''ΛΙΓΟΥΤΣΙΑΡΗΔΕΣ'' ΒΛΑΧΩΝ ΒΕΡΟΙΑΣ

''Λιγουτσιάρης''

Σε περσινό σημείωμά μας αναφερθήκαμε στους ‘Λιγουτσιάρηδες’ των Βλάχων της Βέροιας επιγραμματικά, γιατί ασχοληθήκαμε με τις μεταμφιέσεις στο Δωδεκαήμερο, γενικά στη Ελλάδα .

Ωστόσο πρέπει να υπενθυμίσουμε, περιληπτικά, ότι οι μεταμφιέσεις αυτές ήταν ένας μικρός θίασος ανδρών (προάγγελος του θεάτρου), το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα (λατρεία του Διόνυσου) με σκοπό την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων (με τον εκκωφαντικό κρότο των κουδουνιών), τον θάνατο του παλιού, τον ερχομό του νέου και γενικά την επικράτηση του παλιού στο νέο.

Γι'αυτό στις μικρές αυτές ομάδες - θιάσους, βλέπουμε μορφές γέρων και μορφές νέων, όπου τελικά με πάλη (μέχρι και θανάτου ακόμα) επικρατούν οι νέοι και δυνατοί . Αρκετά είναι τα τοπωνύμια στη Ελλάδα με ονόματα, όπως ‘σκοτωμένοι’, ‘αρσάλια’ (νεκροταφεία). Αυτό που επιζητείται, σε τελική ανάλυση, είναι η γονιμότητα, η βλάστηση, η ζέστη, το φως, κόντρα στην μη γονιμότητα, στο κρύο και στο σκοτάδι. 

Μιλήσαμε για λατρεία του Διόνυσου γιατί αυτός δεν είναι μόνο ο θεός του κρασιού και προστάτης των αμπελιών στου Αρχαίους Έλληνες, αλλά και θεός, που πεθαίνει και ξαναγεννιέται κάθε χρόνο. Άλλωστε ο φαλλός (σύμβολο γονιμότητας), οι προσωπίδες με τις κεφαλαργιές και τα κέρατα των ζώων, που υπάρχουν στις μεταμφιέσεις αυτές και που ταυτόχρονα τις βλέπουμε στην λατρεία του Διόνυσου στη Αρχαία Ελλάδα, μας δυναμώνουν την πεποίθηση ότι πρόκειται για Διονυσιακό κατάλοιπο. 

Το έθιμο το συναντάμε σε όλες τις εποχές αργότερα (Ρωμαιοκρατία, Βυζάντιο, Τουρκοκρατία) και ασφαλώς πέρασε και στον χριστιανισμό, όπου διατηρήθηκε (όσο μπόρεσε) μέχρι τις ημέρες μας.

Τα ονόματα αυτών των ομάδων, που συναντάμε ιδιαίτερα στην Βόρειο Ελλάδα (Θεσσαλία , Ήπειρο και Μακεδονία) και φαίνεται, πεντακάθαρα, η ευρεία εξάπλωση του εθίμου στους ελληνικούς πληθυσμούς, είναι:

Αράπηδες, Αραπκοί, Αργκουτσιάρια, Αλήδες, Γκαμήλα με τον Ντιβιτζή, Καμήλα, Κουδουνάδες, Καραβασλάδες, Καλινδράδες, Καλκάντζαροι, Καρναβάλια, Λαγκατζάρια, Λιουγκατζιάρια, Λογκατσάρια, Μπαμπούγεροι, Μπαμπαϊούρδις, Μωμόγεροι, Μπουσιαραίοι, Μπαμποέρηδες, Μπάμπιντεν, Μπαμπαλιούρδες, Μπουμποσάρια, Ντυλιάροι, Ποτουρλίδες, Ραγκουτσάρια, Ρουγκάτσια, Ρογκατζάρια, Ρουγκανάδες, Ρογκατσάδες, Ρούγκοι, Σουρβάροι, Σουρβατζήδες, Τζαμάλες, Φουστανελάδες και Νύφες (Εσκιάροι και Τζβοκάροι), κλπ.

Το έθιμο το ‘Λιγουτσιάρηδων’ στη Βέροια έχει ως εξής: Τα μικρά παιδιά μέχρι την ηλικία των 12 περίπου ντυμένοι ‘λιγουτσιάρηδες' πριν ξημερώσει, την πρώτου του χρόνου, έλεγαν τα κάλαντα στα σπίτια των συγγενών και φίλων τους. Θα εξηγήσουμε παρακάτω την φορεσιά των ‘Λιγουτσιάρηδων’. 

