Μετσοβίτες Ευεργέτες

Με δωρεές τους κτίσθηκαν σπουδαία κοινωφελή έργα

Του Δημήτρη Ζ. Σοφιανού

Διευθυντού του Κέντρου Ερεύνης του Μεσαιωνικού και 
νέου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών

~ Φωτο: Ο Γεώργιος Αβέρωφ. Προσωπογραφία (1888) του Παύλου Προσαλέντη του νεώτερου. (Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ - Μέτσοβο).

Το Μέτσοβο, με την ιδιαίτερη άνθηση του εμπορίου και τα τεράστια οικονομικά κέρδη και πλούτη που απέκτησαν Μετσοβίτες μεγαλοεπιχειρηματίες στο εξωτερικό, υπήρξε κατ' εξοχήν η γενέτειρα πολλών και σπουδαίων εθνικών ευεργετών, που με τις μεγάλες δωρεές τους εκόσμησαν την πρωτεύουσα του τότε ελληνικού κράτους, την Αθήνα της Οθωμανικής περιόδου, με ευαγή και κοινωφελή ιδρύματα, εκπαιδευτήρια και αξιόλογα αρχιτεκτονικά οικοδομήματα.

Περιοριζόμαστε εδώ σε τρία μόνο γνωστά ονόματα εθνικών ευεργετών.

~ Φωτο: Το ζεύγος Μιχαήλ και Ελένης Τοσίτσα. Διέθεσαν την τεράστια περιουσία τους για κοινωφελείς σκοπούς, μεταξύ των οποίων το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οφθαλμιατρείο, το Αμαλίειο Ορφανοτροφείο.

Μιχαήλ Τοσίτσας (Μέτσοβο, 1787 - Αθήνα, 1856). Γιός του Αναστασίου Τοσίτσα, γουναρά στη Θεσσαλονίκη, ειδικεύτηκε κι αυτός στην ίδια τέχνη. Αργότερα, με συνεργάτες τους τρεις νεώτερους αδερφούς του, επεξέτεινε τις εμπορικές του δραστηριότητες στην Αίγυπτο, στη Μάλτα και στο Λιβόρνο. Όμως, από το 1820 κέντρο των επιχειρήσεων του έγινε η Αλεξάνδρεια, με τον ηγεμόνα της οποίας Μωχάμετ Αλί συνδέθηκε στενά. Ο Μ. Τοσίτσας, με το κύρος που διέθετε, προστάτευσε πολλές φορές αποτελεσματικά την ελληνική ομογένεια της Αιγύπτου έναντι των μουσουλμανικών διώξεων. Το 1854, στα τέλη της ζωής του, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Διέθεσε την τεράστια περιουσία του για κοινωφελείς σκοπούς στην Αλεξάνδρεια, στο Μέτσοβο και στην Αθήνα. Με τη διαθήκη του κληροδότησε σεβαστά ποσά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Οφθαλμιατρείο, στο Αμαλίειο Ορφανοτροφείο και ιδιαίτερα στο Πολυτεχνείο. 

Την αγαθοεργή του δράση συνέχισε και η σύζυγος του Ελένη Τοσίτσα (1796-1866. Αρσάκειο, Πολυτεχνείο, Εθν. Αρχαιολ. Μουσείο).

~ Φωτο: Ο ανδριάντας του βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα στο Μέτσοβο. Στο βάθος ο βρεφονηπιακός σταθμός (Φωτ. Τ. Παπαζήση).

Τελευταίος απόγονός του ο εγγονός του αδελφού του βαρώνος Μιχαήλ Τοσίτσας (1885-1950), που διέθεσε την περιουσία του για τη σύσταση (1947) στο Μέτσοβο του ομώνυμου γνωστού Ιδρύματος.

