Συρράκο και Καλαρρύτες, ορεινά αριστουργήματα από πέτρα στην Ήπειρο!

Συρράκο

Αν τα βράχια γεννούσαν, το Συρράκο και οι Καλαρρύτες θα ήταν τα παιδιά τους. Γαντζωμένα στα Αθαμανικά Όρη, λες και ζήλεψαν τις αετοφωλιές, καλοδιατηρημένα λες και ο χρόνος δεν πέρασε ποτέ από εκεί -ούτε καν σαν επισκέπτης- τα δύο αρχοντοχώρια σήμερα αγναντεύουν την ιστορία... από ψηλά!

Συρράκο και Καλαρρύτες. Τα ενώνει η πέτρα, τα χωρίζει το νερό. Τι ειρωνεία της φύσης! Όμοια σαν δυο σταγόνες νερού, εξολοκλήρου λιθόκτιστα σε 1.200 υψόμετρο μέτρων, με κοινή «καταγωγή» και πορεία στο χρόνο, αλλά με ένα... ποτάμι ανάμεσά τους. Το βαθύ φαράγγι που σχηματίζεται από τον Χρούσια, παραπόταμο του Άραχθου, μοιάζει να είναι το μόνο που τα κρατάει χωριστά. Μάλιστα, μέχρι το 1881 αποτελούσε το φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ τα δύο «αδελφάκια» ανήκαν σε διαφορετικά κράτη!

Στα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, αυτά τα δύο Τζουμερκοχώρια ζούσαν βίους παράλληλους, καθώς ήταν τα μόνα που επαναστάτησαν εναντίον των Τούρκων και, φυσικά, υπέστησαν τις συνέπειες. Νωρίτερα, και συγκεκριμένα τον 17ο αιώνα, οι δαιμόνιοι έμποροί τους είχαν αναπτύξει κοινή δράση και ήδη κυριαρχούσαν στην Τεργέστη και το Λιβόρνο. Ο απόηχος της δράσης τους βρίσκεται ακόμα εκεί, στα στενά, ολισθηρά καλντερίμια, στα γεφύρια και στις «αυστηρές» κατασκευές, όπως διαπιστώσαμε επιστρέφοντας στον... τόπο του εγκλήματος!

ΠΕΡΗΦΑΝΟ ΒΛΑΧΟΧΩΡΙ

Ταξιδεύοντας από Αθήνα οδικώς μέσω Ρίου-Αντιρρίου, τα 460 χλμ. δεν τα γλιτώνεις! Θα προσπεράσεις την Άρτα, το Βουργαρέλλι και τα Άγναντα (εναλλακτικά, ταξιδεύεις αεροπορικώς για την πόλη των Ιωαννίνων και ακολούθως, προσεγγίζεις Συρράκο και Καλαρρύτες με δικό σου όχημα). Ναι, θα κουραστείς και ενδεχομένως θα αναθεματίσεις τους επικίνδυνους ανηφορικούς δρόμους αντικρίζοντας όμως πια την γκρίζα πέτρα του Συρράκου, θα συγχαρείς τον εαυτό σου για την επιλογή σου.

Σκαρφαλωμένο στην απότομη πλαγιά του όρους Περιστέρι (ή Λάκμος), σε υψόμετρο 1.200 μ. και σε απόσταση 52 χλμ. νοτιοανατολικά της πόλης των Ιωαννίνων, μοιάζει με φυσικό οχυρό ξεχασμένο από τον πολιτισμό. Δικαιολογημένα, αφού η άσφαλτος, ήτοι ο δρόμος, έφτασε στα ηπειρώτικα βουνά σχετικά πρόσφατα, το 1976!

Επιμένοντας... παραδοσιακά, απορρίψαμε τη νέα περιφερειακή οδό και «εισβάλαμε» στο χωριό από την ιστορική του είσοδο. Προηγουμένως, αφήσαμε το αυτοκίνητο εκτός του οικισμού και περπατήσαμε ίσα με 200 μέτρα παραπάνω, διασχίσαμε τα δύο μονότοξα γεφύρια και...ουφ, τελικά μπορούσαμε να μιλάμε γι' αυτό εκ των έσω! Κάθε κτήριο αποτελούσε τμήμα μιας αδιάσπαστης λίθινης ενότητας, αδιάσειστος μάρτυρας της ευημερίας του παρελθόντος.