Χριστούγεννα των Βλάχων στη Βέροια

(Κăρτ6ούν αλ Αρμăν’ ντι Βέργια)

(λέξεις σε ορισμένες παρενθέσεις είναι στα βλάχικα, ă = άφωνο φωνήεν, 6 = σίγμα παχύ)

Τα Χριστούγεννα (Κăρτ6ούν) είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης. Η νηστεία αυτής της Σαρακοστής ξεκινάει από τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου). Πριν τα Χριστούγεννα οι Βλάχες της Βέροιας καθάριζαν τα σπίτια τους και έφτιαχναν τα γλυκά τους (κουραμπιέδες, ρεβανί, μπακλαβά, κλπ). Σαν Χριστόψωμο έφτιαχναν το γνωστό επτάζυμο ψωμί (φταζμίτκου πăνι), το οποίο ήταν ένα ποιοτικό, αφράτο και μυρωδάτο ψωμί φτιαγμένο με μαγιά από ρεβίθι. Η Βλάχα ασχολούνταν σχεδόν μια ημέρα για να το πετύχει και όταν το έφτιαχνε, δεν ήθελε κανέναν δίπλα της για να μην ‘ματιαστεί’ και δεν φουσκώσει όπως έπρεπε. Η αλήθεια ήτανε ότι η παρασκευή του ήθελε πολύ προσοχή και κατάλληλη θερμοκρασία.

Την Παραμονή των Χριστουγέννων (Πρίντου Κăρτ6ούν) τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα (Κόλιντι) στα σπίτια των συγγενών και φίλων τους. Με τις ματσούκες ( τ6ουμάκăτς) χτυπούσαν τις πόρτες και όταν τους άνοιγαν, αυτά έλεγαν: 

«Κόλιντι μέλιντι, ντεν μαϊ κουλάκλου, σι μπãνέτζι πάππλου, κă σαφλέ Χριστόλου, 

του παχνί αλ μπόϊλăρ, ντι φρίκă αλ Οβρέϊλορ = Κόλιντα μέλιντα, 

δώσε γιαγιά την κουλούρα, να ζήσει ο παππούς, γιατί γεννήθηκε ο Χριστός, 

στο παχνί των βοδιών, από τον φόβο των Εβραίων».

Μετά έμπαιναν στα σπίτι και τους έδιναν αλάτι, τα παιδιά το ρίχνανε στο τζάκι για να ‘παρπαρίσει’ η φωτιά και έτσι συμβολικά εύχονταν στο σπιτικό:

ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΗ Η ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ; ΕΜΕΙΣ ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΗΣ ΒΛΑΧΙΚΗΣ ΛΑΛΙΑΣ!

Στο σημερινό μας σημείωμα παραθέτουμε δύο αποσπάσματα από δημοσίευμα του Συλλόγου Βλάχων της πόλης μας στις τοπικές μας εφημερίδες ‘ΛΑΟΣ’ και ‘ΕΠΙΚΑΙΡΑ’ στις 26-25/10-2010 :

«Με αφορμή κείμενο του κ. Τσιαμήτρου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΛΑΟΣ (16-17/10/2010) και για πλήρη και αντικειμενική ενημέρωση των αναγνωστών , το Δ/Σ του Συλλόγου Βλάχων Βέροιας επισημαίνει: Ο ‘‘αρθρογράφος’’ Κ. Τσιαμήτρος, επιλεκτικός αντιγραφέας και συχνά διακινητής υποβολιμαίων κειμένων, έχει αναγάγει τελευταία εαυτόν σε βλαχολόγο, τιμητή των πάντων και με τα δημοσιεύματά του αναπαράγει κοινολογίες, στερεότυπα και ιδεολογήματα του παρελθόντος, καταδικασμένα στη συνείδηση του λαού. Παρερμηνεύοντας την απαξίωση του Συλλόγου για τα δημοσιεύματά του, συνεχίζει να κινδυνολογεί και να διατυπώνει αιχμές (και από το Face Book), ενάντια σε όσους δραστηριοποιούνται για τη διατήρηση της βλάχικης παράδοσης, επισείοντας κινδύνους του παρελθόντος, και προσπαθεί, ανεπιτυχώς βέβαια, να υπονομεύσει τις προσπάθειες του Συλλόγου για τη διατήρηση και διάσωση της βλάχικης γλώσσας».

«Κάποιοι συγκεκριμένοι κύκλοι, που θεωρούν τη γλωσσική ετερότητα και ποικιλία 'κατάρα' για το τόπο και όχι 'ευλογία', - ανάμεσά τους ο κ. Τσιαμήτρος και δυο τρεις άλλοι στο νομό - σκεπτόμενοι με όρους του 19ου αιώνα, σαν σε διατεταγμένη υπηρεσία, αποκρύπτουν την αληθινή τους πρόθεση: την εξαφάνιση της βλάχικης γλώσσας.»

Στην συνέχεια παραθέτουμε αποσπάσματα σε εισαγωγικά από άρθρα του κ Τσιαμήτρου. Τα άρθρα του για τους Βλάχους είναι 45. Αυτά είναι γεμάτα με βλάχικη λαλιά, με αυθεντικό τρόπο και ελληνική γραφή (μήπως τάχα αυτό πείραξε;), όπως ειπώθηκαν από γνήσιους Βλάχους. Επειδή ο χώρος ενός σημειώματος δεν μας επιτρέπει την καταγραφή όλων των λέξεων και φράσεων της βλάχικης λαλιάς των άρθρων, αντιγράφουμε ελάχιστα αποσπάσματα μόνο από 3 σημειώματα (από έθιμα της παράδοσης των Βλάχων).

