Η συμβολή των Λιβαδίων του Πάικου στον Μακεδονικό Αγώνα

Ταυτότητες Λιβαδιωτών Μακεδονομάχων

Μετά το 1900, η ευρύτερη περιοχή της Γευγελής και τα Λιβάδια ειδικότερα λόγω της θέσης τους, στάθηκαν αιτία για τη σκληρότερη ίσως αντιπαράθεση της τελευταίας και ένοπλης πλέον φάσης του Μακεδονικού Αγώνα [1].

Τα βουλγαρικά κομιτάτα συνεργαζόμενα πάντοτε με την επίσημη ρουμανική προπαγάνδα ασκούσαν συνεχή τρομοκρατία σε βάρος του ελληνόφρονου στοιχείου της περιοχής. Έτσι, δυο φορές την άνοιξη του 1904, οι κομιτατζήδες επιχείρησαν να αναζητήσουν τον Μιχάλη Ν. Χατζηβρέττα ισχυρό οικονομικό και πολιτικό παράγοντα των Λιβαδίων και αντ' αυτού, όταν δεν τον βρήκαν, έκαψαν το σπίτι του και τα μαγαζιά που διέθετε στο χωριό (65). 
Ο περίφημος κομιτατζής σε όλη την περιοχή του Πάικου Αποστόλ Πέτκωφ, την ίδια περίοδο δολοφονεί τον Νικόλαο Μπέλλη από τα Μικρά Λιβάδια, γιο του αρχιτσέλιγκα Δημητρίου Μπέλλη ισχυρού παράγοντα της Ελληνικής Κοινότητας της Γευγελής καθώς και δημοτικού συμβούλου της πόλης. Επίσης του κατέσφαξε και το κοπάδι του από 1000 πρόβατα.

Ο αγώνας κατά των Λιβαδιωτών μαίνεται σε όλη την ευρύτερη περιοχή του Πάικου.

Η κηδεία του Νικολάου Μπέλλη προύχοντα από τα Μικρά Λιβάδια στη Γευγελή, μετά τη δολοφονία του από τους κομιτατζήδες (φωτο αριστερά).

Οι γονείς του Νικόλα Σαραμάντου (στενού συνεργάτη του έτερου αγωνιστή Αστερίου Τίκα), Κωνσταντίνος και Μαρία, καθώς και ο αδερφός του Ιωάννης, δολοφονούνται από τους κομιτατζήδες στη Λάκκα (Μπάμπιανη) Γιαννιτσών.

Την ίδια περίοδο δολοφονείται η γυναίκα του Τίκα, Σιούντα, θεία του ελληνοδασκάλου Μιχάλη Παπανικολάου.

Σημαντικοί Λιβαδιώτες αγωνιστές όπως ο Νικόλαος Νέσιας, Αναστάσιος Μπέλλης, Στέργιος και Νικόλαος Μπαρτζάς, Νικόλαος Νταβέλης, Αστέριος Παππάς και πολλοί άλλοι, αγωνίζονται στο πλευρό των ελληνικών αντάρτικων δυνάμεων στην περιοχή, του Καπετάν Κόδρου (Μιχαήλ Μωραϊτη)  ο οποίος σαν βάση εξόρμησης έχει τα Μεγάλα Λιβάδια.

Αχιλλεύς Λαζάρου - Αυτοί είναι οι Ελληνόβλαχοι με λίγα λόγια

Ηχηρά ντοκουμέντα για την ελληνική καταγωγή τους, τη δράση τους για την ελληνική εκπαίδευση και παιδεία και την πρωταγωνιστική συμμετοχή τους σε προεπαναστατικές εξεγέρσεις και στην Επανάσταση του 1821.

Του Δημήτρη Στεργίου*

Πριν από μερικές ημέρες επισκέφθηκα το φίλο μου και πολύτιμο συνεργάτη μου σε εφημερίδες και περιοδικά που διηύθυνα Αχιλλέα Λαζάρου. Την ώρα εκείνη διάβαζε μία δέσμη δικών του χειρογράφων. Σημειώνω ότι ο Αχιλλεύς Λαζάρου, 82 ετών σήμερα,  εξακολουθεί να γράφει με το χέρι τα βιβλία του, τις μελέτες του, τις ομιλίες του, με πολύ καθαρά γράμματα και ευανάγνωστες λέξεις και φράσεις, διότι δεν προσχώρησε ποτέ στη νέα τεχνολογία.

