Τι είναι, αν είναι κάτι, ένας Βυζαντινός;

Του Clifton R. Fox Καθηγητή Ιστορίας Στο Tomball College Tomball, TX, USA

Μετέφρασε από τα Αγγλικά ο Δ. Ν. Λόγκο.

Αναθεώρηση 29-3-96.

Η αρχική έκδοση του άρθρου δημοσιεύθηκε στο Celator [Τόμος 10, Αριθμός 3: Μάρτιος 1996]. Τμήμα του επίσης αναφέρεται στο βιβλίο Ancient Coin Collecting του Wayne G. Sayles, έκδοση [Ιούνιος 1996] Krause Publications.

Περιεχόμενα

1. Εισαγωγή 

2. Νομίσματα και Συνέχεια

3. Η χώρα που λεγόταν Ρωμανία 

4. Συμπεράσματα

Εισαγωγή

Κατά τη τρέχουσα ορολογία η φράση «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» αναφέρεται σε μια πολιτική πραγματικότητα που κάποτε κυριάρχησε στον κόσμο της Μεσογείου. Η πόλη που ονομάζεται Κωνσταντινούπολη ή (στους σημερινούς χάρτες) Ισταμπούλ ήταν η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας. Η «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» γεννήθηκε με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης τον 4ο αιώνα στη θέση του Βυζαντίου, της αρχαίας Ελληνικής αποικίας. Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο 1ος (πεθ. 337) ονόμασε τη πόλη Νέα Ρώμη ή Κωνσταντινούπολη. Ο Κωνσταντίνος στην καινούργια πόλη μετέφερε την πρωτεύουσα του και αργότερα της έδωσε και το όνομα του. Οι διάδοχοι του Κωνσταντίνου του 1ου έζησαν στην Κωνσταντινούπολη χωρίς διακοπή μέχρι το 1204. Το 1204, οι Σταυροφόροι από τη Δυτική Ευρώπη, παρέκκλιναν από την πορεία τους προς τα Ιεροσόλυμα, κυρίευσαν και λεηλάτησαν την Κωνσταντινούπολη. Κράτησαν την πόλη μέχρι το 1261. Οι «Βυζαντινοί» επανίδρυσαν τη «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» στην Κωνσταντινούπολη το 1261 μετά την εκδίωξη των «Φράγκων». Το 1453, οι Οθωμανοί Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Η «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» έπαψε να υπάρχει.

Ο ρόλος της «Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» στην Ευρωπαϊκή ιστορία δεν έχει γίνει επαρκώς κατανοητός από τη σύγχρονη ακαδημαϊκή κοινότητα. Η Κωνσταντινούπολη βρέθηκε στην οικονομική, πολιτική και πολιτιστική καρδιά της Ευρώπης από την ίδρυση της μέχρι την αδικαιολόγητη λεηλασία της από τους Σταυροφόρους. Η Νέα Ρώμη άντεξε στις επιθέσεις πολλών επιδρομέων, προστατεύοντας όλη την Ευρώπη από έναν χείμαρρο εισβολέων. Η «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» ήκμασε την εποχή που η Δυτική Ευρώπη ήταν απομονωμένη λόγω της ανέχειας και της βίας. Δεν μπορεί επίσης κανείς να παραθεωρεί το επιπρόσθετο γεγονός ότι η Κωνσταντινούπολη παραμένει ακόμη το κέντρο των Ορθοδόξων Χριστιανών, της κυρίαρχης πίστης στη Ρωσία και σε άλλες χώρες, που έχει τις ρίζες της στη Βυζαντινή εμπειρία. Στην εποχή μας, με τις τελευταίες αλλαγές στη Ρωσία, οι βυζαντινές της ρίζες είναι περισσότερο σημαντικές παρά ποτέ. Σε αντίθεση με την πλούσια κληρονομιά και τον πολυσήμαντο ρόλο τους, τα επιτεύγματα του Βυζαντινού πολιτισμού πολύ συχνά αποσιωπώνται και υποβαθμίζονται, αυτό καθ’ αυτό το όνομα «Βυζαντινή Αυτοκρατορία» είναι στην πραγματικότητα, προσβλητικό.

«Η Αρπαγή της Βασιλαρχόντισσας» - Πρεμιέρα στον Πολυχώρο Πολιτισμού Χορίαμβο Λάρισας

«Η Αρπαγή της Βασιλαρχόντισσας», του Νίκου Σαμαρίνα κάνει πρεμιέρα το Σάββατο 28 Ιανουαρίου στις 20.15 στον Πολυχώρο Πολιτισμού Χορίαμβο.

Πρόκειται για ένα λαϊκό χορόδραμα του Νίκου Σαμαρίνα, προϊόν μυθοπλασίας, που πατά, όμως, στην ιστορία που κρύβεται πίσω από το παραδοσιακό τραγούδι της Ηπείρου «Βασιλαρχόντισσα», η οποία εκτυλίχθηκε στο Μέτσοβο στα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά οι συμβολισμοί, οι αλληγορίες και οι αναγωγές στο σήμερα και σε προηγούμενες περιόδους της νεοελληνικής ιστορίας κυριαρχούν.

Η πραγματική ιστορία:

~ Φωτο: Η Βασιλαρχόντισσα, Ευδοκία (Δούκω) Αβέρωφ με τον άντρα της Στέργιο Τζωαννόπουλο.

Το καλοκαίρι του 1885 ή κατά άλλους του 1884, ο άρχοντας του Μετσόβου Νικολάκης Αβέρωφ χαστούκισε έναν νεαρό παρακατιανό, τον Φλέγκα, διότι τόλμησε να περάσει από την πλατεία στην οποία συναθροίζονταν οι άρχοντες. Ο Φλέγκας ορκίστηκε να εκδικηθεί και σε συνεργασία με τους ληστές Θύμιο Γάκη και Βαγγέλη Τάκη απήγαγαν την κόρη του Αβέρωφ, Ευδοκία, την οποία απελευθέρωσαν δυο βδομάδες μετά, αφού πρώτα απέσπασαν σε λύτρα το βάρος της σε χρυσάφι. Η κινητοποίηση για τον εντοπισμό και την σύλληψη των ληστών ήταν πολύ μεγάλη. Ο Θύμιος Γάκης κατάφερε να γλιτώσει και να μεταβεί στη Σμύρνη μεταμφιεσμένος σε χανούμισσα μέσα σε ένα τούρκικο χαρέμι.