O ΠΡΩΤΟΧΟΡΕΥΤΗΣ ΣΤΟΝ ΠΩΓΩΝΙΣΙΟ ΒΛΑΧΙΚΟ ΧΟΡΟ

   Στο χορευτικό σχήμα του ανοικτού κύκλου, που απαντάται κατά κόρον στην Ήπειρο, διακρίνουμε στην κορυφή, στην αρχή του κύκλου, τον πρωτοχορευτή ή μπροστάρη.
   Ο πρωτοχορευτής είναι αυτός που ελέγχει την κίνηση του κύκλου και είναι ο μόνος που έχει το ελεύθερο να κάνει τις φιγούρες που θέλει. Έτσι, μπορεί να κάνει παραλλαγές του βασικού βήματος, να χτυπήσει τα πόδια του ή να πηδήξει, να κάνει μια στροφή επιτόπου ή να λυγίσει τα γόνατα του, να χτυπήσει τα πόδια του κ.ά.Τα βήματα όλων είναι απλά και ζυγισμένα, έτσι ώστε τα σώματα των χορευτών να χορεύουν εναρμονισμένα, αλλά όχι ομοιόμορφα. 
    Με λίγα λόγια λοιπόν, ο πρωτοχορευτής εκφράζει μέσα στο χορό την ατομικότητα του, ενώ οι υπόλοιποι το συλλογικό πνεύμα. Στην παραδοσιακή κοινωνία έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από το κοινωνικό σύμβολο, κάτι που αντανακλούσε όχι μόνο στο πρόσωπο του αλλά και στων συγγενών του. Ήταν αυτό που λέμε «ο λεβέντης».
    Μια εκπληκτική λέξη του ελληνικού λεξιλογίου που δύσκολα μπορεί να μεταφραστεί σε άλλη γλώσσα.  Η ικανότητά του ήταν το να μπορεί με το σώμα του «να συνομιλεί με τα όργανα». Να μπορεί με το σώμα του να εξιστορεί, να διηγείται. Να δείχνει χορεύοντας ότι είναι ερωτευμένος, ότι νοσταλγεί, ότι επιθυμεί, ότι πολεμάει. Αλλά και τη μεγάλη λύπη, ο καλός χορευτής, μπορεί να τη χορέψει και να ηρεμήσει, να λυτρωθεί, έστω για λίγο.
   Tο ότι μπορούσε να χορέψει και μάλιστα καλά, ήταν και ένα σημαντικό κριτήριο για το ότι ο νέος ή η νέα που ήταν σε ηλικία γάμου, ήταν γερός. Ένα από τα σημαντικά κριτήρια επιλογής συζύγου, στην παραδοσιακή κοινωνία.

''LIGOOTSIARIDES'' from Vlachs of Veria

  

Ligootsiaris

~ Για ελληνικά:

''Λιγουτσιάρηδες'' Βλάχων Βέροιας

Last year ,in an on of our articles, we only mentioned 'Ligootsiarides' of Aromanians - Vlachs from Veria as a custom of disguises during the feasts of ‘TWELVE DAYS’-Christmas, new Year Day and Epiphany, in general in Greece.

However, we should remind, briefly, that these disguises were a small troupe of men (a precursor of the theater), the custom has its roots in ancient Greek period (worship of Dionysus) for the disappearance of evil spirits (by the deafening bang of the bells), for death of the old, advent of the new and in general for the domination of the new over the old.

That’s why in these small groups, troupes, we see forms and shapes of young and old men, involved in strong fights to each other (even till death), where at last the young and strong ones dominate over the old ones. 

Thus, there are a lot of place names in Greece, such as “The Killed”, 'Arsalia' (cemeteries), etc. The expected in final analysis is: Fertility, vegetation, heat, light, against non-fertility, cold and darkness.

We talked about of Dionysus’ worship because he is not only God of wine and patron of vineyards in ancient Greeks, but God who dies and is reborn every year. Besides, ‘Phallus’ (fertility symbol), the masks with animal head skins and horns that existed in Dionysus’ worship (in ancient Greece), all these strengthen our belief that the custom is a residue of Dionysus cult.

This custom is found in all historical periods later (Roman, Byzantine, and Ottoman), it surely passed to Christianity and it is now preserved, the way it is.

The wide spreading of the custom over Greek population is clearly obvious and the names of it in different places of nothern Greece (Thessaly, Epirus and Macedonia) are : (we mention them in Latin letters but in their Greek names)

Arapides, Arapki, Argkootsaria, Alides, Gamila with Divitzi, Kamila, Karavaslades, Kalindrades, Kalkantzari, Carnivals, Koudounades, Lagatzaria, Lioogatziaria, Logatsaria, Baboogeri, Babaioordis, Momogeri, Boosiarei, Baboerides, Babiden, Bampalioordes, Boobosaria , Diliari, Potoorlides, Ragootsaria, Roogatsia, Rogatzaria, Rooganades, Rogatsades, Roogi, Soorvari, Soorvatzides,, Jamales and Foostanelades and Nifes (Eskiari, Tzvokari), etc.

Misunderstanding or something else? WE WANT THE RESCUE OF ΑROΜΑΝΙΑΝ SPEECH.

