Αναζητώντας το νόημα των Χριστουγέννων

Τα Χριστούγεννα έχουν καταντήσει στις δυτικές κοινωνίες γιορτή προετοιμασίας και μόνο. Αγνοούν γιατί προετοιμάζονται και τί εορτάζουν. Η εμπορευματοποίηση της γιορτής στα πλαίσια της καταναλωτικής κοινωνίας φαίνεται να έχει επιφέρει το τελειωτικό κτύπημα στη γιορτή προς μεγάλη τέρψη όλων εκείνων που επείγονται να περάσει ο πλανήτης μας στη μεταχριστιανική εποχή. Βέβαια κάποια στοιχεία της ακόμη μαρτυρούν την προέλευσή της. Οι δήμοι εγκαθιστούν στις πλατείες φάτνες και οι γονείς οδηγούν εκεί τα παιδιά τους να δουν τον «Χριστούλη», τον μικρό, τον ανήμπορο, τον ξεπερασμένο. Τα παιδιά θα ακούσουν και θα δουν τους μάγους, τους βοσκούς και κάποια ζώα, τα οποία ζωντανά θα αργήσουν πολύ να αντικρίσουν, καθώς οι δυτικές κοινωνίες αποκόπτονται με γοργότατο ρυθμό από τη φύση! Όμως όλα τα σχετικά με τη γέννηση του Χριστού φαντάζουν ανούσια και καχεκτικά μπροστά στον ευτραφή γέρο, ο οποίος έχει επιβληθεί με την παρουσία του και κυριαρχεί όχι μόνο κατά το εορταστικό δωδεκαήμερο αλλά και πολλές ημέρες πριν από αυτό. Και το άκρως θλιβερό είναι ότι οι ανερμάτιστοι Νεοέλληνες κατά την άκριτη εισαγωγή του στα δρώμενα της περιόδου του έδωσαν το όνομα του αγίου Βασιλείου, του κάτισχνου από την άσκηση και τον κόπο στην υπηρεσία των πασχόντων συνανθρώπων του! Το εκκλησιαστικό σώμα με ολοένα και πιο ξεψυχισμένη φωνή επιχειρεί να προβάλει το βαθύτερο νόημα της ενανθρωπίσεως του Σωτήρος. Δεν πετυχαίνει και πολλά πράγματα. Ο ευτραφής γέρος, το σύμβολο της ευμάρειας φαίνεται να αναδεικνύεται νικητής! Νικητής στις χώρες, τις οποίες επισκέπτεται ξεκινώντας από τον χιονισμένο Βορρά. Γιατί ποτέ δεν φθάνει εκεί που τα παιδάκια δεν περιμένουν παιχνίδια, τα οποία θα καταστρέψουν στο πρώτο εικοσιτετράωρο ή θα τα πετάξουν σε κάποια γωνιά μετά από ολιγόωρο παιχνίδι μαζί τους. Τα παιδιά του λεγόμενου Τρίτου κόσμου τον περιμένουν να τους δώσει λίγο φαγητό. Αλλά αυτός δεν έχει για όλους. Είναι πλασμένος από τους εύπορους για τους εύπορους. Δεν του επιτρέπουν να διαθέσει και στα παιδιά των αποκλήρων. Του τα αρπάζουν για να έχουν περίσσια τα δικά τους παιδιά, να «γιορτάζουν» τα «Χριστούγεννα» με όση γίνεται μεγαλύτερη λαμπρότητα!

Το ξύδι και τα ευεργετικά του οφέλη - Βλάχικη τρίψα

Το ξύδι

Του Δημήτρη Μεκάση

Κάποτε, οι προσήλιες πλαγιές των λόφων της Φλώρινας ήταν γεμάτες αμπέλια. Κάθε οικογένεια είχε το αμπελάκι της, για να έχει το κρασί και το τσίπουρο, έτσι ώστε να περάσει ευχάριστα η χρονιά. Κάθε χρόνο όμως έφτιαχναν και μια μικρή ποσότητα ξυδιού, από το δικό τους κρασί. Άφηναν ανοιχτό το δοχείο με το αραιωμένο κρασί, έριχναν λίγο ξύδι για μαγιά και η ζύμωση ξεκινούσε, ώστε μετά από λίγο καιρό το ξύδι ήταν έτοιμο. Και χρησιμοποιούσαν το ξύδι, καθώς τα λεμόνια σπάνιζαν εκείνα τα χρόνια.