Σε σχετική ερώτησή μου, μου απάντησε ότι τελείωσε μια ομιλία που θα κάνει στο πλαίσιο μας εκδήλωσης, την οποία διοργανώνει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος  στις 12 και 13 Οκτωβρίου 2012, στο Διορθόδοξο Συνεδριακό Κέντρο  στην Ιερά Μονή Πεντέλης με θέμα «Ιστοριογραφία και Πηγές για την ερμηνεία του 1821». Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου αυτού είναι ο ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος και μέλος  της ο Αχιλλεύς Λαζάρου.

Άρχισε να διαβάζει την ομιλία αυτή, η οποία συνοδευόταν, κατά τη συνήθη τακτική του, από 70 παραπομπές – σημειώσεις σε βιβλιογραφικές πηγές για τεκμηρίωση των επισημάνσεών του.  Όσο προχωρούσε η ανάγνωση των χειρογράφων τόσο γοητευόμουνα από το περιεχόμενο, τις επισημάνσεις του, τα συμπεράσματά του και τις διαπιστώσεις του. Στο τέλος, τον παρακάλεσα να μου επιτρέψει να ξεχωρίσω μερικά αποσπάσματα για να τα παρουσιάσω με η μορφή σημειώσεων, διότι το κείμενο αυτό μου έδωσε την εντύπωση ότι ήταν  μια σημαντική περίληψη για την καταγωγή, την ιστορία και την προσφορά των Ελληνοβλάχων στους εθνικούς  και όχι μόνο αγώνες. Και καθώς ο χρόνος σήμερα είναι πολύ περιορισμένος για προσφυγή σε εγκυκλοπαίδειες, ογκώδη βιβλία και σε απέραντη σχετική βιβλιογραφία, έκρινα ότι μια παρουσίαση βασικών σημείων του κειμένου αυτού του Αχιλλέα Λαζάρου θα ωφελούσε τους φίλους των ομάδων. Από το κείμενο αυτό, το οποίο έχει τίτλο «Πρωταγωνιστική συμμετοχή δίγλωσσων Ελλήνων αποκαλούμενων Βλάχων και αυτοαποκαλούμενων Αρμάνων στην ερμηνεία του 1821», παραθέτω τα ακόλουθα σημεία:

''македон-арм'њ (македоно-власи)'' - Балкански измамници

Тажните остатоци од романизираните власи шетаат по интернет и ставаат фотографии како овие...

На првата фотографија ја гледаме првата организирана група (tseta) на романизираните власи.

Во времето на Македонската борба, романизираните власи соработуваа, како што е познато со Бугарите ...

На фотографијата ја гледаме втората организирана група (tseta) на романизираните власи...

Парите од Романија започнаа да пристигаат во изобилие ... 

Подобро се организирани, носат униформи и носат еднакво оружје:

Во нашите краишта, романизираните група (tseta) се претставува како ''armaneasca'' (влашка) група, а утре ќе ја видиме како ''makedon-armaneasca'' (македонско-влашка), па се обидуваат да мутираат во ''македонска нација'' (!!!).

Η ΒΛΑΧΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ

ΜΑΔΕΜΤΖΟΓΛΟΥ ΑΝΝΑ

Στα τέλη του Ι6ου αιώνα εγκαταστάθηκαν οι Βλάχοι στην περιοχή του Ν. Σερρών. Πρώτα εγκαθίστανται σε Τζουμαγιά, Άνω Πορρόια, και Ράμνα, όπου ενσωματώνονται με την ντόπια αστική τάξη. Ασχολούνται με το εμπόριο (ιδίως καπνού, βάμβακος και σιτηρών), αφού το έδαφος είναι κατάλληλο.

Βλάχοι κτηνοτρόφοι με τα κοπάδια τους εγκαθίστανται στο Λαϊλιά, Μπόζνταγ, Πιρίν και Παγγαίο (Αραχωβίτσα, Χιονοχώρι, Καπνόφυτο, Μικρόπολη). Ιδρύουν θερινούς οικισμούς στα Καλύβια του Κάτω Λαϊλιά και στο Παπα-Τσαϊρ. 

Σήμερα ζουν στις Σέρρες, Τζουμαγιά, Σιδηρόκαστρο, Λευκώνα, Χριστός, Μελενικίτσι, Οινούσα, Άγιο Πνεύμα, Αλιστράτη, Προσοτσάνη, Ροδολίβος και Πρώτη. 

Οι φορεσιές βέβαια εξελίχτηκαν και προσαρμόστηκαν σύμφωνα με τις συνθήκες διαβίωσης.