   In our present note we present two excerpts from a publication of the Association of Aromanians - Vlachs in our town (here in Greece) to our local newspapers 'LAOS' and 'EPIKERA' on the 26&25 of October-2010, respectively:
 “Because of Mr Tsiamitros’ text, published in the newspaper LAOS (16-17/10/2010) and for complete and objective information to readers, the Board of the Association of Aromanians-Vlachs of Veria point out: The “columnist'' Mr. Tsiamitros, selective copyist, and often ‘trafficker’ of texts suggested by others, has made himself lately a vlachologist and criticizer of everything, his publications reproduce dissemination to the public, stereotypes and ideologies of the past, condemned  in people’s consciousness. Misinterpreting the depreciation of the Association for his publications, continues to be alarmist and pose malicious insinuations  (from  Face Book, too), against those who work to preserve Aromanian  tradition, drawing fears   of the past, and tries, unsuccessfully of course, to ‘undermine’(sap) the efforts of the Association for the conservation and preservation of the Vlach language”.
 “Some specific circle of people, who consider linguistic diversity and variety as 'curse' for the place and not ‘blessing’ - among them Mr Tsiamitros and two or three others in our county - thinking in terms of the 19th century, ordered as a service, conceal their true intention: the disappearance of the Vlachic language”.
  Now it is our turn. to reply. We present excerpts (in quotes) from Mr Tsiamitros’articles. His articles (in Greek text) about Aromanians-Vlachs are  45 so far. These are full with Aromanian speech, in original and authentic way and Greek alphabet (we wonder if this bothered!) spoken by   genuine Aromanian-Vlachs of our country. The space of a small article like the present   one  does not  allow us to write all words and phrases in the Aromanian-vlachic speech,  so we  copy  a few excerpts  of only 3 articles (from   customs of Aromanian-Vlachic tradition):

TOP (FIRST) DANCER IN VLACH ''POGONISIOS'' DANCE

In the dancing form of the open cycle, which occurs predominantly in EPIRUS, we see at the top, at the beginning of the cycle, the first dancer or ‘brostaris’.  
This dancer is the one, who controls the movement of the cycle and he is the only one who is free to do the dancing figures, he wants. Thus, he can make variations of basic steps, ‘rap’ (knock) his feet or  jump, turn on the spot, or bend his knees,  etc.  
The steps  of the rest  dancers in the circle are all simple and well balanced, so that their bodies  dance  in harmony, but  not in complete uniformity.
  So, in short, the first dancer expresses his individuality, while the rest the collective spirit. In traditional society, he was particularly appreciated by the social community, something that reflected not only himself but his relatives, too. He was what we call 'the brave' (‘leventis’ in Greek).
   It is an amazing word (‘leventis’) of the Greek vocabulary that can hardly be translated into another language. His ability was to make his body 'talk’ with the musicians, to tell stories, to narrate! His dance shows that he is in love, that he sighs for something and he wants to fight for it. A good dancer can also dance his great sadness, to relax, and be redeemed (get free), even for a little time.

CHRISTMAS of Aromanians - Vlachs in Veria.

~ Για ελληνικά:

Χριστούγεννα των Βλάχων στη Βέροια

Christmas (Kărtŝun) is one of the biggest celebrations of Christianity. Lent Fasting begins on the feast of St. Philip (14 November). Before Christmas Aromanian-Vlach women of Veria, cleaned their houses and made their pastries (sugared buns, revani, baklava, etc.). As Christmas bread, they made ‘Eptazimo’ (ftazmitku pãni), which was a kind of soft and fragrant bread of good quality, made from yeast of chickpea. The housewife worked nearly a day for the bread to be successful (good swelling) and when she was making it, she wanted none next to her because she didn’t anyone to ‘put an evil eye on it’. The truth was that she wanted to prepare it with a lot of attention and proper temperature.

On Christmas Eve (Printu Kãrtŝun) children sang carols (Kolindi) in the houses of relatives and friends. Having small sticks in their hands (tŝumakãts), they banged the door and when the housewife opened for them, they sang: "Kolindi Melindi, den Mai kulaklu, ŝi bãnedzi Paplu, Kã safle Christolu tu pahni al boilãr, di frikã al Uvreilãr = Kolinda Melinda, give a cake to grandmother, for the health of grandfather, because Christ was born in the manger of oxen, from fear of the Jews''.

When they entered the house, they were gaven salt, they threw it in the fireplace, fire began to sparkle and they symbolically wished:

"ŝi dzuakã ezii, zbãndzã nierli, viastili ŝi dzinirats = little goats to dance, health for lambs, brides and grooms''.

Finally, the housewife gave, or threw on the floor dried figs, walnuts, peanuts, candy, etc. (symbolically in the vlachic way the kids were running to catch them like sheep and goats).

On Christmas Eve, they also slaughtered a pig (tilie porkulu). Each house had a well-fed (harnitou) pig, prepared for this purpose. It was fed mostly with corn (katsamaklu ), bran, hot water, salt and it should weigh more than 90 kilos. The slaughtering of the pig was a real rite and it looked like the old sacrifices to the Gods, exclusively with pigs, that did the ancients (Greeks and Latins) did on 17-25 December. More than 3 men needed for the slaughter and the slaughterer should be very experienced. After the slaughter and before skinning, they crossed it to get rid of evil spirits. The housewife with a shovel, a little charcoal and put 'incense, on it and an onion (tsiaprã) in the mouth, then she crossed it and she passed the shovel to all around to all who bent down 3 times in reverence and wished: "Ainte na inti, ma mari” = next year bigger(pig). The children were waiting to get the ‘bubble’ out, e.g the urethra (kiŝitura) because they wanted to use it as a ball to play. All the company fried snacks from the viscera of the animal and drank raki. They slit the pig, they separated (lã bãrtsa) the pieces and hung them.