~ Φωτο: Ο Νικόλαος Στουρνάρης με τη σύζυγό του. Κληροδότησε σημαντικά ποσά στο Μέτσοβο. Δωρεά, κυρίως δική του, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Νικόλαος Στουρνάρης (Μέτσοβο, 1806 - Χαλκίδα, 1853). Ανιψιός του Μιχαήλ Τοσίτσα, στον εμπορικό οίκο του οποίου εργάστηκε αρχικά. Εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια και δημιούργησε εκεί έναν από τους ευρωστότερους εμπορικούς οίκους της Αιγύπτου. Το 1852 επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και πέθανε ξαφνικά τον επόμενο χρόνο. 

Με τη διαθήκη του κληροδότησε σημαντικά χρηματικά ποσά για σκοπούς κοινωφελείς στην Αλεξάνδρεια και στο Μέτσοβο, αφήνοντας παράλληλα 100 χιλιάδες τάλιρα για την ανέγερση μνημειώδους καλλιμάρμαρου κτιρίου και τη στέγαση σ' αυτό ''ενός λαμπρού Πολυτεχνείου''.

Με τη δωρεά αυτή του Στουρνάρη και εκείνες του θείου του Μιχαήλ Τοσίτσα (1856) και του Γεωργίου Αβέρωφ (1873) οικοδομήθηκε (1862-1876) σε σχέδια του Λύσανδρου Καυταντζόγλου το ιστορικό κτίριο του Πολυτεχνείου, το οποίο αρχικά, προς τιμήν του πρώτου δωρητή του, ονομάστηκε ''Στουρνάρειον'', ενώ στη συνέχεια πήρε το σημερινό του τίτλο ''Εθνικό Μετσόβιον'', καλύπτοντας έτσι και τους τρεις Μετσοβίτες ευεργέτες του.

~ Φωτο: Το θρυλικό θωρηκτό ''Αβέρωφ'' δωρεά του μεγάλου ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. (Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο).

Γεώργιος Αβέρωφ (Μέτσοβο, 1818 - Αλεξάνδρεια, 1899). Από τις πιο εξέχουσες μορφές του απόδημου Ελληνισμού, με έδρα των εμπορικών επιχειρήσεων του στην Αίγυπτο, το Κάιρο αρχικά και την Αλεξάνδρεια στη συνέχεια, από το 1866, ανέπτυξε έντονη επιχειρηματική δραστηριότητα και αναδείχθηκε σε σημαντικό παράγοντα της οικονομικής ζωής της Αιγύπτου.

Με τις εμπορικές του επιχειρήσεις απέκτησε αμύθητα πλούτη, μεγάλο μέρος των οποίων διέθεσε για τη χρηματοδότηση ελληνικών πνευματικών και καλλιτεχνικών ιδρυμάτων και άλλων αγαθοεργών και εθνικών σκοπών. Προσέφερε έτσι σημαντικό ποσό (5000 χρυσές λίρες) στον έρανο για την Κρητική Επανάσταση του 1866. Ακολούθησαν μεγάλες και αλλεπάλληλες δωρεές του για ευαγή ιδρύματα στην ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας, στη γενέτειρα του στο Μέτσοβο και στην Αθήνα, όπου χρηματοδότησε την ανέγερση της Σχολής των Ευελπίδων, του Εφηβείου (φυλακών) Αβέρωφ, των ανδριαντών των εθνομαρτύρων Ρήγα Βελεστινλή και πατριάρχη Γρηγορίου Ε' στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου. Κάλυψε, επίσης, οικονομικά την αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου και την αποπεράτωση του Πολυτεχνείου.

Με τη διαθήκη του κληροδότησε μέγα μέρος της περιουσίας του για την ναυπήγηση του θωρηκτού ''Γεώργιος Αβέρωφ'', της θρυλικής και δοξασμένης ναυαρχίδας του Στόλου μας κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Πηγή: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Κυριακή 20 Νοεμβρίου 1994

Σχετικές αναρτήσεις:

~ Το ''Φιλογράμματον Μέτσοβον''