Ξύδι με ψωμί έτρωγε ο θεριστής, τότε που όλος ο κάμπος της Φλώρινας θεριζόταν με δρεπάνια. Τότε που όλοι γεωργοί, άνδρες, γυναίκες και παιδιά ήταν στον κάμπο κάτω από τον καυτό ήλιο και θέριζαν το σιτάρι. Τότε που δεν έλεγαν «καύσωνας», αλλά έλεγαν «ο ήλιος ψήνει» και εννοούσαν τον καύσωνα. Και όταν έκαμναν διαλείμματα, για να ξεφύγουν από τις πύρινες αχτίδες του καλοκαιρινού ήλιου, κάθονταν στην σκιά κάποιου μοναχικού δένδρου. Εκεί οι γυναίκες των θεριστών ετοίμαζαν το γεύμα, που ήταν το «ξύδι». Μέσα σε μια πήλινη γαβάθα αραίωναν το ξύδι με κρύο νερό. Έριχναν ζάχαρη ή αλάτι και σκόρδα. Μετά όλοι γύρω από την γαβάθα έτρωγαν σαν σούπα το ξύδι και τα σκόρδα για να ξεδιψάσουν. Βουτούσαν και κομμάτια ψωμιού, για να χορτάσουν. Ο ιδρώτας υποχωρούσε με το ξύδι και έτσι μπορούσαν να αρχίσουν το θέρισμα με δύναμη και κουράγιο. Και δεν ήταν μόνο οι θεριστές του κάμπου της Φλώρινας που έτρωγαν ψωμί με ξύδι, όταν θέριζαν. Το γεύμα «ξύδι» των θεριστών είναι πανάρχαιο, και το συναντά κανείς σε πολλούς λαούς.

Στα παλιά πατσατζίδικα της αγοράς της Φλώρινας, κάθε πρωί η μυρωδιά του σκόρδου και του ξυδιού προκαλούσε τους αγουροξυπνημένους μαγαζάτορες και μεροκαματιάρηδες. Ήταν απλά μαγαζάκια με τα μικρά τετράγωνα τραπέζια και ψάθινες καρέκλες. Εκεί απολάμβαναν τον πρωινό τους πατσά, με μπόλικο σκορδόξιδο και μπούκοβο πιπέρι. Δυο χοντρές φέτες ψωμί και ένα ποτήρι κόκκινο κρασί. Άλλες εποχές, τότε που τα πρωινά οι καταστηματάρχες μύριζαν σκόρδο και ξύδι, δίχως όμως να ενοχλείται κανείς από αυτό. 

Историја чоколаде у Србији везана са именом једног Грка, Шонда из Клисуре

~ Για ελληνικά: 

Η ιστορία της σοκολάτας στη Σερβία συνδέεται με το όνομα ενός Έλληνα, 

του Σόντα από την Κλεισούρα

Prva čokolada u Srbiji pojavila se 1897. u Beogradu u prodavnici Koste Šonde, godinu dana pošto je čokolada počela da se pravi u Sloveniji, u Brestanici, u jednom manastiru za potrebe manastira i stanovništva. Bila je to “čokolada sa mlekom Olga“, koja se u listu “Večernje novosti” oglašavala kao: “najbolja od svih čokolada“. Kosta Šonda je kao “specijalitete za posluživanje” prodavao i čokoladne poslastice, praline i đanduju[1].

U Kosovskoj ulici u centru Beograda od skora se ističe zgrada na broj 5, gde je zasjala nova sveža fasada. Reč je o porodičnoj kući braće Šonda. Sagrađena je 1929. godine u stilu akademizma.