WEIGAND: THOUGHTS ON HIS BOOK "Aromanians, Tome A, Place and People”

~ Για ελληνικά: 

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ WEIGAND «ΟΙ ΑΡΩΜΟΥΝΟΙ»

I read Weigand’s book (distinguished German Romanist, Valkaniologis, Slavologist, Lexicographer, Dialectologist and Ethnologist), entitled "Aromanians, Tome A, Place and People" translated by the geographer Professor  Thede Kahl. 

The preface of the book is from the ‘Philological, Historical, Literary Association Board of Trikala (Thessaly)’, the translator, and the scientifically accepted Romanist, Valkaniologist Dr Achilles Lazarou. (The book was written in German in 1895 and translated in Greek in 2001).

‘The continuing ,progressive ,diverse and latest propaganda campaign, which comes from abroad has Vlachs of Greece as a target and uses this book, like the old Romanian propaganda, as a source for achieving its goals’ (Philological, Historical, Literary Association Board opinion).

We think that PHLA Board did well to edit the book in Greek to inform Greek public, so that they can study it and form personal opinion.

The author’s views (with footnotes and sufficient scientific evidence) are presented, without any interference in his original text. At the same time, both translator’s (Thede Kahl) views (with his footnotes) and Dr. Achilles Lazarou’s views (with his footnotes and with super-rich quoted sources) are presented.

Thede Kahl, in his preface, states that it is not necessarily to agree with Mr A. Lazarou’s comments and he notes that he was not informed of the final form of the translation and Lazarus’texts, before the printing of the book. The latter is obviously added (written) later, after the apparent protest of the translator. The bottom line is that everyone expressed his opinion and the reader has the opportunity to draw his own conclusions. 

I started reading the book without having any prejudice against the author, but I, unfortunately, realized what I suspected. The book was written with pure anti-Hellenic purpose. Weigand, in all his work, tries to prove that ‘Aromani’ (his own neologism) is a separate nation, showing himself objective with in an elaborate way. He constantly, in his project, gives a distinct position among the populations of northern Greece (Aromanians, Arvanites and Bulgarians). Special distinct position gives to Bulgarians without documents. The climax of his insistence in favour of Bulgarians is the information (p. 254) that the population of town Naousa had Bulgarian origin, not real Greek, but Hellenized linguistically. 

At last, probably Boulgarian women fell down to death in ‘Arapista’ water cliff, during Greek Revolution and ‘the holocaust’ of town Naousa! (Oh, for God sake, what has remained to listen to!!!). Finally, he is forced to admit the Greek consciousness of the Slav-speaking people and of most of Arman-Vlachs. He even calls ‘Turks’ all Muslim, while it is well known that many indigenous Christian populations were Islamised. 

Of course, we can not deny that he did ‘spot’ research of the Vlach-Aromanians and he presented Aromanian’s life, manners and customs of that era, unlike other Vlachologists (eg Bolintineanou, Capidan etc.) who did research from Bucharest or with a simple walk in Greece.

On the other hand, we have to admit that, Professor Weigand, in his work, stigmatizes the brutality of the Turks against their enslaved people and the lack of their measures for the protection of the natural environment. 

The Vlachs, History, Language, Tradition (N. Katsanis).

~ Για ελληνικά:

Οι Βλάχοι, Ιστορία, Γλώσσα, Παράδοση (Ν. Κατσάνη)

In our previous notes we talked about the views of linguists, historians and journalists about language, history and tradition of Vlachs/Armanians. We derived these views directly from bibliography and we emphasized that we will expose the views of everyone. We believe that no one, as individual or as an accosiation (group) do not have a MONOPOLY on the management of the Armanian/Vlachic   language or dialect or whatever. 

However, we believe that institutions like ‘ Panellenic Federation of Vlach Cultural Associations of Armanians/Vlachs’ are more responsible than any individual or any group at a level, not scientific, but cultural and political (we might say), to express the resultant opinion  of  the views (on the subject)  of all associations of Vlachs/Armanians   in Greece.

It only remains for the whole scientific community to express its opinion in serious symposiums/forums and not only in individual scientific statements, so that   the issue will be clarified thoroughly.

Mr. Katsanis (scientist) in his book "The Vlachs, pages from the history, language and tradition'', publications ‘UNIVERSITY STUDIO PRESS’, Thessalonica 2010",among others states: 

Let's try the background in history to restore some truths that afflicted Vlachs/Armanians since the mid -19th century 

At the end of 3rd B.C. century, in the Balkans, there were future events that would play a decisive role in the future for Greeks and the formation of the Balkan languages. In the wars against the Illyrians, the Romans found the cause for their intervention in the Balkans and the materialization of their conquest plans. 

From the very beginning of the presence of the Roman troops in the Balkan Peninsula, the penetration of the Latin language begins in the Greek and Balkan area. In 146 BC Greece is submitted officially to the Romans and it is organized as a Roman province.