Στην παράσταση, την οποία χορογραφεί και σκηνοθετεί ο Νίκος Σαμαρίνας, παίρνουν μέρος στους βασικούς ρόλους οι χορευτές: Δήμος Πραντσίδης, Λαμπρινή Παπάζογλου- Μακρή, Νίκος Σαμαρίνας, Δημήτρης Μπούτλας, Ζωή Σαραφείδου και πλαισιώνουν οι: Δημήτρης Βλάνδος, Γιώργος Γεροφώτης, Φανή Ζούκη, Μένη Τσιαπάρα, Λιάνα Φουρλή, Μαρίνα Ποδηματά, Γιώργος Μουλάς, Αγγελική Μακαντάση, Αγγελική Κουτσιαύτη και ο Αποστόλης Ντόμαλης.

Επίσης παίρνουν μέρος οι ηθοποιοί της θεατρικής σκηνής «Ονείρων Θαύματα»: Δημήτρης Βούζας, Θοδωρής Ματούλας, Θανάσης Μαγιάκος και Σταυρούλα Σδράνη. Τραγουδά επί σκηνής η Ελένη Σαμαρίνα.

Πάτερ Κοσμάς Κυριό, Αρχιερατικός Επίτροπος Αυλώνος και Μπερατίου

~ Φωτο: Ο π. Κοσμάς Κυριό, Βλάχος από την Βόρειο Ήπειρο, στον Ι. Ναό στην Αυλώνα. (Φωτ. π. Παύλος Δημάσης, 1994).

Παππά Κοσμάς Κυριό[1]

Αρχιερατικός επίτροπος Αυλώνος και Μπερατίου

Είμαστε[2] στις 14 Δεκεμβρίου στην Αυλώνα και συζητώ με τον πατέρα Κοσμά, που είναι αρχιερατικός επίτροπος της περιφέρειας Μπερατίου-Αυλώνας.

- Θα ήθελα να μάθω από εσάς, πατέρα Κοσμά, πότε γεννηθήκατε; την ζωή σας μέχρι που γίνατε ιερεύς.

- Εγώ γεννήθηκα στο χωριό Μπέστροβα μια ώρα μακρυά από την Αυλώνα. Οι γονείς μου ονομάζονταν ο πατέρας μου Γιώργος και η μητέρα μου Ζωϊτσα. Γεννήθηκα στις 12 Οκτωβρίου του 1920 και μετά που τελείωσα το δημοτικό σχολείο ήθελα πολύ να μάθω για την πίστι. Πήγα προσκυνητής σε πολλά μοναστήρια και εκκλησίες, όπως στην Κορυτσά, στο Βυθκούκι (Βοσκόπολις ή Μοσχόπολις)[3].

Όταν ήμουν 17 χρονών πήρα την Καινή Διαθήκη και άλλα θρησκευτικά βιβλία, τα μελετούσα νύχτα και μέρα από το 1937 έως το 1945.

Παντρεύτηκα στα 1944 τον Απρίλιο και μετά στις 27 Απριλίου 1945 έγινα διάκονος από τον Μητροπολίτη Βησσαρίωνα Τζιοβάννη.

- Πάτερ Κοσμά, τι σας τράβηξε και γίνατε ιερεύς;

- Είχα μια εσωτερική πνευματική δίψα. Μαθαίνοντας για την ζωή των αγίων, ήθελα με κάθε τρόπο να υπηρετήσω την Εκκλησία, την πίστι μας. Έτσι έκανα αίτησι και μου την δέχτηκαν.

Με μεγάλη ευτυχία και μεγάλη χαρά το δέχτηκα γιατί το χωριό δεν είχε παππά. Στις 27 έγινα διάκονος, ημέρα Παρασκευή, και στις 29, Κυριακή, έγινα ιερεύς. Την πρώτη ημέρα Θεία Λειτουργία έκανα στο μοναστήρι του Σμυρνέσι (;) της Νάρτα. Όταν γύρισα από εκεί συνέχισα την ζωή μου σαν παππάς. Από την χρονολογία 1945-1967 υπηρετούσα την Εκκλησία μας. Το 1967 έκλεισαν τις εκκλησίες, υποχρεώθηκα να δουλέψω σε μια επιχείρησι γιατί είχα εφτά παιδιά, τέσσερα κορίτσια και τρία αγόρια.

- Θα ήθελα να μάθω για την περίοδο 1945-1967 την όλη δραστηριότητα σας. 

- Το χωριό που υπηρετούσα ήταν πολύ μικρό, γι' αυτό και πήγαινα και σε άλλα χωριά, τα εξυπηρετούσα. Είχα πολλές γνωριμίες με πολλούς πιστούς και σε άλλες πόλεις, στην Κορυτσά, στο Ελμπασάν με τον Θεοφάνη Παππά, με τον Δημήτριο Μπεντούλη[4]. Λειτουργούσα κυρίως στον Ι. Ναό της Μπεστρόβας. Έκανα βαπτίσεις, γάμους, όλα τα καθήκοντα μου και μετά εργαζόμουν στα χωράφια.

- Τότε πόσους ιερείς είχε η Αλβανία, αν ενθυμείσθε;

- Όπως ακούγαμε, τότε έβγαινε η εφημερίδα ''Η χριστιανική ζωή'' από το 1940-1944, θυμάμαι που είμασταν παραπάνω από 300 ιερείς ορθόδοξοι. Στις πόλεις, στα χωριά είχε και λίγους διακόνους. Σε τέσσερις αρχιερατείες είχε ανά ένα επίσκοπο. 