Η ενδυμασία, εκτός από την πρωταρχική της σημασία, της περιένδυσης δηλαδή του σώματος, σε όλους τους πολιτισμούς αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό σύστημα συμβολικής επικοινωνίας, καθώς ενσωματώνει βασικές κοινωνικές αξίες. Αποτελεί θεμελιακό κριτήριο για να σχηματίσουμε εικόνα για αυτόν που τη φοράει(για τις κλιματολογικές συνθήκες, συνθήκες διαβίωσης, την κοινωνική κατάσταση, κλπ) Οι ενδυμασίες των βλάχων του Νομού Σερρών παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Η βλάχικη γυναικεία φορεσιά λέγεται ότι ήταν η φορεσιά της Γράμμουστας Καστοριάς, οι κάτοικοι της οποίας διασκορπίστηκαν στην Αν. Μακεδονία και Βουλγαρία, φέροντας μαζί τους μία χειροποίητη μάλλινη πανέμορφη φορεσιά η οποία λόγω της ομορφιάς της, υιοθετήθηκε από γυναίκες και των άλλων βλαχόφωνων της ευρύτερης περιοχής.

WORLD VLACH AMPHICTYONY - Letter of information to the Council of Europe (7/9/2012)

Press Release

Letter of information to the Council of Europe

Ioannina,   7   September 2012

Ref. No.:4

To: -The Honorable Secretary General of the Council of Europe

        Mr. Thorbjorn Jagland

Cc: -The Honorable President of the Parliamentary Assembly of the Council of  

         Europe, Mr Jean-Claude MIGNON

       -The Honorable Commissioner for Human Rights

        of the Council of Europe, Mr. Nils Muižnieks

- His Excellency the President of the Hellenic Republic

- His Excellency the Prime Minister of the Hellenic Republic 

- His Excellency the Speaker of the Hellenic Parliament

- His Excellency the Minister for Foreign Affairs of the Hellenic Republic

- The Honorable Representatives and Deputy Representatives

   of the Hellenic Parliament to the Council of Europe

- The Permanent Representation of the Hellenic Republic to the Council of Europe

- The Permanent Representation of the Hellenic Republic to the European Union

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΒΛΑΧΙΚΗ ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ - Επιστολή ενημέρωσης προς το Συμβούλιο της Ευρώπης (7/9/2012)

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΒΛΑΧΙΚΗ ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ

  

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Επιστολή ενημέρωσης προς το Συμβούλιο της Ευρώπης

Ιωάννινα, 7  Σεπτεμβρίου   2012

Αρ. πρωτ: 4

Προς:   Αξιότιμο Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης 

             κ. Thorbjørn Jagland

Κοιν:    -Αξιότιμο Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης

              του Συμβουλίου της Ευρώπης κ. Jean-Claude MIGNON

            -Αξιότιμο Επίτροπο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

              του Συμβουλίου της Ευρώπης  κ. Nils Muižnieks

            -Εξοχότατο Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

            -Εξοχότατο κ. Πρωθυπουργό της Ελλάδος

            -Εξοχότατο κ. Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων 

            -Εξοχότατο κ. Υπουργό Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας

            -Αξιότιμους Εκπροσώπους και Αναπληρωτές Εκπροσώπους

              του Ελληνικού Κοινοβουλίου στο Συμβούλιο της Ευρώπης

            -Μόνιμη αντιπροσωπεία της Ελλάδος στο Συμβούλιο της Ευρώπης

            -Μόνιμη αντιπροσωπεία της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Παγκόσμια Βλαχική Αμφικτιονία - Δελτίο Τύπου για την 3η συνδιάσκεψη που θα πραγματοποιηθεί στο Τορόντο του Καναδά

Η 3η ανοιχτή συνδιάσκεψη της Παγκόσμιας Βλαχικής Αμφικτιονίας θα λάβει χώρα στο 

Τορόντο του Καναδά την Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 1012 στις 18:00 μ.μ 

στο METROPOLITAN CENTRE – 3840 FINCH AVE. E, SCARBOROUGH.

Από τη Γράμμουστα στην λεκάνη του Στρυμόνα

13ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής & Χορών - Ηράκλεια Σερρών

Κυριακή 9  Σεπτεμβρίου 2012

Εισηγητής: Κωνσταντίνος Αδάμ

Διευθυντής Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Καστοριάς

τ. Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι

Οφείλω ευχαριστίες στον πρόεδρο της Ομοσπονδίας μας και την οργανωτική επιτροπή για την ευγενική τους πρόσκληση, η οποία μου δίνει την ευκαιρία να αναπτύξω αυτή την εισήγηση.   

Σίγουρα πολλοί από σας αγαπητοί φίλοι,  έλκουν την καταγωγή τους, από την Γράμμουστα, η από την ευρύτερη περιοχή του Γράμμου, αυτήν την Μητρόπολη του Βλαχόφωνου Ελληνισμού. Ας επιχειρήσουμε λοιπόν μαζί μία γνωριμία με τη Γράμμουστα, έχοντας σαν βοηθό τις δυνατότητες που μας παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία.