Došli su u Beograd iz severne Grčke iz planinskog mesta Klisura. Nušić u beleškama o Zerkeu pominje radnju Nikole Šonde na uglu današnje Uzun - Mirkove i Kralja Petra[2]. Nikola je bio otac trgovca i bankara Mihaila Šonde. Neka istarživanja, navode Kostu - Konstantina kao oca budućeg kralja čokolade. Međutim Dušan Popović u svom radu O Cincarima, kaže da su ova dva brata Kosta i Nikola otišli u Beograd oko 1850 god. Oni su govorili grčki i cincarski. U rodnoj Klisuri su posećivali grčku školu. On dodaje da u Klisuri čak i ne postoji familija sa ovim prezimenom[3].

Ο παπά Κλήμης Πάτσιο από την Γκραμπόβα

Γράμποβο

Βλάχος στην καταγωγή υπηρέτησε ως ιερεύς στα βλαχοχώρια στον νομό του Πόγραδετς. Επέζησε του διωγμού και εκοιμήθη περίπου 85 χρόνων το έτος 1997. Ανακαλύψαμε ότι υπήρχε μόλις το 1997, τρεις μήνες προ της κοιμήσεως του. Η κατάστασις η γνωστή που επικρατούσε στην Αλβανία δεν επέτρεψε να φθάσωμε ως το χωριό όπου έμενε για να πάρωμε την πολύτιμη ορθόδοξο μαρτυρία να την διαδώσουμε για το μέλλον. 

Όταν φτάσαμε στο Πόγραδετς μας πληροφόρησαν ότι εκοιμήθη. Δεν είναι δυνατόν να φθάσουμε στο χωριό του για να μάθουμε λεπτομέρειες από τους γνωστούς και τους συγγενείς του γιατί δεν υπάρχει αμαξιτός δρόμος. Υπήρχε ένας υποτυπώδης χωματόδρομος μέχρι ενός σημείου, μετά έπρεπε πεζή να φθάση κανείς στο χωριό του παπά-Κλήμη, όπως με πληροφόρησαν. Οι μόνες πληροφορίες σκιαγραφούν τον πατέρα Κλήμη ως ένα ταπεινό λευϊτη που εργάστηκε με ζήλο στο καθήκον του ως ιερεύς. Μετά το 1967 που απαγορεύθηκε η θρησκεία πικραμένος αποσχηματίσθηκε και δούλευε εργάτης σε κολχόζ. Μετά την πτώσι του καθεστώτος επανήλθε στις τάξεις του ιερού κλήρου της Αλβανίας έως ότου εκοιμήθη εν Κυρίω.

2α Συνέντευξις (3-5-2001) για τον παπά-Κλήμη Πάτσιο από 

το χωριό Γράμποβο Πόγραδετς

Ευρισκόμενος την 3-5-2001 στην Εγκληματολογική Υπηρεσία Θεσσαλονίκης, όπου οι αλλοδαποί έδιναν αποτυπώματα, απρόοπτα γνώρισα την κ. Μαρία Λεωνίδα Νίτσο, Βλάχα από το χωριό Μπομποστίτσα Κορυτσάς. Ευλαβής κυρία η οποία μου τράβηξε την προσοχή από τα φερσίματα της απέναντι στον ιερέα.

Διεπίστωσα ότι ήταν η εγγονή του παπά-Κλήμη Πάτσιο, Έλληνα Βλάχου, τον οποίον δεν μπόρεσα να συναντήσω και γι' αυτό και περιορίστηκα στα όσα γράφω παραπάνω. 

Άρχισα να την ρωτώ για τον παππού της (από την μητέρα της), τον παπά-Κλήμη Πάτσιο για να μπορέσω να μάθω πιο πολλά έτσι που να σκιαγραφήσω την προσωπικότητα του. 