Years passed and the capital of the Roman Empire moved to Constantinople. The language of the army, government, courts and the imperial court was Latin, although the majority of people were Greek-speaking. The struggle between the two languages was unequal and the cultural superiority of the Greeks preserved their body language (Greek). The effect from the Latin to the Greek language was minimal and it was mainly related to vocabulary, while loss in speakers, such as the Vlachs/Armanians, who are enlatinized Greeks, was not significant. 

Thede Kahl’s book, forgone conclusions on the ''Aromanian - Vlachic identity''

~ Για ελληνικά:

Βιβλίο του Thede Kahl, προαποφασισμένα συμπεράσματα για την βλάχικη ταυτότητα

We read Thede Kahl’s book, entitled "For the identity of Aromanians - Vlachs, ethnocultural approaches of a Balkan reality" .It is a publication of the Center for Minority Groups (KEMO), Athens 2009, translated in Greek by Stefanos Bοulasikis. Thede Kahl is professor of anthropography in Austria and he is, of course, member of this group (KEMO). The book is a selection of revalued articles of his, previously published in various journals or collective works. 

We will try to make some comments in a simple, not ‘incomprehensible and cultural’ language as a simple man, with the knowledge that someone, who deals with the subject for many years , could have and someone ,who adores pop culture, tradition and addresses to common readers. I could write a lot of pages, analyzing one by one the chapters of the book, however, the space of a short article is not enough, so we will just mention some "very visible" points that forced me to have my objections. 

First of all, the teacher uses the ‘scientific method’, through which he seems to have already pre-reached to conclusions and then he tries to ‘document’ them through his research. A lot of researchers act this way and they construct the material of their research according to their beliefs on the subject. Thus, most studies of scientists, like professor’s, are not convincing, because they are trying to lead to predetermined (forgone) conclusions. 

"The Vlach issue ,unfortunately, is offered for politicians and politics, propaganda and propagandists, historians and historiographers, linguists and philologists , folklorists, ethnographers, ethnologists, sociologists, social anthropologists, patriots, nationalists, chauvinists, internationalists, politicians of left and right party, , ‘conservatives’, ‘progressives’, liberals , social-communists etc., because with this issue one can ‘play’ and ‘mock’ us. All these,’away from me’!” Georgios Exarhos in his book (Ellinovlahi-Armani, tome I, p.20) states. I, absolutely, agree with him.

Music - dance style of the Vlach - Aromanian speaking Greeks

The subject is huge and it is certain that it can not be exhausted in a few lines. Just from our experience, and from documented evidence of great scientists and researchers, we will try to ‘lighten’ the matter in an understandable way and writing for the simple reader.
  Firstly, it should be noted that traditional dance today, in the urban environment we live in, we like it or not, has changed, since we do not live anymore in traditional society. Today, the character of   traditional dance has to do more with entertainment than old customs and social function. It has been group-oriented, a lot of associations-clubs are established and generally there is a different evolution. Nevertheless, the practice of dance in our society contains elements of both worlds (traditional-urban), a fact that naturally happens to the Vlach-Aromanian speaking Greeks, too. The particular Vlach-Aromanian linguistic idiom and the negatively charged term "Vlach", in relation to the effects of the Romanian propaganda, do not prevent Vlach-speaking Greeks today to express their musical identity and there is no reason for their self-pity and isolation.
   Now, one, looking the music and dance style of the Vlachs in Greece in their places (more Epirus, Thessaly and Macedonia) can easily and clearly note their Hellenism, in terms of dance, rhythm and music. We can support, indeed, that their slow, magnificent and ‘Dorian’ style is closer to the ancient  Greek way. Vlach-speaking people dance and sing slower and heavier than their compatriots even in the same areas where they live with them. For example,  Vlachic  Beratic dances of  7 beats  whicn turn in 2 beats (in rhythm)  are slower than those of Thessaly (e.g. melody ‘I go  to vineyard’-‘beno mes t’ampeli’-Tasia). Also ‘Sigathisti’ wedding dances of Metsovo, Grevena (Vlach villages) are slower than the corresponding Sigathisti’ dances   of non Vlachic neighbouring areas. The same happens in ‘Tsamiko’ dance and slow   melodies in 5 beats (Karapataki, Leonidas).

Moscopole - Metropolis of Aromanians - Vlachs, Cradle of Greek Culture

~ Για ελληνικά:

ΜΟΣΧΟΠΟΛΗ - ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ - ΛΙΚΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Below, we give an extract from Asterios Koukoudis’ book (The Metropolis and the dispersion of Aromanians - Vlachs), which clearly shows that in the period of 18th century, the offered education in Moscopole was Greek (not only there), and that nationalistic trends were unknown meanings, the way they were formed later in the Balkans from the mid-19th century (Romanian propaganda). 

During the 18th century, Moscopole and its Aromanian-Vlachic settlements of its area experienced the climax of growth and prosperity, but also a series of remarkable circumstances that led to destruction and decay.