Γεωγραφικό ανάγλυφο της περιοχής Γράμμου

Η τοποθεσία του οικισμού βρίσκεται σε ύψος 1450 μ. στην κοιλάδα που σχηματίζουν οι πηγές του Αλιάκμονα ανάμεσα στις αλπικές κορυφές.

Απαρτίζεται από τα εξής βουνά από ανατολικά  προς δυτικά: 

Λιβάδι,  Στριλιβάδι, Κοτρώνι ή Πέτρα, Φονικό, Μουτσέλι, Φρίνκα, Σακούλι Σακουλίκου, Φάγκο, Γκιζντόβα, Σκίρτσα, Ντάϊα, Ροφουϊλα, Φαρμάκι, Γκούβα, Περιφέρεια.

Έχει έκταση 200 χιλιάδες στρέμματα. Υπάρχει μικρή δασική έκταση από δέντρα οξιάς μόνο στο βουνό Γκούβα. Όλα τα βουνά είναι κατάλληλα για βοσκή. 

 Το Κλίμα είναι

Αλπικό ηπειρωτικό, κρύο τον χειμώνα με πολλά χιόνια και δροσερό το καλοκαίρι. Θερμοκρασίες από 24 έως 30 βαθμούς Κελσίου.

Άνεμοι μέτριοι έως δυνατοί. Βροχές την άνοιξη και το φθινόπωρο, ξηρασία το καλοκαίρι. Χάρη στα πολλά χιόνια οι βοσκότοποι διατηρούν το χόρτο τους πράσινο καθ' όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού. Γι' αυτό και οι ασχολίες των κατοίκων ήταν η νομαδική κτηνοτροφία από μέσα Μαΐου έως τα μέσα Οκτωβρίου. Εκτός από μερικούς που ασχολούνταν με την βιοτεχνία μάλλινων ειδών και άλλων όπως σιδηροτεχνίτες, σαμαράδες, ράφτες, κα.

Πρώτες ιστορικές καταβολές

Ο Γράμμος είναι τόπος καταγωγής και κατοίκησης μιας σημαντικής μερίδας βλαχόφωνων Ελλήνων,  και είναι ως γνωστός μία από τις σημαντικότερες μητροπόλεις του βλαχόφωνου Ελληνισμού.

Ο οικισμός της  Γράμμουστας ήταν το κέντρο μιας αξιόλογης ομάδας βλάχικων οικισμών που φαίνεται ότι είναι η πηγή προέλευσης των σημερινών Γραμμουστιάνων.

Όπως γράφει ο Αστέριος Κουκούδης στο βιβλίο του «Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων» (κεφάλαιο ΣΤ΄ oι Βλάχοι του Γράμμου), οι Γραμμουστιάνοι είναι ένας κλάδος του βλαχόφωνου ελληνισμού που γέννησαν οι ιστορικές συνθήκες μετά το 1769 και κυρίως τον 19ο αιώνα σε στενή σχέση με την καταγωγή τους από ένα προσδιορισμένο γεωγραφικό χώρο και την καθήλωση αυτού του πληθυσμού σε μια συγκεκριμένη πολιτισμική κοινωνική και οικονομική οργάνωση στην συγκεκριμένη ορεινή περιοχή της Πίνδου.

«ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΑ 100» - Δελτίο Τύπου ΠΟΠΣΒ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΒΛΑΧΩΝ 

ΔΕΛΤΙΟ  ΤΥΠΟΥ

Η Π.Ο.Π.Σ ΒΛΑΧΩΝ  συμμετέχει στις εκδηλώσεις  του Δήμου Θεσσαλονίκης με τα χορευτικά συγκροτήματα των συλλόγων Βλάχων

«ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΑ 100»

Σάββατο  13 Οκτώβριου  2012

ΧΟΡΟΣ - Δρόμοι της Πόλης

Παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα της Θεσσαλονίκης, θα βγουν από κάθε γειτονιά και θα κατευθυνθούν στο κέντρο της πόλης.

ΠΡΟΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ των συλλόγων μελών της ΠΟΠΣ ΒΛΑΧΩΝ:

Εκκλησία Αγίας Σοφίας ώρα 16:00΄.

Όλα τα χορευτικά τμήματα θα συγκεντρωθούν στη (Εκκλησία Αγίας Σοφίας) και θα αναχωρήσουν για τον Λευκό Πύργο.

13ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής & Χορών - Δελτίο Τύπου ΠΟΠΣΒ

Με επιτυχία ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του 13ου Συμποσίου Ιστορίας, Λαογραφίας- Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών της ΠΟΠΣΒ με θέμα

«ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΣΤΡΥΜΟΝΑ»

Το Συμπόσιο πραγματοποιήθηκε το Σαββατοκύριακο 8-9 Σεπτεμβρίου 2012 στο αμφιθέατρο του ΕΠΑΛ Ηράκλειας Σερρών. Κατά την έναρξη των εργασιών τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή για τον  πρόσφατα  αδικοχαμένο τραγουδιστή Χρήστο Στεργίου από την Προσοτσάνη Δράμας. Μετά την χορευτικές επιδείξεις των χοροδιδασκάλων της ΠΟΠΣΒ στην κεντρική πλατεία της Ηράκλειας ακολούθησε βλάχικο γλέντι με συμμετοχή άνω των 1000 ατόμων. Αξίζει να σημειωθεί η ιδιαίτερα μεγάλη συμμετοχή κόσμου τόσο στις συνεδρίες αλλά και στις συναφείς με το Συμπόσιο εκδηλώσεις. Το εφετινό Συμπόσιο έδωσε τη δυνατότητα να μιλήσουν κυρίως οι ίδιοι οι Βλάχοι της υπό διαπραγμάτευση περιοχής για τον τόπο τους, το παρελθόν και το παρόν τους σ’ αυτόν. Με λίγα λόγια να καταθέσουν την πρόσληψη κι αντίληψη της ταυτότητάς τους. Επίσης δόθηκε η ευκαιρία να παρουσιαστούν σύγχρονοι προβληματισμοί για τα πολιτιστικά βλαχικά πράγματα.

Ανοίγοντας τις εργασίες του Συμποσίου ο κ. Μιχ. Μαγειρίας, με την ιδιότητά του ως πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, εξήρε την ιστορική σχέση ανάμεσα στους Βλάχους του Στρυμόνα και την Πίνδο, κατά τεκμήριο κοιτίδα των βλαχικών ομάδων της Ελλάδος. Ο κ. Μαγειρίας αναφέρθηκε επίσης εμφατικά σε ένα ελάχιστα γνωστό γεγονός ότι δηλαδή «στην κοιλάδα του Στρυμόνα αντίκρυσαν το φως του κόσμου και πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια, ο μετέπειτα Μεγάλος Εθνικός Ευεργέτης Γεώργιος Σίνας, ο πρώτος βαρώνος του μοσχοπολίτικης καταγωγής οίκου καθώς και τα περισσότερα μέλη της μεγάλης και φιλογενούς οικογένειας των Δουμπαίων, λινοτοπίτικης απώτερης καταγωγής, όπως ο Θεόδωρος, ο Ευεργέτης των Σερρών κι ο αδερφός του Κωνσταντίνος, Ευεργέτης του Μελενίκου αλλά και της ευρύτερης περιοχής».

«Από τους Τζενεράδες στον Κορυδαλλό» της Κατερίνας Φασέγγα

«Από τους Τζενεράδες στον Κορυδαλλό»

και από εκεί … στην Παλαιομάνινα!!!

Ένα συναρπαστικό βιβλίο της Κατερίνας Φασέγγα για  την ιστορία, τον κοινωνικό, οικονομικό και ποιμενικό βίο, το βιοτικό επίπεδο, την παράδοση, τα έθιμα και τη μουσική  σε ένα βλάχικο οικισμό της Πίνδου.

Του Δημήτρη Στεργίου*

Με  μεγάλη «βουλιμία» και  με μεγάλη «δίψα» άνοιξα για να διαβάσω ή, καλύτερα, να μελετήσω το βιβλίο της κυρίας Κατερίνας Απ. Φασέγγα «Από τους Τζενεράδες στον Κορυδαλλό – Ταξίδι στην ιστορία και την παράδοση ενός βλάχικου οικισμού της Πίνδου», το οποίο τιμητικώς μου πρόσφερε η συγγραφέας.

Την αρχική μου βεβαιότητα ότι πρόκειται για ένα ιστορικό-λαογραφικό βιβλίο ενίσχυσε το συμπλήρωμα στον τίτλο «Ταξίδι στην ιστορία και την παράδοση ενός βλάχικου οικισμού της Πίνδου», το οποίο προσείλκυσε άμεσα την προσοχή μου καθώς οι λέξεις «ιστορία», «βλάχικος» και «παράδοση» με γοητεύουν ιδιαίτερα.

Και  το βιβλίο αυτό από τις πρώτες σελίδες δικαίωσε τις προσδοκίες μου και την επίμονη πρόταση μου για την ανάγκη εισαγωγής στα σχολεία του μαθήματος της τοπικής ιστορίας. Διότι και το βιβλίο αυτό της κυρίας Φασέγγα είναι μια συναρπαστική τοπική ιστορία με τους θρύλους, τις παραδόσεις, τις διηγήσεις, τις αφηγήσεις, τα τοπωνύμια και τη σημασία τους, τα έθιμα, τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες, δοξασίες, ιστορικά πρόσωπα.