- Μου είχε πολλή αγάπη και εκείνος μου έμαθε το ''Πάτερ ημών...'', το ''Άγιος ο Θεός...'' να το λέγω τρεις φορές. Όταν πηγαίναμε στο σπίτι του ή ερχόταν εκείνος στην Μπομποστίτσα ποτέ δεν αρχίζαμε να τρώμε άμα δεν κάναμε ''Σταυρό'' και δεν ''Σταύρωνε'' και εκείνος το φαγητό. Το ίδιο και όταν τελειώναμε. Δεν φοβόταν καθόλου. Μας έλεγε για τον άνθρωπο που θα αναστηθή. Μας έλεγε για τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο Γεώργιο, τον Άγιο Δημήτριο, την Αγία Παρασκευή.

- Αλήθεια, Μαρία, πότε σας τα έλεγε αυτά;

- Εγώ πιο πολύ από το 1980 και μετά που μεγάλωσα μου εμπιστευόταν πιο πολλά. Μας μιλούσε στα βλάχικα. Στο σπίτι μιλούσαμε βλάχικα, η γιαγιά μου δεν ξέρει αλβανικά. Και σήμερα ακόμη στα βλάχικα μας μιλάει.

- Α! ζει η γιαγιά σου;

- Ναι, ναι. Είναι εδώ στην μικρότερη θεία μου, στη Θεσσαλονίκη. 

- Στη Θεσσαλονίκη; Που μένει; Μπορεί να μας ειπή για τον παππού σου; Η θεία σου που μένει; Έζησε καλά τον παππού σου; μπορεί να μας ειπή; 

- Ω! ναι. Τι λέτε. Η γιαγιά είναι καλά και θα μας ειπή πολλά, αλλά και η θεία μου είναι πιστή. Κάθε Κυριακή ζυμώνει ''λειτουργιά'' και την πάει στην εκκλησία εκεί στο Επταπύργιο που μένουν.

Λοιπόν, το απόγευμα ραντεβού στις 7 μ.μ. Μόλις τελειώσω το μάθημα στο σχολείο θά 'ρθω να πηγαίνουμε μαζί ή με τον Λεωνίδα που θα έχη σχολάση από την δουλειά. 

- Σίγουρα θα πάμε; μην τυχόν και με ξεγελάσετε;

- Πάτερ Λευτέρη, εγώ σε είδα και έτρεξα, σου φίλησα το χέρι και δεν μπορείς να ξέρης πόσο χάρηκα. Ο παππούς μου ήταν σαν εσένα. Με πήγαινε στην εκκλησία που την είχαν αυτοί του κόμματος κλεισμένη και έβλεπα τον Άγιο Ονούφρη, τον Άι Κωνσταντίνο, την Αγιομαρίνα... και μας έβαζε και φιλούσαμε την πόρτα, τον τοίχο και φεύγαμε. Η γιαγιά μας έμαθε να κρατάμε Τετάρτη και Παρασκευή... Τι λέτε; εγώ να γελάσω παπά; Όχι... όχι... αν δεν έρθη ο Λεωνίδας θα πάμε μαζί. Έχω και αδελφή εδώ και ο άντρας της ο Γιώργος είναι Βλάχος από την Σίπσκα, κοντά στην Μοσχόπολι. 

Παπά-Βαγγέλης Τζότζε, εφημέριος Βερατίου

~ Φωτο: Ο παπά-Βαγγέλης Τζότζε από το Βεράτι. (Φωτ. π. Παύλος Δημάσης, Ελβασάν 1998).

Ο παπά-Βαγγέλης γεννήθηκε στις 9-4-1933 στο χωριό Τσούκα της επαρχίας Λούσνιας. Ο πατέρας του παπά-Βαγγέλη ήταν ιερεύς και ονομαζόταν παπά-Ηλίας, η δε μητέρα του Βαρβάρα. Ο παππούς του ήταν ιερεύς, ο παπά-Ιωάννης και ο αδερφός του παππού του ο παπά-Στέφανος. Η καταγωγή του παπά-Βαγγέλη ήταν από οικογένεια κληρικών, κάτι που κληρονόμησε από μικρό παιδί και παρ' όλο που οι καιροί τότε στην Αλβανία ήταν δύσκολοι και κυριαρχούσε ο κομμουνισμός, δεν στάθηκε εμπόδιο για τον ίδιο να ακολουθήσει το λειτούργημα του ιερέως.