Certainly, the foundations for this glorious era had begun to shape during the 17th century, when Moscopole was strengthened not only in population, but in economy and culture. The building, of the monastery of St. John the Baptist around 1630 AD was indicative evidence of that evolution It is mentioned in some works (essays) that Moscopole, at that time, was the second largest city in the Ottoman Balkans, certainly after Istanbul. (A fact unlikely to happen, if we consider cities like Thessaloniki and Adrianople). However, it must have been the only city with so much exclusive Christian population. There were 6 large and organized neighborhoods and perhaps more than 70 churches, a number rather excessive. Although various sources often disagree on the exact number of houses and inhabitants, Moscopole around 1760, appears to have 20,000- 70,000 inhabitants, and perhaps about 12,000 houses. These numbers seem unlikely to be true for the data of those times and even more, when compared to the image that Moscopole presented from 1769 onwards. The city ran into a huge area and occupied much of the nowadays gap plateau and the surrounding lower slopes. Finally, it may not be risky to accept that, during the prosperity of the city, the population reached somewhere between 40,000 to 60,000.

The social stratification of Moscopole was divided into three main classes: 1). At the top there was the class of rulers that was consisted by the oldest and most powerful families. 2). Then, the rich and the often emigrant merchants and craftsmen followed, a group that formed the middle, but very dynamic class. 3) To the end there were the ordinary workers, the simple artisans, the mule drivers, the loggers, the farmers, the cattle breeders and the shepherds. The first and second class usually commanded the city. Each district (neighbourhood) appointed one provost so the Community board had 6 provosts led by the president. The president was elected by vote and this choice was validated a relevant (Turkish) firman (decision).

Later, the council members were added to 12, with landowners (kotzabasides) from each district, charged with collecting taxes. Except for the council of provosts, strong unions (or roufetia) played active role in the common city, they were organized groups of various tradesmen, (13 to 17 in number), although there are reports of even greater number. There was a small garrison (guard) of Turkish-Albanians and its tasked was guarding the surrounding passings (dervenia) leading to and from Moscopole for the smooth running of transport and trade.

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΒΛΑΧΩΝ - ΑΡΜΑΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ

(Ομιλία του ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ κου Α. Μπουσμπούκη στο Πνευματικό κέντρο Ξηρολιβάδου Ημαθίας στις 3-8-2009)

Η προσφορά είναι η ανώτερη πράξη στο γρήγορο πέρασμα από την ζωή. Όταν, όμως, η προσφορά γίνεται με την ίδια την ζωή, τότε η πράξη αυτή είναι η κορύφωση και το μεγαλείο της.
Μνημόσυνο σήμερα (3 Αυγούστου 2009) για την Μαρία Μητριτώνη, Κυράτσα Μπεντιβάνου, Ελένη Τσούλη, Βαγγελία Σάντου, Σουλτάνα Μαρίτσα, Μαρία Σιούλα και Κατερίνα Νιώπα.
Βλαχοπούλες, όλες γυναίκες από το Σέλι, που το 1878 πέσανε στο γκρεμό του Γαλακτού, όπου «τις εμάζωξεν της λευτεριάς ο έρως», καθώς ψάλλει ο ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ για τις άλλες Βλαχοπούλες, τις Σουλιώτισσες, που έπεσαν στο Ζάλογγο της Ηπείρου. Το Ζάλογγο σφραγίζει τις έννοιες της τιμής και της ελευθερίας με τον θάνατο, βάζοντάς τον πάνω από την ατιμασμένη και σκλαβωμένη ζήση. Την αυτοθυσία του Ζαλόγγου επανέλαβαν οι Ναουσαίες στη γη της Ημαθίας, πέφτοντας στους καταρράκτες το 1822, και την τρίτωσαν στο Γαλακτό οι Βλαχοπούλες, τη μνήμη των οποίων επικαλέστηκα.
Είναι τότε που οι Βλάχοι της περιοχής μας μ’επικεφαλής τους τσελιγκάδες Παύλο και Πέτρο Μπαδραλέξη και τον Μητροπολίτη Κίτρους Νικόλαο ξεσήκωσαν τους χριστιανούς, για να σώσουν την ελληνικότητα της Μακεδονίας, που η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου την παραχωρούσε στους βορειοανατολικούς γείτονές μας.
Είναι τότε που : 

«Φλεβάρης δεν κουσούριασε και Μάρτης δεν εμπήκε

κι όλη η Βλαχιά συνάχθηκε να φέρει το Ρωμαίικο.

Στον Άγιο Πάντων βγήκανε ψηλά στο καραούλι

και στο Δεσπότη λέγανε και στο Δεσπότη λένε :

Δεσπότη -μ’, δος -μας δύναμη, δος- μας την ευλογία

τους Τούρκους να βαρέσουμε τ’ άγρια θηρία».

Ως πρωταγωνιστές του κινήματος, οι Βλάχοι διώχτηκαν άγρια από τους Τούρκους: άλλοι σκοτώθηκαν, αφήνοντας πίσω ορφανές οικογένειες και διαλυμένα κοπάδια, κι άλλοι εγκατέλειψαν τον τόπο. Η θυσία τους, όμως, δεν πήγε χαμένη. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις αξιοποίησαν τον αγώνα τους, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι οι πληθυσμοί της Μακεδονίας θυσιάζονται για την Ελλάδα και όχι για την Βουλγαρία.