Διαβάζω, λοιπόν, στη σελίδα 46: 

«Κάθε όνομα (σημείωση δική μου: τοπωνυμίου) και μια ιστορία. Οι σημερινοί υπερήλικες έχουν αναμνήσεις από εκείνα τα μέρη. Οι θύμησες είναι ζωντανές μέσα τους, όσο ζωντανός υπήρξε κάποτε αυτός ο τόπος. Για τις νέες γενιές νομίζω πώς τα ονόματα αυτά δεν σημαίνουν τίποτα. Είμαι σχεδόν βέβαιη ότι πολλοί νέοι του χωριού δεν γνωρίζουν καν που βρίσκονται αυτές οι τοποθεσίες».

Αυτή η μελαγχολική επισήμανση με έκανε να ανακράξω «κρίμα»!  Και αυτή η λέξη «κρίμα» έκανε  και τον γράφοντα να εγκιβωτίσει σε βιβλία όλο το υλικό που συγκέντρωνε ως μαθητής και φοιτητής από τους γέροντες, από τις βιβλιοθήκες και αρχειακά έγγραφα για το χωριό μου, το μεγαλύτερο από τα  έξι βλαχοχώρια της Ακαρνανίας, την Παλαιομάνινα Αιτωλοκαρνανίας. Το πρώτο κυκλοφόρησε  το 1996 υπό τον τίτλο «Παλαιομάνινα: Από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερα»,  το δεύτερο, υπό τον τίτλο «Τα βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες» (Εκδόσεις Δ. Παπαδήμα, Αθήνα  2001), και το τρίτο, υπό τον τίτλο «4.500 μυκηναίκές, ομηρικές, βυζαντινές και νεοελληνικές λέξεις στον βλάχικο λόγο» (Εκδόσεις Δ. Παπαδήμα, Αθήνα  2007). Έτσι, το  «κρίμα» δεν αφορά σε περιοχές, όπου με διάφορες πρωτοβουλίες καταγράφτηκαν (έστω και ελλιπώς) η τοπική ιστορία, η παράδοση και τα έθιμα, αλλά άλλες  που δεν έτυχαν ακόμα  να έχουν έναν δικό τους άνθρωπο με το σφοδρό ενδιαφέρον της κυρίας Φασέγγα για το χωριό της. Πάντως, σπεύδω να εκφράσω τη χαρά μου και την έκπληξή μου ότι η συγγραφέας του βιβλίου αυτού είναι πολύ νέα σε ηλικία, σε αντίθεση με τη διαπίστωση ότι βιβλία με τοπική ιστορία, έθιμα και παράδοση συγγράφουν κυρίως ώριμοι  σε ηλικία! 

Βλάχικη βραδιά στο Κηποθέατρο Αλκαζάρ Λάρισας

Ο Δημοτικός Οργανισμός Πολιτισμού Αθλητισμού και Επιστημών Λάρισας και οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι Βλάχων Λάρισας διοργανώνουν τη «Βλάχικη Βραδιά» την Τετάρτη 12 Σεπτεμβρίου και ώρα 8 μ.μ., στο Κηποθέατρο Αλκαζάρ. 

Χοροί, τραγούδια και δρώμενα των Βλάχων θα αναβιώσουν επί σκηνής από τα χορευτικά συγκροτήματα των Πολιτιστικών Συλλόγων Απανταχού Αβδελλιωτών «Η Βασιλίτσα», Καλυβίων Κοκκινοπηλού «Ο Όλυμπος», Λαογραφικού Σμιξιωτών Ν. Λάρισας, Αρβαντοβλάχων και λοιπών Αργυροπουλιτών Ν. Λάρισας, Αετομηλιτσιωτών «Το Ντένισκο», Καλαρρυτινών «Οι Καλαρρύτες» και Σαμαριναίων Λάρισας και περιχώρων «Η Αγία Παρασκευή».

Επίσης στην εκδήλωση θα συμμετάσχει και χορευτικό συγκρότημα του Δημοτικού Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού και Επιστημών Λάρισας.

Τα συγκροτήματα θα συνοδεύσουν οι μουσικοί: 

Δημήτρης Παράσχος και Φώτης Καραβιώτης στο κλαρίνο, Θάνος Ρούμπος στο βιολί, Κώστας Παπαδημητρίου στο λαούτο, Αντώνης Παπαδόπουλος στα κρουστά και Γιάννης Κάλλας στην κορνέτα.