Μεγάλωσε στο χωριό Τσούκα μέχρι την ηλικία των είκοσι (20) χρονών και χειροτονήθηκε διάκονος στις 2.8.1953 από τον επίσκοπο Κύριλλο[1]. Είχε τελειώσει επτά χρόνια το σχολείο (Δημοτικό και Γυμνάσιο) και το Λύκειο το τελείωσε ως διάκονος. Στα 1954 ως διάκονο τον πήραν στρατιώτη, δεν του έδωσε απαλλαγή[2] το καθεστώς. Υπηρέτησε δυο χρόνια στρατιώτης. Κατά την διάρκεια της θητείας του τον πίεσαν να μην επιστρέψη ως διάκονος στην Εκκλησία. Όμως ο Θεός έμεινε στην καρδιά του και ουδέποτε σκέφθηκε να απομακρυνθεί από κοντά του γι' αυτό μόλις τελείωσε την θητεία του στο στρατό επέστρεψε στην υπηρεσία του ως διάκονος του μητροπολίτη Κυρίλλου επί 14 περίπου χρόνια μέχρι το 1967, που κηρύχθηκε επίσημα η αθεϊα στην Αλβανία και βιαίως κλείστηκαν οι Εκκλησίες.

Ο παπά-Ηλίας Τζότζε προβλέπει το άνοιγμα των Εκκλησιών στην Αλβανία

Τα πρώτα χρόνια που κλείστηκαν οι Εκκλησίες τον πατέρα του παπά-Βαγγέλη, τον παπά-Ηλία, τον έβαλαν εργάτη να δουλεύη με τα ράσα στα κανάλια που γινόταν η αποξήρανσι των ελών. Ο πατέρας του υπέμενε όλους τους εξευτελισμούς και τις ειρωνίες των ανθρώπων του καθεστώτος. Του έλεγε ότι ''θάρθη καιρός που εσύ θα ξαναφορέσης το ράσο, αλλά μέχρι τότε πρέπει να έχης κλειστό το στόμα σου, να προσεύχεσαι, να κάνης υπομονή''.

Ο διάκονος Ευάγγελος στην απομόνωσι για 23 χρόνια

Πέρασε πολλές δυσκολίες. Ήταν σε απομόνωσι τόσα χρόνια, δεν τον επισκέπτονταν κανείς, γιατί ''ήταν κατηγορημένος. Ως διάκονος ήταν εχθρός του λαού και του κόμματος''. Τα παιδιά του δεν τα δέχθηκαν στο σχολείο. Δούλευε ξυλουργός και δεν είχε δικαίωμα να εργαστή σε άλλη εργασία. Όταν καταστρέφαν τον καθεδρικό ναό του Βερατίου οι άνθρωποι του κόμματος οι εργάτες τον περιέπαιζαν και του φώναζαν: ''Έλα διάκονε αν έχης δύναμι από το Θεό, σταμάτησέ μας να μην χαλάσουμε το ναό''. Εγώ άλλαζα δρόμο να πηγαίνω στην δουλειά γιατί είχα εμπαιγμούς. Είχε όμως και καλούς ανθρώπους που εμένα με έβλεπαν με σεβασμό.

Η Μοσχόπολη της Δασσαρητίας - Βασιλείου Κυράνη

Από το οπισθόφυλλο του Τόμου Α':
Β. Κυράνη, Ελληνο - Ηπειρωτικά

Μία από τας σπουδαιοτέρας πόλεις της Ηπείρου, κατά την διάρκειαν της τουρκοκρατίας, υπήρξεν η Μοσχόπολις της Δασσαρητίας. Η Μοσχόπολις ή Βοσκόπολις, κείται εις απόστασιν 24 χλμ., ΒΔ της Κορυτσάς. Κατά τας μαρτυρίας των διαφόρων συγγραφέων, η Μοσχόπολις συνωκίσθη περί τω 1330 μ.χ. Η πόλις αυτή της ΒΑ Ηπείρου ολίγον κατ' ολίγον αυξηθείσα και δυναμωθείσα κατέστη περίβλεπτος πατρίς των ενδοξοτέρων ανδρών του πνεύματος και του εμπορίου. Από τας αρχάς της ΙΗ' εκατονταετηρίδος οι κάτοικοι της Μοσχοπόλεως, πρώτοι μεταξύ των Ελλήνων, είδον επιλάμψαντα από του γραφικού αυτής ορίζοντος την ηώ (αυγήν) των φώτων.