- Στην αρχιερατεία Βερατίου υπάγεται και η δική σου ενορία. Πόσες εκκλησίες είχε στην περιοχή της Αυλώνας;

- Στην Αυλώνα είχε 10 ιερείς, στο Αργυρόκαστρο ήταν 4-5 και 2-3 στην Χειμάρρα. Η Αυλώνα μαζί με το Αργυρόκαστρο είχε 20 ιερείς. 

- Πόσες εκκλησίες ήταν;

- Εκκλησίες είχε πιο πολλές. Η Άρτα είχε 2-3 εκκλησίες, Αγία Κυριακή, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Αθανάσιος. Είχε και 5 παρεκκλήσια. Στο Σβερνέτς είχε ένα μοναστήρι. Στο Μιφόλη είχε μια εκκλησία, στον Πόρο είχε εκκλησία και στην Ντουκάτ. Οι χριστιανοί πιστοί προστατέψανε την πίστι μέχρι και σήμερα.

- Εσείς είστε ογδόντα χρονών. Η Αλβανία τι πίστι είχε; Αλλαξοπίστησε;

- Εγώ είμαι εβδομήντα έξι χρονών, η Αλβανία είχε από τον 9ο-10ο αιώνα στο Σκούταρι καθολικούς, αλλά παντού η υπόλοιπη είχε ορθοδόξους. Αυτό φαίνεται και σήμερα. Στα μωαμεθανικά χωριά υπάρχουν εκκλησίες με ελληνικές επιγραφές[5].

- Τι γνωρίζετε; ένα μέρος του λαού γύρισαν, αλλαξοπίστησαν; από ορθόδοξοι έγιναν μουσουλμάνοι; 

Κοσμοσυρροή στην εκδήλωση για την κοπή πίτας των Βλάχων

Χιλιάδες Βλάχοι, όλων των ηλικιών, γέμισαν ασφυκτικά το Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλονίκης με αφορμή την κοπή της βασιλόπιτας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων.

Μάλιστα, η προσέλευση του κόσμου, όπως και πέρυσι, ήταν τόσο μεγάλη που χρειάστηκε να ανοίξουν όλες οι αίθουσες του Συνεδριακού Κέντρου.

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν χοροί από βλάχικους συλλόγους από όλη την Ελλάδα ενώ ακολούθησε μεγάλο βλάχικο γλέντι.

~ Δείτε φωτογραφίες και βίντεο:

thestival.gr

Τυρόπιτα από το Παλαιοχώρι Συρράκου

Γευστικότατη σπιτική τυρόπιτα (στα βλάχικα «πίτα ντι κάσιου») από το Παλαιοχώρι Συρράκου. Ζουμερή γέμιση με τραγανό φύλλο, ο τέλειος συνδυασμός!

Της Ελευθερίας Μπούτζα

~ Υλικά:

6 παραδοσιακά φύλλα

6 αυγά ολόκληρα

2 αυγά ασπράδια

1 γιαούρτι πρόβειο

300 γρ. ανθότυρο

300 γρ. τυρί φέτα

200 γρ. φρέσκο βούτυρο λιωμένο

αλάτι, πιπέρι, σουσάμι

Για να φτιάξουμε παραδοσιακό φύλλο:

Ελαιόλαδο 5 κουταλιές σούπας

Ξύδι 5 κουταλιές σούπας

Αλάτι 1 1/2 κουταλάκι γλυκού

Αλεύρι σκληρό 700 γρ 
Νερό 2 1/2 φλυτζάνια τσαγιού (χλιαρό)

Σε μια μεγάλη λεκάνη βάζουμε τα υλικά και πλάθουμε έντονα για 4-5 λεπτά μέχρι να πάρουμε μια ελαστική ζύμη που να κολλάει ελαφρώς στα χέρια. Σκεπάζουμε και αφήνουμε το ζυμάρι να ξεκουραστεί για 15 λεπτά. Χωρίζουμε το ζυμάρι σε 6 μπάλες και με τη βοήθεια του πλάστη ανοίγουμε τα φύλλα.

Νίκος Παπατάκης - Nikos Papatakis (video)

Μια έκπληξη περίμενε τον Νίκο Παπατάκη στα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφιών και ντοκουμέντων από το έργο του, στο Αλατζά Ιμαρέτ, το βράδυ της Τρίτης 22 Νοεμβρίου 2005. Ο πρόεδρος της κοινότητας Περιβολίου Γρεβενών, γενέτειρας του πατέρα του σκηνοθέτη, Στέργιου Παπατάκη, ανακοίνωσε τη μετονομασία κεντρικού δρόμου του Περιβολίου σε «οδό Νίκου Παπατάκη». 

Ο Νίκος Παπατάκης δεν έκρυψε τη χαρά του για το γεγονός ότι στα εγκαίνια βρέθηκαν και άνθρωποι από τον τόπο καταγωγής του: «Ήρθαν όλοι από το Περιβόλι μου…», είπε χαρακτηριστικά. 

Ο πρόεδρος της κοινότητας Περιβολίου Γρεβενών Απόστολος Ζιόμπωρας, ευχαρίστησε τον Νίκο Παπατάκη για τις αναφορές που έχει κάνει στο χωριό, μέσα από τις ταινίες του και του χάρισε αντίγραφα των μητρώων αρρένων της κοινότητας, με καταγεγραμμένους όλους τους συγγενείς του Έλληνα σκηνοθέτη.(βλ. filmfestival.gr)

Αφιέρωμα στον Νίκο Παπατάκη

Δείτε το βίντεο που ακολουθεί:

~ Νίκος Παπατάκης: Οι ταινίες μου και όλη η ζωή μου είναι πάθος

Η μάχη της Φιλουριάς

Κατά τίς ἀρχές Μαΐου στούς δρόμους ἀπό Βελεμίστι καί ἀπό Δισκάτα πρός Γρεβενά κινοῦνταν καραβάνια Βλάχων πού ἀνέρχονταν στίς θερινές τους κατοικίες. Τότε διαδραματίστηκαν τά γεγονότα τῆς Φιλουριᾶς πού ἔχουν καταγραφεῖ σέ ἔκθεση τοῦ ἴδιου Αὐστριακοῦ προξένου (14/26.5 1854): 