Η αγάπη και η ευθύνη που έχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς για την ιστορική παράδοση του Βλαχόφωνου Ελληνισμού, που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας και των αγώνων του Ελληνικού Έθνους, καθώς και η μεγάλη πολιτιστική της διάσταση, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μέσα από το πέρασμα των χρόνων, επιτάσσει την πραγματοποίηση τέτοιων εκδηλώσεων, ιδιαίτερα σε μια περιοχή και πόλη σαν τη δική μας, όπου οι βλάχοι αποτελούν ένα ζωντανό και δυναμικό κύτταρο των τοπικών μας κοινωνιών. 

Η είσοδος είναι ελεύθερη για το κοινό.

13ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής & Χορών

Σάββατο 8 & Κυριακή 9 Σεπτεμβρίου 

στο αμφιθέατρο του ΕΠΑΛ 

Ηράκλειας Σερρών.

Σε δηλώσεις του, στη Λάρισα όπου είναι και η έδρα της Ομοσπονδίας, ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων & Παγκόσμιας Βλαχικής Αμφικτιονίας κ. Μιχάλης Μαγειρίας τόνισε ότι: 

«Τα ετήσια Συμπόσια της ΠΟΠΣΒ δίνουν τη δυνατότητα αφενός να παρουσιαστούν από ειδικούς επιστήμονες νέες έρευνες αναφορικά με τους Βλάχους στην εκάστοτε περιοχή διοργάνωσης της συνάντησης κι αφετέρου δίνουν τη δυνατότητα να μιλήσουν οι ίδιοι οι Βλάχοι της υπό διαπραγμάτευση περιοχής για τον τόπο τους, το παρελθόν και το παρόν τους σ’ αυτόν. Με λίγα λόγια να καταθέσουν την πρόσληψη κι αντίληψη της ταυτότητάς τους»

Και πρόσθεσε: 

«Στην κοιλάδα του Στρυμόνα αντίκρισαν το φως του κόσμου και πέρασαν τα παιδικά τους χρόνια, ο μετέπειτα Μεγάλος Εθνικός Ευεργέτης Γεώργιος Σίνας, ο πρώτος βαρώνος του οίκου του, τα περισσότερα μέλη της μεγάλης και φιλογενούς οικογένειας των Δουμπαίων, όπως ο Θεόδωρος, ο Ευεργέτης των Σερρών κι ο αδερφός του Κωνσταντίνος, Ευεργέτης του Μελενίκου αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Στη Δοϊράνη έχουν τις ρίζες τους οι Νάκου, με τίτλο κομητείας στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τον υψηλότερο που έλαβε ομογενής στις χώρες των Αψβούργων»

Κατέληξε, σημειώνοντας πως 

«Αλλά κι ο βλαχογενής αρχηγός της Επανάστασης του ‘21, ο Εμμανουήλ Παπάς, γεννήθηκε κι ανδρώθηκε στην περιοχή, για να επιστρέψει απ΄ τη Βιέννη μύστης των ιδεών του άλλου μεγάλου τέκνου της θεσσαλικής Βλαχουριάς, του Ρήγα Βελεστινλή και να πραγματώσει το όραμα του Γένους. Ο γιος του Αναστάσιος, γαμπρός των Λινοτοπιτών Καπέτη, προσέφερε τις υπηρεσίες του στην πόλη των Σερρών και την ευρύτερη περιοχή τον 19ο αιώνα. Πλάϊ σε όλους αυτούς τους επώνυμους στέκονται οι ανώνυμοι Βλάχοι. Νοικοκυραίοι, τσελιγκάδες και κυρατζήδες, έμποροι και πιστικοί, επαγγελματίες κι επιτηδευματίες, καλλιεργητές της εύφορης γης του Στρυμόνα και οικιστές των ορεινών της.»

Εύζωνος, τσολιάς, φουστανέλα, τσαρούχια...

Ένας Έλληνας που φοράει
μια κλασική φουστανέλα -  1870

Φουστανέλα

Η φουστανέλα ήταν παραδοσιακό ένδυμα των αντρών, των ποιμενικών κυρίως ομάδων, στα Βαλκάνια. Πρόκειται για μια κοντή πολύπτυχη λευκή φούστα.