Οι Μοσχοπολίται υπήρξαν οι μάλλον φιλόπονοι και ρηξικέλευθοι (φιλοπρόοδοι) εξ όλων των Ελλήνων της περιόδου εκείνης. Ανήγειρον πολυτελείς οικίας, μεγαλοπρεπείς ναούς, διάφορα κοινωφελή ιδρύματα και κατασκεύασαν ευρείας και λαμπράς αγοράς, πολλάς και ωραίας πολυκρούνους κρήνας, ως και εργοστάσια ταπήτων και εριούχων (τσόχας), τα οποία απησχόλουν μέγαν αριθμόν εργατών. Οι Μοσχοπολίται υπήρξαν άριστοι οπλοποιοί, χαλκείς, μαχαιροποιοί, σμηγματοποιοί (σαπωνοποιοί), υφανταί, κ.ο.κ. Τα εντόπια προϊόντα εξήγοντο εις τα κυριώτερα εμπορικά κέντρα της Ευρώπης και ηύξανον τα εισοδήματα της Μοσχοπόλεως. Απειράριθμοι αγορασταί επλήρουν τας πλουσίας αγοράς της Μοσχοπόλεως εξ' όλων των μερών της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Τοιαύτη και τοσαύτη κίνησις εδημιουργήθη εις την Μοσχόπολιν, ώστε πανταχόθεν της Ελλάδος συνέρρεον δι' εμπορικάς και εκπαιδευτικάς υποθέσεις. Υπολογίζεται δε ότι, κατά την ακμήν της Μοσχοπόλεως, ο αριθμός των κατοίκων της πόλεως ταύτης της Ηπείρου ανήλθεν εις τας εξήκοντα χιλιάδας ψυχών. Διά τοσούτων πλεονεκτημάτων κεκοσμημένη η Μοσχόπολις, εμφανίζεται ανυπέρβλητος, ως αξιοθαύμαστον μνημείον της Ηπείρου και πάσης της τουρκοκρατούμενης Ελλάδος. Διά τα έξοχα δε αυτής προτερήματα, και διά την σπουδαιότητα των κατ' αυτήν διαλαμψάντων λογίων ανδρών, η πόλις αύτη της Δασσαρητίας εγένετο αντικείμενον θαυμασμού του πανελληνίου και εν γένει πάντων των λογίων της τότε πεπολιτισμένης Ευρώπης.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, τω καιρώ εκείνω, η της Μοσχοπόλεως κατάστασις ήτο πολλώ της των άλλων Ελληνικών πόλεων καλλιτέρα και σχετικώς επίζηλος. Την φήμην ταύτην απέκτησεν η Μοσχόπολις υπέρ πάσας τας Ελληνικάς πόλεις ιδίως μετά την ίδρυσιν του Ελληνικού Τυπογραφείου, τω 1731, το οποίον υπήρξε δεύτερον μετά εκείνου της Κωνσταντινουπόλεως. Έκτοτε τοσούτον εξυψούτο η Μοσχόπολις, ώστε συντόμως ιδρύθη και Ελληνικόν Φροντιστήριον, το οποίον συν τω χρόνω απέβη μέγα φυτώριον του Ελληνισμού. Η σχολή αύτη βραδύτερον τελειοποιηθείσα μετωνομάσθη, τω 1744, Νέα Ακαδημία στεγαζομένη εις μεγαλοπρεπέστατον κτίριον με αξιόλογον βιβλιοθήκην, ένθα συνεκεντρούντο όλα τα μέχρι τότε υπάρχοντα συγγράμματα. Η σχολή αύτη της Μοσχοπόλεως μετωνομάσθη εις Νέαν Ακαδημίαν, διότι τα εν αυτή διδασκόμενα Ελληνικά, Φιλοσοφικά και Θεολογικά μαθήματα έφερον χαρακτήρα ακαδημαϊκόν.