«Πρό τινων ἡμερῶν ἐγένετο γνωστή ἐνταῦθα ἡ δρᾶσις τοῦ εἰς τήν περιοχήν τῶν Γρεβενῶν δρῶντος ἀρχηγοῦ τῶν ἐπαναστατῶν Ζιάκα, ὅστις ἀνέλαβε νά παίξῃ τόν ρόλον τῆς ἐκδικήτριας Νεμέσεως. Τήν 10ην δῆλον ἱσταμένου μηνός τά ποίμνια προβάτων Ἁγίας Μαρίνης (σ.σ. Σαμαρίνας), Ἀβδέλας, Φούρκας καί Δέντσικου, τά ὁποῖα μετακινοῦνται πρός τήν Θεσσαλίαν κατά τόν χειμῶνα, κατά τήν ἐπάνοδόν των ἤδη εἰς τήν πατρίδα των συνηντήθησαν εἰς τήν περιφέρειαν τῶν Γρεβενῶν. Ἡ συνοδεία, ἀποτελουμένη ἐκ 2.000 ἀτόμων, ἀνδρῶν καί γυναικοπαίδων, ἐκτός τῶν σκευῶν καί ἐπίπλων, ἅτινα εἶχον φορτωμένα εἰς ἀρκετάς ἑκατοντάδας ὑποζυγίων, συναπεκόμιζε καί 6.000 πρόβατα. Μόλις ἐγνώσθη ἡ ἄφιξις εἰς Γρεβενά τῶν φιλησύχων ποιμένων, οἵτινες ἦσαν ἐφωδιασμένοι μέ ὅλα τά σχετικά ἔγγραφα ταξειδίου ἐκ μέρους τῶν θεσσαλικῶν ἀρχῶν, ἔσπευσε πρός τόν καταυλισμόν τοῦ καραβανίου ὁ ἐκεῖ δρῶν Ἀλβανός ἀρχηγός Μεχμέτ-Ἀγᾶς συνοδευόμενος ὑπό τοῦ Μουδίρου τῶν Βεντζίων Ὀσμάν-Ἀγᾶ ἐπικεφαλῆς σώματος ἐξ ἀτάκτων Ἀλβανῶν. Μόλις ἔφθασαν εἰς τόν τοῦ ὑπερόχου αὐτοῦ θεάματος καταυλισμόν ἐφιλοξενήθησαν ἐπί τινας ὥρας ὑπό τῶν ἀρχιποιμένων καί ἀπεμακρύνθσαν ἐν τάξει. Μετά τινας ὅμως ὥρας κατέφθασαν Τουρκομάνοι ἱππεῖς, ἐφώρμησαν κατά τῶν ἀόπλων ποιμένων, ἐπλήγωσαν 150 ἐξ αὐτῶν, ἥρπασαν μερικάς γυναῖκας καί 1.000 πρόβατα καί ἐτράπησαν ὁλοταχῶς πρός τήν κατεύθυνσιν τῶν Γρεβενῶν. Μόλις ἐγνώσθη ἡ τερατώδης αὐτή λεηλασία ὁ Καπετάν Ζιάκας, ὅστις εὑρίσκετο κατά τήν ἐποχήν ἐκείνην εἰς τήν περιφέρειαν Γρεβενῶν μέ τά τολμηρά παλληκάρια του, ἔσπευσεν ὅπως ἀναχαιτίσῃ τήν πρός τά Γρεβενά ὀπισθοχώρησιν τῶν τουρκομανικῶν ὀρδῶν, αἵτινες καθ’ ὁδόν εἶχον συνενωθῆ καί μέ ἀτάκτους Ἀλβανούς. Τρεῖς ὥρας πρό τῶν Γρεβενῶν συνεπλάκη ὁ Ζιάκας μέ τούς προελαύνοντας βαρβάρους καί κατόπιν αἱματηρᾶς μάχης ἐκ τοῦ σώματος τῶν Τουρκομάνων ἱππέων τοῦ ἀνερχομένου εἰς 350 ἄνδρας, μόνον περί τούς 100 διεσώθησαν εἰς Γρεβενά. Ἡ ἐγκαταλειφθεῖσα λεία, ἥτις συνίστατο ἐκ τῶν διαρπαγεισῶν περιουσιῶν, ἐπεστράφη ὑπό τοῦ Ζιάκα εἰς τούς ποιμένας, καθώς καί αἱ ἀγέλαι τῶν διαρπασθέντων ποιμνίων».[355114]. 

Κατά τούς Wace καί Thomson, πού ἄκουσαν (1910) αὐτόπτες μάρτυρες στή Σαμαρίνα, ὁ Μεχμέτ Ἄγος, συνοδευόμενος ἀπό Κούρδους ἱππεῖς, ἐπισκέφθηκε τόν καταυλισμό τῶν Βλάχων καί ζήτησε χαράτσι γιά τά πρόβατα δύο πιάστρες τό κεφάλι. Οἱ κτηνοτρόφοι δήλωσαν ὅτι δέν διέθεταν χρήματα καί πρότειναν νά καταβάλουν τό φόρο στό τέλος τῆς θερινῆς περιόδου. Στήν ἄρνηση νά κάνει ἀποδεκτό τό αἴτημα, κάποιοι ἀντέδρασαν ἔντονα καί τότε τό τουρκικό ἀπόσπασμα ἄνοιξε πῦρ. Οἱ Βλάχοι κατέφυγαν σέ παρακείμενη δασωμένη ἔκταση καί ἀνταπέδωσαν τά πυρά.[403155] 