Το κεφαλοχώρι, που ιδρύθηκε γύρω στον 11ο αιώνα από Έλληνες βλαχόφωνους, άκμασε όταν ήταν έδρα της ομοσπονδίας του Μαλακασίου. Τα 75.000 στρέμματα βοσκότοπων έδωσαν ώθηση στην οικονομία και το επάγγελμα του κτηνοτρόφου πήρε τα πάνω του. Οι δραστηριότητες των κατοίκων δεν σταμάτησαν εκεί, αλλά επεκτάθηκαν και στη βιοτεχνία μάλλινων ειδών. Μάλιστα, η συρρακιώτικη ανθεκτική κάπα «ταξίδεψε» σε όλη την Ευρώπη. πέρασε στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Ισπανία και από εκεί στα σημαντικότερα κέντρα της Μαύρης θάλασσας, την Οδησσό, την Κωνσταντινούπολη κ.λπ. Έντυσε κόσμο και κοσμάκη, τους βοσκούς της Ηπείρου, τους καταστηματάρχες της Ρώμης, ακόμα και τους στρατιώτες του Ναπολέοντα, ενώ αργότερα η αντικατάστασή της από το μουσαμά έδωσε τέλος στη «χρυσή» εποχή του Συρράκου. Χαρακτηριστικά, αναφέρουμε ότι ξένοι περιηγητές του 19ου αιώνα ανέφεραν πως η εμπορική κίνηση του χωριού και η κυκλοφορία γνωστών ευρωπαϊκών εφημερίδων της εποχής αντιστοιχούσαν σε πόλη του εξωτερικού.

Βέβαια, δεν επικράτησε η ίδια κατάσταση και στα επόμενα έτη, αφού κάτοικοι και πέτρες γνώρισαν τι θα πει τουρκικός ζυγός. Οι Οθωμανοί κατακτητές έκαψαν ολοσχερώς το χωριό, και μόνο 5 από τα υπέροχα κτήρια διασώθηκαν. Οι εκπατρισμένοι Συρρακιώτες επιστρέφοντας στον τόπο της καταστροφής γύρω στο 1825, ανέστησαν καθετί από τις στάχτες του!

Μονή Κηπίνας

ΒΟΛΤΑ ΣΤΟ... ΣΗΜΕΡΑ

Σκληρή και αδιάσπαστη, παγερή και απρόσιτη, αξιοζήλευτη και θαυμαστή, η πέτρα κατορθώνει να συγκεντρώνει πάνω της κάθε βλέμμα και πως όχι, αφού παντού υπάρχουν διώροφα και τριώροφα σπίτια, αρχοντικά και παλιά παντοπωλεία, φτιαγμένα από αυτήν.

Δύσκολα θα καταφέρεις να ξεχωρίσεις ποια ήταν τα μεγάλα κονάκια, καθώς όλα ακολουθούν τη γνώριμη πεπατημένη. Πέτρα παντού και πάντα, εναρμονισμένη με το τραχύ βραχώδες τοπίο· ξενώνες και εστιατόρια που τηρούν κατά γράμμα το νόμο των Τζουμέρκων, βρύσες και καλντερίμια που ολοκληρώνουν το βουκολικό τοπίο.

Τα γάργαρα νερά, το κελάηδημα των πουλιών, άντε και κανένα «μπεεε» ή κουδουνάκια που χτυπάνε ρυθμικά θα αντηχούν στ' αυτιά σου σαν ποίημα του Κώστα Κρυστάλλη. Και τότε εσύ, ο υποψιασμένος ταξιδιώτης, εκτός από τον ποιητή του Βουνού και της Στάνης θα φέρεις στο μυαλό σου και άλλα άξια τέκνα του Συρράκου, όπως ήταν ο πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο Ιωάννης Κωλέττης, και οι αγωνιστές του '21, Ζαλοκώστας, Λεπενιώτης και Κατσικογιάννης.

Κάθε σου σκέψη θα διαλυθεί με μιας, αντικρίζοντας το πλακόστρωτο χοροστάσι, την κεντρική πλατεία. Εκεί, θα κοντοσταθείς μπροστά στην Γκούρα, τη βρύση με τη θολωτή στέγη από ελαφρόπετρα! Το παλιότερο, σύμφωνα με τους κατοίκους, κτίσμα του Συρράκου συνδέεται με τον άγιο Νικόλαο. Πώς βρέθηκε ένας θαλασσινός στα όρη και τα άγρια βουνά; Λένε ότι η εικόνα του αγίου ανακαλύφθηκε στην πηγή, και προς τιμήν του χτίστηκε ο ναός με το υπέροχο σκαλιστό τέμπλο και τον χρυσοκέντητο επιτάφιο ρωσικής τεχνοτροπίας. Όλα είναι πιθανά...