Γεώργιος Ζαλοκώστας: ο αγωνιστής και ο ποιητής

Γ. Ζαλοκώστας

Δύο βλαχοχώρια στην ηπειρωτική πλευρά των Τζουμέρκων, το Σιράκο και οι Καλαρίτες, στάθηκαν, σε χρόνους μεγάλης οπισθοδρόμησης, εκκολαπτήρια ανδρών με ξεχωριστή παρουσία στο πολιτικό και πολιτισμικό προσκήνιο της Ρωμιοσύνης.

Είναι τα δύο κεφαλοχώρια, που με την ποιότητα των παιδιών τους συνέβαλαν κατά πολύ και αυτά ώστε ν’ακούγεται δικαιολογημένα ο χαρακτηρισμός: εύανδρος Ήπειρος, η Ήπειρος που βγάζει διαλεχτούς άντρες. Ανάμεσά τους, περιορίζομαι  κάτω από την πίεση του χρόνου να αναφέρω μόνο τους: Ιωάννη Κωλέττη, τον μεγάλο αυτόν πανέλληνα και πρώτο συνταγματικό πρωθυπουργό της Ελλάδας ∙ τον Σπυρίδωνα Λάμπρο, καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, από τους καλύτερους, και πρωθυπουργό της χώρας, ενώ η θυγατέρα του Λίνα Λάμπρου - Τσαλδάρη υπήρξε η πρώτη ελληνίδα υπουργός στην πολιτική ιστορία του τόπου ∙ τον Κώστα Κρυστάλλη, τον αυθεντικότερο ποιητή, που ύμνησε με τρόπο αξεπέραστο τη ζωή των ανθρώπων του βουνού και της στάνης ∙ τον Σωτήρη Βούλγαρη, που κουβαλώντας την κασέλα με την αργυροχρυσοχοϊκή παράδοση της πατρίδας του, τους Καλαρίτες, έστησε κι ανέδειξε στην αιώνια πόλη, τη Ρώμη, τον γνωστό παγκοσμίως οίκο τέχνης Bulgari. Στον ίδιο χώρο της καλλιτεχνικής δόξας των Αρμάνων- Βλάχων ανήκουν ο Γιώργος Διαμαντής Μπάφας και ο Θανάσης Τσιμούρης,  που από τους ειδικούς τοποθετούνται στο ύψος των μεγάλων καλλιτεχνών της λαϊκής ασημουργίας. Με καταγωγή και αυτοί από τους Καλαρίτες.

Εκείνος, όμως, που συνεδύασε εθνική αγωνιστική δράση και ποιητική δημιουργία είναι ο Γεώργιος Ζαλοκώστας, καθώς τα χέρια του έπιασαν τόσο το καργιοφίλι όσο και την πένα. Έτσι, η πολεμική του δράση γίνεται βιωμένη ηρωική ποίηση, ενώ τα προσωπικά παθήματα και οι καημοί- του γίνονται λυρική πονεμένη, όπως θα δούμε, ποίηση.

Πριν, όμως, παρουσιάσω τη ζωή, τη δράση και το ποιητικό έργο του Γεωργίου Ζαλοκώστα, θεωρώ απαραίτητο να σκιαγραφήσω τον κόσμο από τον οποίο προέρχεται ο μοναδικός αυτός άντρας. Και είναι μοναδικός γιατί, όπως προείπα, φέρει ταυτόχρονα κι επάξια τον τίτλο του αγωνιστή του ’21 και του ποιητή, καθώς κανείς άλλος σύγχρονός του -απ’ ό,τι ξέρω- δεν φέρει τον διπλό ένδοξο αυτόν τίτλο.

Αλλά και η πατρίδα του, το Σιράκο, παρουσιάζει μοναδικά γνωρίσματα, όπως: εκτεταμένη ημινομαδική κτηνοτροφία, βιοτεχνία με τα περίφημα υφαντά και προπάντων τις πολύτιμες για τον καιρός τους κάπες, που η ζήτησή τους έφερνε τους εμπόρους Σιρακιώτες μέχρι την πόλη Κάδιξ της ΝΔ. Ισπανίας, στον Ατλαντικό ωκεανό. Και αν τα ταξίδια στη ΝΔ αυτή άκρα της Ευρώπης μοιάζουν φανταστικά, πόσο μάλλον πιο φανταστικά ακούγονται ταξίδια Αρμάνων κιρατζήδων κι εμπόρων μέχρι το Novgorod, πιο πάνω από τη Μόσχα και προς την Αγία Πετρούπολη, σύμφωνα με την παράδοση από την Αβδέλλα, ενώ πρόσφατα Ξηρολιβαδιώτης έμπορος με πληροφόρησε ότι συνάντησε Βλάχους, εγκαταστημένους από την εποχή της Τουρκοκρατίας, στην Β. Φινλανδία. Πρόκειται για απόγονους αγωγιατών κι εμπόρων από την περιοχή Μοναστηρίου, τα γνωστά μας Μπιτόλια. Βόρεια Φινλανδία: οι Αρμάνοι – Βλάχοι εδώ, λίγο πιο κάτω από τον βόρειο πολικό κύκλο, είναι υπαρκτοί και όχι αρχαίοι μυθικοί υπερβόρειοι…