Γρεβενιώτες στό Μεσολόγγι

Tήν ἄνοιξη τοῦ 1825 ἡ Πελοπόννησος μέ τή λήξη τοῦ ἐμφυλίου πολέμου παρουσίαζε εἰκόνα ἐρημώσεως. Τότε ἐμφανίστηκε ἡ ἀπειλή τοῦ Ἰμπραήμ. Τό σῶμα τῶν Μακεδόνων ὑπό τόν Καρατάσο ἔλαβε τήν ἐντολή ἀπό τήν Κυβέρνηση νά συμμετάσχει στήν ἀναχαίτισή του. Ὁ Καρατάσος μέ 200 Μακεδόνες ἀπέκρουσε τό στράτευμα τοῦ Ἰμπραήμ στόν Σχοινόλακα Μεσσηνίας (18.3.1825).[17540]. Μετά τήν συντριβή τῶν Ἑλλήνων στό Κρεμμύδι (7.4.1825) καί τήν ἀναζωπύρωση τῶν ἐμφυλίων ἀντιπαραθέσεων ὁ Καρατάσος κινήθηκε πρός τήν Ἑρμιόνη (22.4.1825) καί διαπέρασε στήν Ὕδρα, ἡ ὁποία ἀπειλεῖτο ἀπό τόν Ἰμπραήμ.[50207]. Στή μάχη τῶν Μύλων τοῦ Ἄργους συμμετεῖχε καί μικρή δύναμη Ὀλυμπίων ὑπό τόν Μῆτρο Λιακόπουλο.[234175]

Γιά νά ἐκμηδενίσουν τήν ἐπανάσταση οἱ Τοῦρκοι ἀποφάσισαν νά ὀργανώσουν μεγάλη ἐπίθεση ἀπό βορρά μέ ἀρχιστράτηγο τόν βαλῆ τῆς Ρούμελης Μεχμέτ Ρεσίτ πασά, γνωστότερο ὡς Κιουταχῆ, μέ σημεῖο σύγκλισης τό Μεσολόγγι. Στό στράτευμα ὑπό τόν Ἀμπάζ πασᾶ, πού κινήθηκε πρός Ἀλαμάνα, συμμετεῖχε καί ὁ Βελῆ ἀγάς, τοπάρχης τῶν Γρεβενῶν, μέ Λαλιῶτες καί Βαλαάδες τῆς περιοχῆς. Ἄλλο στράτευμα ὑπό τόν Σιλιχτάρ Πόδα κινήθηκε ἀπό τά Τρίκαλα πρός τά Ἄγραφα-Καρπενήσι.[5241087], [40327]. Στό Μεσολόγγι διέμεναν τότε κάτοικοι ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς Ἑλλάδος βορείως τοῦ Ἰσθμοῦ. Ἡ πολιορκία ἄρχισε στίς 20 Ἀπριλίου 1825. Οἱ μαρτυρίες γιά τήν παρουσία Γρεβενιωτῶν στήν πολιορκία ἐκείνη εἶναι ἀρκετές. Ὁ Γούλας Ζιάκας γράφει σχετικά στήν ἀναφορά του: «...καί προσκληθείς ἐκ νέου (ὁ Γιαννούλας) παρά τῆς τότε ἑλληνικῆς κυβερνήσεως νά ἔλθει ἐπικουρία παρά ταῖς δειναῖς θέσεσι τοῦ Μεσολογγίου καί ἐκείναις τοῦ Τρίκκερι, ἔπεμψεν ὁ πατήρ μου τούς γραμματεῖς αὐτοῦ καί τούς τῆς ἐμπιστοσύνης του ἀνθρώπους πρός συνεννόησιν μετά τῆς ἐν Ἑλλάδι πολεμούσης κατά τῶν Τούρκων Ἑλληνικῆς ἐξουσίας πρός πρόληψιν μέτρων ἀσφαλῶν κατά τῶν Τούρκων...».[525], [136105]. Ὑπό ἐξέταση εἶναι, ἄν αὐτή τή φορά ὁ Γιαννούλας ἔστειλε πρός Νότο καί κάποιο νέο σῶμα πολεμιστῶν ἤ ἁπλῶς συνεννοήθηκε μέ τόν Κυρίμη, πού ἀποσπάστηκε ἀπό τό σῶμα τοῦ Καρατάσου, νά κινηθεῖ πρός Μεσολόγγι. Εἶναι πολύ πιθανόν νά συνέβη τό πρῶτο, ὅπως ἐμμέσως συνάγεται ἀπό τήν ἀναφορά τοῦ Γούλα Ζιάκα: «...συντρέξας (ὁ Γιαννούλας) τάς ἑλληνικάς δυνάμεις καί τούς πολεμούντας ἐν τῇ πολιορκίᾳ τοῦ Μεσολογγίου μέ ἐκλεκτούς στρατιώτας, ἐπικεφαλῆς αὐτῶν διαθέσας τόν Ἀπόστολον Κυρίμην...». Πότε ὁ Κυρίμης κατέφθασε στό Μεσολόγγι δέν εἶναι γνωστό[23]. Στό Μεσολόγγι εἰσῆλθε σχεδόν ἀπό τήν ἀρχή τῆς πολιορκίας καί τό σῶμα τοῦ Ράγκου, στό ὁποῖο μετεῖχαν Γρεβενιῶτες, κυρίως Βλάχοι. Ἄν καί ὁ Ράγκος ἀποχώρησε σύντομα, τό σῶμα του παρέμεινε ἀγωνιζόμενο.[17588] 

Κασιόπιτα από το Κεφαλόβρυσο Πωγωνίου

Της Αρετής Γραμμόζη

Η κακοκαιρία συνεχίζεται, μέσα σήμερα όλη την ημέρα και μια πιτούλα για το βράδυ, τη φτιάξαμε στο τσάκ - μπαμ. Πείτε την όπως θέλετε: τεμπελόπιτα, ζυμαρόπιτα κ.ο.κ. Για μένα είναι απλά η λατρεμένη κασιόπιτα (κάσιου στα βλάχικα λέγεται το τυρί). Κοπιάστε γιατί σε λίγο δε θα μείνει τίποτε!!

Για ένα ταψί 30 εκ., 250 με 300 γρ. τυρί φέτα τριμμένη με το χέρι, ένα κεσεδάκι γιαούρτι, 2 αυγά, λίγο λάδι, αλάτι, πιπέρι, ένα ποτήρι γάλα.. 