Κατασκευάζεται από πολλά ορθογώνια τρίγωνα τεμάχια υφάσματος, που ράβονται μεταξύ τους ίσιο με λοξό και μετά σουρώνονται στη μέση. Τις πιό πολλές φορές η φουστανέλα κατασκευάζεται σε δύο ξεχωριστά τμήματα και δένει στη μέση δεξιά και αριστερά. Το γεγονός ότι οι παλιότερες φουστανέλες είχαν κορμί, ήταν λιγότερο πτυχωτές και μακριές ως τη μέση της γάμπας, κάνει πιο πιθανή την προέλευσή της από το πουκάμισο.[1] 

Μέχρι την δεκαετία του 1890 φοριόταν και στην Ελλάδα, οπότε και αντικαταστήθηκε για λόγους μόδας από "τα φράγκικα", αυτό δηλαδή που σήμερα αποκαλούμε παντελόνι.

Η προέλευση της ονομασίας

Όπως αναφέρει η λαογράφος και ενδυματολόγος Ιωάννα Παπαντωνίου, το όνομά της το παίρνει από ένα ύφασμα, το οποίο στις ημέρες μας στην Ιταλία σημαίνει΄΄Fustagno΄΄, δηλαδή βαμβαβακερό ύφασμα -απ΄όπου το Fustana, με υποκοριστικό το Fustanella- που στην ουσία προέρχεται από μια πόλη της Αιγύπτου, το Φουστάτ, που είναι προάστιο του Καΐρου. Εκεί κατασκευαζόταν ένα είδος τζιν, ένα δίμητο χοντρό ανθεκτικό ύφασμα, το οποίο χρησιμοποιήται για πανιά στα καράβια, τις λεγόμενες ΄΄φούστες΄΄[2][3] Πάντως, η ενετική λέξη fustagno προήλθε από το υστερολατινικό fustaneum που ήταν λεξη κατασκευασμένη από τους Λατίνους για να αποδώσουν στη γλώσσα τους την ελληνιστική λέξη "ξύλινο", επειδή έτσι αποκοκαλούσαν οι Έλληνες το βαμβακερό και άλλα υφάσματα που χρησιμοποιούνταν για φορεσιές. (Το λατινικό fustaneum προήλθε συγκεκριμένα από τη λέξη fustis που σήμαινε ξύλο)

Η προέλευση της Φουστανέλας

Θραύσματα αγγείων που δείχνουν
Έλληνες πολεμιστές που φορούν Φουστανέλες,
από τη 12ο αιώνα, Κόρινθος, Ελλάδα.[4]

Μελετητές αναφέρουν σχετικά με την φουστανέλα πως προέρχεται από μια σειρά αρχαίων ελληνικών ενδυμάτων, που έκαναν την εμφάνισή τους εκείνη την εποχή, όπως ο χιτώνας.[5][6] 

Σε βυζαντινά όστρακα και αγγεία (κεραμική), πολεμιστές εμφανίζονται να φέρουν όπλα, φορώντας την βαριά πολύπτυχη φουστανέλα [7] 

Ο Τσαρούχης θεωρούσε πως η καταγωγή της ήταν η Ινδία. Το λευκό ένδυμα των μαχαραγιάδων είναι κατασκευασμένο από βαμβακερή μουσελίνα και έχει φούστα από πολλά ισοσκελή τρίγωνα, προσαρμοσμένη σε μακρυμάνικο σταυρωτό μπούστο, που δένει στο πλάι. Οι φούστες που συντίθενται από ισοσκελή τρίγωνα είναι πολύ διαδεδομένες στην επαρχία Ράτζασταν στη Βορρειοδυτική Ινδία, σε άνδρες και γυναίκες και ονομάζονται ΄΄ghari΄΄. Στο παλάτι του Μαχαραγιά του Μπενάρες σώζεται σε ελεφαντόδοτο παράσταση με τελετουργική πομπή στις αρχές του 20ου αιώνα. Στην παράσταση δεσπόζουν οι σπαχήδες, που δίνουν την εντύπωση ότι φορούν στολή με φουστανέλα, παρόμοια με των Ελλήνων του 1821. Ένας τέτοιος συσχετισμός είναι δύσκολο να γίνει δεκτός, επειδή η βασικότερη μεταξύ τους διαφορά είναι η κοπή των τριγώνων. Στην Ελλάδα έχουμε ορθογώνια ανισοσκελή τρίγωνα που ενώνονται λοξό με ίσο (η υποτείνουσα του ενός τριγώνου με την κάθετη πλευρά του άλλου), για να μην ξεχειλώνει ο ποδόγυρος.[8]

Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η φουστανέλα ήταν σε κοινή χρήση στην Ελλάδα ήδη από τον 12ο αιώνα.[4]

Κατά τον Αντώνιο Κεραμόπουλο, η φουστανέλα κατάγεται από το ρωμαΐκό στρατιωτικό ένδυμα: το συγκεκριμένο ένδυμα φοριόταν από τους εκάστοτε μισθοφόρους των Ρωμαίων στον χώρο της Ηπείρου.[9]