Καλαρρύτες

ΦΩΛΙΑ ΣΤΑ ΒΡΑΧΙΑ

Ακριβώς απέναντι από το Συρράκο, το «διδυμάκι» του, οι Καλαρρύτες, μας καλούσε. Η θέση των δύο χωριών είναι παραπλανητική, αφού νομίζεις ότι σε ένα τέταρτο με το ρολόι μπορείς να πας από το ένα στο άλλο. Ωστόσο, θα χρειαστείς τουλάχιστον 45', γιατί θα πρέπει να κατέβεις στο φαράγγι του Χρούσια και μετά να ανηφορίσεις! Κάπως έτσι «την πατήσαμε» κι εμείς την πρώτη φορά που επιχειρήσαμε να προσεγγίσουμε την κοιτίδα των αργυροχρυσοχόων. Όταν δε αντικρίσαμε τη Μονή Κηπίνας, βγήκαμε τελείως εκτός προγράμματος.

Η πίστη μπορεί να κάνει θαύματα. αυτό δείχνει η επιλογή της θέσης της μονής. Χτισμένη τον 13ο αιώνα ανάμεσα σε πελώριους κατακόρυφους βράχους, που ορθώνονται πάνω από τον Καλαρρύτικο ποταμό, ξεπρόβάλε αίφνης μπροστά μας μετά από μια απότομη στροφή. Εντυπωσιακό το καθολικό με τις παλιές τοιχογραφίες και το ντουλάπι-κρύπτη, όπου κατέφευγαν οι Έλληνες αγωνιστές στα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας.

«ΑΔΕΛΦΕΣ ΨΥΧΕΣ»

Λίγα χιλιόμετρα μετά την «αετοφωλιά της ορθοδοξίας», ξεπρόβαλαν οι Καλαρρύτες. Τι Bulgari και Nessi; Βούλγαρη και Νέσση θ' απαιτούσαν ο Τριανταφυλλίδης και ο Τζάρτζανος, το ίδιο κι εμείς. Οι μεγάλοι -εν έτει 2009- οίκοι κοσμημάτων ξεκίνησαν από αυτό το άσημο κάποτε χωριό, καθώς οι κάτοικοί του ήταν εξαίρετοι τεχνίτες.

Οι Καλαρρυτινοί χρυσικοί και οι ασημιτζήδες, όπως καθιερώθηκε να λέγονται, έκατσαν στα θρανία με τους Γιαννιώτες ασημουργούς και τους ξεπέρασαν! Τα πρώτα εργαστήρια στήθηκαν, οι πρώτοι πλανόδιοι έκαναν την εμφάνισή τους, τα πρώτα καταστήματα στην Ιταλία και την Αυστρία ήταν γεγονός. Οι κυρατζήδες, οι έμποροι που είχαν εμπνευστεί οργανωμένα συστήματα μεταφοράς, σεργιάνιζαν στα υδάτινα μονοπάτια της Μεσογείου, έχοντας πάντα την προστασία του αγίου Νικολάου, εξού και το εκκλησάκι λίγο πριν από την κεντρική πλατεία με τους γερο-πλάτανους.

Τι έχει απομείνει πλέον από εκείνη την εποχή; Μόνο χαμόγελα υπερηφάνειας από τους εναπομείναντες ντόπιους. Καμιά εικοσαριά είναι όσοι αντιστέκονται σθεναρά στις ανέσεις της πόλης. Ο Ναπολέων και η Λαμπρινή Ζάγκλη είναι δύο από αυτούς και στην ουσία η «ψυχή» του χωριού. Αρκεί να διανύσεις 460 χλμ. για να δεις το «τέσσερα σε ένα» καφεπαντοπωλείο-οβελιστήριο-ενοικιαζόμενα δωμάτια «Η Άκανθος», που έφτιαξαν με τόση αγάπη. Θα σου διηγηθούν ιστορίες και θα σε «ξελογιάσουν» με αυτοσχέδια γλέντια που ξεκινούν απ' το πουθενά! Θα σε πληροφορήσουν για καθετί νέο και -όπως θα διαπιστώσεις και μόνος- οι Καλαρρύτες είναι τόπος που αναπτύσσεται με αργά και σταθερά βήματα. και καλόγουστους ξενώνες θα βρεις και μικρά οικογενειακά εστιατόρια, και θα νιώσεις πως βρίσκεσαι στο σπίτι σου!

Τελικά, μόνο αν κουραστείς από το περπάτημα για να προσεγγίσεις το Συρράκο και τους Καλαρρύτες, μόνο αν διασχίσεις τα πετρόχτιστα γεφύρια τους, αν μιλήσεις με τους λιγοστούς πια κατοίκους τους και σε πάρει η νύχτα ακούγοντας ιστορίες του βουνού, θα μπορέσεις να αντιληφθείς το μεγαλείο τους.

Πηγή: Εδώ