Βάζουμε όλα τα υλικά σε μια λεκάνη και κρατάμε λίγη φέτα, το αλάτι με προσοχή και προσθέτουμε τόσο αλεύρι όσο να κάνουμε έναν παχύρρευστο χυλό, τον οποίο τον απλώνουμε στο βουτυρωμένο ταψί μας. Προσθέτουμε πάνω στο χυλό τη φέτα που κρατήσαμε και μικρά κομμάτια βουτύρου.. Ψήνουμε στις αντιστάσεις μέχρι να ροδοκοκκινήσει. 

Το μυστικό αυτής της πίτας είναι να είναι όσο πιο λεπτή γίνεται.. Βέβαια η Βλάχα γιαγιά μου (από τα χωριά της Κόνιτσας) την έψηνε σε σινί στα ξύλα και πρώτα έριχνε μια δόση από το χυλό, την έψηνε και μετά πρόσθετε και τη δεύτερη δόση με το τυρί και το βούτυρο και ήταν σαν έκανε μια πίτα με δύο φύλλα. Πολλές φορές όταν δεν είχε γιαούρτι το παρέλειπε και πρόσθετε περισσότερο γάλα...

και καλή σας όρεξη!

Ελένη Φουρέιρα: η πολυσυζητημένη καταγωγή της

Ηπειρώτισσα η Φουρέιρα

Η γνωστή τραγουδίστρια Ελένη Φουρέιρα (Entela Fureraj το αληθινό της όνομα) ήρθε από το Φιέρι της Αλβανίας στην Ελλάδα σε ηλικία 8 ετών. Οι γονείς της είναι χριστιανοί, Kristaq (Χρηστάκης, όπως συνηθίζεται κυρίως σε Ηπειρώτες η υποκοριστική μορφή ονομάτων) και Marjeta (Μαριέτα)[1].

Η ίδια ανέφερε σε συνέντευξη της ότι, ο εκ πατρός παππούς της ήταν Έλληνας από τον βόρειο ηπειρωτικό χώρο[2]. Σύμφωνα με μαρτυρίες φίλων του ιστολογίου από την περιοχή καταγωγής της, επιβεβαιώνεται η συγκεκριμένη πληροφορία και προσθέτουν ότι, ο πατέρας της είναι Βλάχος Ηπειρώτης, από την οικογένεια Φουράρη*, έλκει την καταγωγή του από το χωριό Σέλιστη (Selishte) κοντά στο Φιέρι της Μουζακιάς. Την ίδια καταγωγή έχει κι από την πλευρά της μητέρας της, η οποία προέρχεται από την οικογένεια Γερβένη (Gerveni) από το Μεκάτι[3].

~ Φωτο: Γερβένης 1927, Φορεσιά Βλάχων / Ρεμένων (Ρωμηών) Μουζακιάς

Πράγματι, στο Φιέρι και στα γύρω χωριά υπήρχαν οικισμοί όπου ήταν εγκατεστημένοι βλαχόφωνοι Ηπειρώτες. Η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ελευθερία Νικολαϊδου αναφέρει τα εξής: ''Στη Μητρόπολη Βελεγράδων του βιλαετιού Ιωαννίνων, το βλαχόφωνο στοιχείο ήταν εγκατεστημένο στο Βεράτι και στο δυτικό κυρίως τμήμα αυτής της επαρχίας, στα παράλια, πάνω από τον Αυλώνα. Οι κυριότεροι οικισμοί, μικτοί οι περισσότεροι, ήταν: Βεράτι, Φιέρι, Μεκάτι, Μπεστρόβα, Μπαμπίτσα, Ρεσκλία, Σελενίτσα. Γύρω από το Μεκάτι υπήρχαν και τα χωριά Μπεσίστι, Σκράπαρη, Μποκαβή κι ένας ακόμη αριθμός οικισμών, ανάμεσα στο Φιέρι και τον Αυλώνα... Το 1895, το Φιέρι, που ήταν κέντρο κι άλλων 7-8 βλαχόφωνων χωριών, αριθμούσε 150 οικογένειες Βλάχων''[4].

Να σημειωθεί ότι, πρόκειται για εκείνη την μερίδα των βλάχικων πληθυσμών στην Αλβανία που έχουν εντονότερη αφομοίωση, ίσως γι' αυτό και η Φουρέιρα λειτούργησε διστακτικά και, θέλοντας να αποκρύψει το γεγονός ότι γεννήθηκε στην Αλβανία, καθυστέρησε να αποκαλύψει και τις ελληνικές της ρίζες...

Михаил Комбоянов извади кръста за втора поредна година - Για δεύτερη συνεχή χρονιά ο Mihail Komboyanov έπιασε τον Σταυρό των Θεοφανείων στην Πέστερα

Μετά το βουλγαρικό κείμενο, 

ακολουθεί το ελληνικό

Мишо извади кръста за втора поредна година

Пещера

За втора, поредна година Михаил Комбoянов улови кръста в ледените води на езерото в Пещера, предаде репортер на Пещераинфо. 

Общо четирима младежи се записаха в църквата "Св. Димитър" за да спазят мерките предприети за спокойното протичане на ритуала на Богоявление. Пещерските свещеници отслужиха Божествена литургия за здраве и благочестие на миряните. Към вече оповестените от Пещераинфо имена на нашите съграждани Венцислав Лилов и Михаил Комбoянов.се включи и Тодор Добрев.Пещерци си пожелаха здраве и берекет през новата година. И нарекоха както е крепко времето днес, така да е крепка и плодородна 2017 година. peshterainfo.com

O Mίσιο έπιασε τον σταυρό για δεύτερη συνεχή χρονιά

Πέστερα

Ο Mihail Komboyanov, βλαχόπουλο από τον κλάδο της Γραμμουστιάνικης οικογένειας Κομπογιάννη της διασποράς, για δεύτερη συνεχή χρονιά έπιασε τον Σταυρό στα παγωμένα νερά της λίμνης στην τελετή των Θεοφανείων της Πέστερας στη νότια Βουλγαρία!

Εγγράφηκαν συνολικά τέσσερις νεαροί στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ώστε να τηρηθούν τα μέτρα που λαμβάνονται για την ομαλή διεξαγωγή της τελετής των Θεοφανείων. Βούτηξαν για τον Σταυρό οι: Ventsislav Lilov, Mihail Komboyanov και Todor Dobrev.

