι τουρκικό δάνειο (karpuz), αν και δεν είναι σαφές από πού το πήραν οι Τούρκοι. Οι Ρώσοι το λένε Αρμπούζ, που μάλλον προέρχεται από τα τουρκικά. Καρπούζ το λένε (μεταξύ άλλων ονομάτων) και οι Βούλγαροι.
Βέβαια, επειδή λέξη όπως το καρπούζι δεν θα μπορούσε να γίνει ανεκτή στην επίσημη ονοματολογία, πλάστηκε η «ελληνική» ονομασία υδροπέπων (ένα πεπόνι με πολύ νερό), που τη βάζω σε εισαγωγικά διότι είναι καραμπινάτο μεταφραστικό δάνειο, από το γαλλικό melon d’eau και άλλες ανάλογες ονομασίες στα αγγλικά (watermelon), στα γερμανικά (Wassermelone) και σε άλλες γλώσσες.
Να πούμε εδώ ότι η λέξη melon της αγγλικής (και οι ανάλογες των άλλων γλωσσών) ανάγεται στο λατινικό melo, σύντμηση του melopepo, που είναι δάνειο από το ελληνικό μηλοπέπων. Ποιος ακριβώς καρπός ήταν το melopepo δεν ξέρουμε, ίσως κάποιο κολοκυθοειδές. Σύμφωνα με τα περισσότερα λεξικά, το μηλοπέπων των αρχαίων ήταν το πεπόνι, αλλά ο Γεννάδιος στο Φυτολογικό λεξικό του λέει ότι οι μηλοπέπονες του Διοσκορίδη και του Γαληνού πιθανότατα ήταν καρπούζια...
Γνώριζαν οι αρχαίοι το καρπούζι; Οι γνώμες διίστανται. Είναι μάλλον βέβαιο πως η κοιτίδα του καρπουζιού είναι η τροπική Αφρική, οι δε Αιγύπτιοι σαφώς το γνώριζαν –το έβαζαν και στους τάφους των Φαραώ, λέγεται ότι στον τάφο του Τουταγχαμών έχουν βρεθεί σπόρια καρπουζιού. Ο Γεννάδιος υποστηρίζει λοιπόν ότι είναι αδύνατο οι αρχαίοι Έλληνες, που είχαν διαρκή επικοινωνία από πολύ παλιά με τους Αιγυπτίους, να μη γνώριζαν το καρπούζι.
Υπάρχει, όμως, μια ακόμη λέξη που είναι ελληνικότατη... η λέξη χειμωνικό.
Επειδή τα καρπούζια, και ιδίως τις όψιμες ποικιλίες με το παχύ φλούδι, τον παλιό καιρό στα χωριά ήξεραν να τα διατηρούν μέχρι τα Χριστούγεννα [ή και την Σαρακοστή όπως λέγεται],
(«τα χειμωνικά τα κρέμασε στο μεσοδόκαρο» γράφει κάπου ο Πρεβελάκης).
Παρόλο που η λέξη χειμωνικό σήμερα ακούγεται κυρίως στα Επτάνησα, είναι (ή έστω ήταν) πανελλήνια.
Θα θυμάστε στη Βαβυλωνία, όταν πέφτει η πιστολιά, ο ξενοδόχος ξυπνάει τον κοιμισμένο Χιώτη και του λέει «έγινε φονικό» κι εκείνος, από τον ύπνο ακόμα, ρωτάει «πού είναι το χειμωνικό;».
Αλλά και μια παξινή παροιμία λέει: «Γυναίκα και χειμωνικό, η τύχη τα διαλέγει».
Η λέξη έχει περάσει και στα κουτσοβλάχικα, λέει ο Ν. Πολίτης [και ασφαλώς έτσι είναι, στα βλάχικα λέγεται ''χειμουνίκου'']
Ο Πολίτης, επίσης, την πασίγνωστη παροιμία, την καταγράφει ως «δυο χειμωνικά σε μια μασχάλη δεν βαστιούνται», μια ακόμα έμμεση μαρτυρία ότι τον 19ο αιώνα η λέξη «χειμωνικό» ήταν πολύ περισσότερο διαδεδομένη, και ότι σε πολλά μέρη θα ήταν η κατεξοχήν λέξη για το είδος.''
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.