Οι πιστοί που συγκεντρώθηκαν για να παρακολουθήσουν την τελετή της κατάδυσης του Τιμίου Σταυρού και του Αγιασμού των Υδάτων με τους ιερείς της Πέστερας, ευχήθηκαν υγεία και ευημερία και σχολίασαν ότι τα ισχυρά καιρικά φαινόμενα που επικρατούν σήμερα αποτελούν προμήνυμα, όπως συνηθίζεται να λέγεται, ώστε να είναι δυνατό και γόνιμο το 2017!

Ο λόγιος Ιωάννης Αδάμης στην ελληνική παροικία του Σιμπίου Τρανσυλβανίας

Ένας άλλος σημαντικός εκπρόσωπος της ελληνικής λογιοσύνης της εποχής στην ελληνική παροικία του Sibiu Τρανσυλβανίας, ο οποίος, μάλιστα, πλην των άλλων, συνέδεε την ευρωπαϊκή παιδεία με την εμπορική δραστηριότητα ήταν ο Γιαννάκης Αδάμης. 

~ Φωτο: Το χφ. 5.8.1182 της Εθνικής Βιβλιοθήκης των Αθηνών, αυτόγραφο του Γιαννάκη Αδάμη.

Ο Γιαννάκης Αδάμης[10] είχε γεννηθεί στο Αλβανιτοχώρι, ένα χωριό πλησίον του Μεγάλου Τυρνόβου της Βουλγαρίας, που σήμερα είναι ένα διατηρητέο χωριό που κράτησε την ομορφιά εκείνης της εποχής. Ο Αδάμης προέρχεται από οικογένεια μοσχοπολίτικη, χωρίς αυτό να είναι τεκμηριωμένο, αλλ' εικάζεται εκ του γεγονότος ότι στο Αλβανιτοχώρι είχαν εγκατασταθεί πολλές οικογένειες από την Μοσχόπολη και από το Αλβανιτοχώρι είχαν εγκατασταθεί, μονίμως ή προσωρινώς, στο Sibiu. Ανάμεσα σ' αυτές τις οικογένειες και η οικογένεια του Αδάμη, όπου και άλλοι συμπατριώτες του ασκούσαν επιτυχώς τις εμπορικές δραστηριότητες τους. Στο Sibiu ο Αδάμης συνεπλήρωσε την εκπαίδευση του, πιθανότατα, κοντά στον σοφό εφημέριο της εκκλησίας των Ελλήνων πατέρα Ματθαίο από την Πωγωνιανή της Ηπείρου, που ευρισκόταν εκεί το 1704 και πιθανώς ως το 1723, οπότε αντικαταστάθηκε από τον Διονύσιο Βατοπεδηνό, που αναφέρεται στα έγγραφα της κομπανίας. Σε ένα από τους κώδικες του ο Αδάμης παραδεχόταν και σημείωνε την καθοριστική βοήθεια που έλαβε από τον Ματθαίο και η οποία τον βοήθησε να γνωρίσει τα κείμενα, τα χειρόγραφα, την ''τάξιν των πραγμάτων''[11].

Από την άλλη, οι πληροφορίες του Αδάμη, όπως μας τις παρέχει για τα χειρόγραφα και τα βιβλία του εφημερίου, αποδεικνύουν πόσον οι μοναχοί που έφθαναν στο Sibiu, φέροντας χειρόγραφα και βιβλία, συνέβαλαν στην δημιουργία ενός πολιτισμικού ρεύματος, που φιλοδοξούσε να εμφυσήσει στους Έλληνες της Διασποράς την παράδοση του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας, μεμειγμένης, ενίοτε, με την ευρωπαϊκή σκέψη. Για την καλύτερη κατανόηση των συνθηκών υπό τις οποίες εμφανίσθηκε αυτή η πνευματική επικοινωνία στους κύκλους της κομπανίας του Sibiu, αναφέρουμε ένα απόσπασμα των σκέψεων του Αδάμη όπως τις αποτύπωσε σε κώδικά του: ...Εντυγχάνωντας ο ελάχιστος εγώ αναγινώσκων εις μερικά βιβλία, οπού μοι ενεχείρισεν ο ευρισκόμενος πανοσιώτατος εφημέριος των πραγματευτάδων του Συμπηνίου παπά κυρ Ματθαίος ο εκ Πωγωνιανής κατά τους 1706 χρόνους από Χριστού γεννήσεως, τα οποία μοι τα άφισεν χάριν φιλίας κοντά δυο χρόνους, και διαβάζωντας εις εκείνα, πολλήν ωφέλειαν και μάθησιν έλαβα με χάριν Θεού, τότε παρευθύς επαρακινήθηκα από τον ένθεον πόθον των ιερών Γραμμάτων, και άρχησα να συγγράφω μετά χαράς και ευθυμίας τινά κεφάλαια προοιμιακά περί Φιλοσοφίας, ωσάν τον Πρόλογον του δυστυχεστάτου Εγχειριδίου μου και τα Προλεγόμενα της Φιλοσοφίας και την αρχήνησιν ακόμη των περί Γραμματικής... Ολίγο μετά απεβίωσε η μητέρα του στο Αλβανιτοχώρι και ο Αδάμης σταμάτησε την σύνθεση του κώδικος του για να την επαναλάβει μετά την επιστροφή του στο Sibiu.

Ένας απαξιωμένος Μεγάλος

Η ιστορία είναι φειδωλή στη χορήγηση του τίτλου του μεγάλου. Βέβαια ο όρος ιστορία είναι αρκετά θολός και ασαφής, καθώς βαρειά έχει επιπέσει επάνω του η φιλοσοφία με συνέπεια να ερμηνεύονται ιδεολογικά τόσο τα συμβάντα, όσο και τα κίνητρα των πρωταγωνιστών σ’ αυτά. 

Μέγας εκλήθη ο άγιος Βασίλειος, επίσκοπος Καισαρείας. Από την εκκλησιαστική ιστορία θα αντιτείνει κάποιος. Ορθή η επισήμανση. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να δείξουμε ότι ο φωστήρας αυτός της Εκκλησίας αξίζει τον τίτλο του μεγάλου και στα πλαίσια της γενικής ιστορίας. Προς τούτο καλό είναι να αναζητήσουμε κριτήρια αντικειμενικά του μεγάλου, γενικώς αποδεκτά, ώστε να μην είναι εύκολη η αμφισβήτησή τους από συνανθρώπους μας με προσανατολισμούς διαφορετικούς από αυτόν του κρινομένου.

Αν λάβουμε υπ’ όψη ότι τον τίτλο μέγας έλαβαν τρεις στρατηλάτες, οι Αλέξανδρος, βασιλιάς της Μακεδονίας, Κωνσταντίνος, αυτοκράτωρ της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και Ναπολέων, ο Γάλλος αυτοκράτωρ, πιθανόν να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα, εσφαλμένο οπωσδήποτε, ότι ο τίτλος αρμόζει σε επιφανείς στρατιωτικούς. Ξανατονίζουμε ότι η ιστορική αυτή τιμή δεν είναι αναγνωρισμένη από το σύνολο των ερευνητών ούτε και θα υπάρχει ποτέ ομόφωνη αναγνώριση.

Μήπως πρέπει να αναζητήσουμε αντικειμενικά κριτήρια στο χώρο της γνώσης, της μόρφωσης; Το κριτήριο αυτό είναι ισχυρό στη δυτική σκέψη, αν και ούτε φιλόσοφος ούτε επιστήμονας έλαβε αυτόν τον τίτλο. Γι’ αυτό θα επιμείνουμε στην ανάλυσή μας. Η γνώση, φιλοσοφική ή φυσική, αποτελεί στο δυτικό στερέωμα αξία καθ’ εαυτή. Ο άγιος Βασίλειος υπήρξε από τους πλέον μορφωμένους ανθρώπους της εποχής του. Ακολούθησε λαμπρές σπουδές, πέρα από την Καισάρεια, το πλέον φημισμένο κέντρο στη Μικρά Ασία, τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στην Αθήνα, που παρέμενε το πλέον σημαντικό κέντρο γραμμάτων. Κατά μαρτυρίες συγχρόνων του διέπρεψε στις σπουδές του και αναγνωρίστηκε τόσο από συσπουδαστές του, όσο και από δασκάλους του. Είναι αυτό αρκετό, ώστε να του απονεμηθεί ο τίτλος του μεγάλου; Ασφαλώς όχι. Πρέπει να αναζητήσουμε και άλλα κριτήρια. 

Στη Δύση δεν συσχετίζονται οι γνώσεις με την βιοτή του φιλοσόφου, του ιδεολόγου ή του επιστήμονα. Μάλιστα καθώς κατά την λεγόμενη Αναγέννηση αυτή επανήλθε στον αρχαίο ιδεαλισμό, αρέσκεται στα ωραία λόγια των διανοουμένων και αδιαφορεί για το αν αυτά γίνονται και πράξη. Ακόμη, στο μέτρο που σχετικοποιείται η αξία σημαντικών ηθικών αρχών, τις οποίες προβάλλει ο ευαγγελικός λόγος, οι διανοητές οι υπέρμαχοι της ελευθεριότητας βρίσκουν ολοένα και περισσότερους οπαδούς, πρόθυμους να τραφούν με ωραία λόγια, τα οποία δεν έχουν συνέπειες στον προσωπικό τους βίο. Ο Νίτσε, ειλικρινής στις παρακρούσεις του, έφθασε να χαρακτηρίσει την ηθική ως το τελευταίο πρόσωπο του Θεού, το οποίο έπρεπε να αφανιστεί! Τέλος κατά τον 20ο αιώνα ευρέως διαδόθηκε η άποψη ότι οι επιστήμονες κατά την εργαστηριακή τους έρευνα δεν υπόκεινται σε δεσμεύσεις ηθικής φύσεως! Έτσι, ενώ η Δύση καυχάται για την «επανανακάλυψη» του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, αγνοεί το του Πλάτωνος: «Επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία και ου σοφία φαίνεται». 

Η Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία του 2017 με την Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος παρακολουθήσαμε από την ΕΡΤ1 την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Βιέννης και ήταν μαγευτική!!

Η συναυλία πάντα τελειώνει με τρία encores. Το πρώτο μία γρήγορη πόλκα. Το δεύτερο ο Γαλάζιος Δούναβης του Γιόχαν Στράους ΙΙ, η εισαγωγή του οποίου διακόπτεται από το χειροκρότημα αναγνώρισης των θεατών. Τότε ο μαέστρος αναγγέλλει ένα σύντομο πρωτοχρονιάτικο μήνυμα και όλοι οι μουσικοί μαζί εύχονται καλή χρονιά, παίζουν τον Γαλάζιο Δούναβη και κλείνουν με το Radetzky March του Γιόχαν Στράους του πρεσβύτερου. Κατά τη διάρκεια αυτού του τελευταίου κομματιού το κοινό συνοδεύει παραδοσιακά με ρυθμικό χειροκρότημα, με τον μαέστρο στραμμένο προς το κοινό να διευθύνει το χειροκρότημα αντί της ορχήστρας.

Το κτίριο που φιλοξενεί τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης όπου και λαμβάνει χώρα η πρωτοχρονιάτικη συναυλία είναι το Musikverein. Κατασκευάσθηκε με πρωτοβουλία του εθνικού μας ευεργέτη Νικολάου Δούμπα με καταγωγή από το Λινοτόπι του Γράμμου (βλ. εδώ). Η οδός που οδηγεί από τη Ρίνγκστράσσε στο Μέγαρο Μουσικής της Βιέννης φέρει έκτοτε το επώνυμό του (Dumba Strasse). Στην εξοχική κατοικία των Δούμπα στις όχθες του Δούναβη ο Γιόχαν Στράους συνέθεσε και πρωτοπαρουσίασε το γνωστό βαλς Γαλάζιος Δούναβης. Επίσης προς τιμήν του συνέθεσε ο Άντον Κραλ το έργο Dumba Marsch.