Τοιαύτην πνευματικήν και φιλανθρωπικήν άνοδον εσημείωσαν οι Ηπειρώται ούτοι της Δασσαρητίας, ώστε τω 1750 ίδρυσαν και πτωχοκομείον εν Μοσχοπόλει. ''Η Μοσχόπολις, αναφέρει ο Κούμας, ενόσω ήκμαζεν, ημιλλάτο να γείνη έξαρχος του φωτισμού των Ελλήνων με τα κοινωφελή έργα της. Προ εκατόν περίπου ενιαυτών δεν διετήρει μόνον δύω σχολεία Ελληνικά, αλλά μετέφερεν από την Ευρώπην και τυπογραφείον, διά του οποίου εξέδιδε τα αναγκαία εις μάθησιν βιβλία''. 

Ο Ελληνισμός της Ρωσίας και η προσφορά του στο Έθνος

Το βιβλίο «Ο Ελληνισμός της Ρωσίας και η προσφορά του στο Έθνος», που αναφέρεται στις τέσσερις ελληνικές εστίες σε Νίζνα, Μόσχα, Πετρούπολη και Οδησσό, και τη συμβολή των Ηπειρωτών εμπόρων-ευεργετών και δασκάλων του γένους, παρουσιάστηκε την Τετάρτη 30 Νοεμβρίου, στις 7 το απόγευμα, στην αίθουσα διαλέξεων της Εταιρίας Ηπειρωτικών Μελετών.

Την εκδήλωση διοργάνωσαν η περιφέρεια Ηπείρου, οι δήμοι Ζίτσας, Μετσόβου και Ζαγορίου, και ο Σύνδεσμος Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων.

Πρόκειται για έναν αναμνηστικό τόμο, συνέχεια του συγγραφικού και εκδοτικού έργου του Συνδέσμου Αποφοίτων Ζωσιμαίας Σχολής, που επισημαίνει πως έχει ως βασικό σκοπό την «ανάδειξη της δράσης και της προσφοράς των εθνικών ευεργετών και δασκάλων του γένους, με επίκεντρο τους Ηπειρώτες, οι οποίοι ανέδειξαν την Ήπειρο, ως «πατρίδα των ευεργετών και δασκάλων του γένους», πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες προς το έθνος, κατά τα δύσκολα χρόνια της σκλαβιάς, στόλισαν, μετά την απελευθέρωση, την πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους με μεγαλοπρεπή οικοδομήματα και ιδρύματα, που αποτελούν στολίδια της πόλης των Αθηνών μέχρι σήμερα, και συνέβαλαν αποφασιστικά στην εδραίωση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους».

Η απόφαση για τη συγγραφή και έκδοση αυτού του αναμνηστικού τόμου, με βάση το πολύτιμο αρχειακό και μνημειακό υλικό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, ελήφθη με αφορμή τις εκδηλώσεις στο πλαίσιο του έτους Ελλάδας-Ρωσίας, όπως επισημαίνουν τα μέλη του Συνδέσμου.

Αλβανία: Τόσκοι, Τόσκηδες - Μέρος 2ο

~ Αλβανία: Εθνωνυμία, Καταγωγή - Μέρος 1ο

II.1. Τόσκοι - Τόσκηδες

Η αλβανική γλώσσα διακρίνεται σε δυο διαλέκτους, τοσκική και γκεγκική[29]. Για την πρώτη ο Johann Georg Hahn διαπιστώνει το 1854 ότι έχει σύνταξη όμοια με την ελληνική[30]. Αποτελεί δε αξίωμα ότι η προέλευση της συντάξεως ορίζει και την καταγωγή των χρηστών μιας γλώσσας. Διότι σ' αντίθεση με το λεξιλόγιο η σύνταξη και γενικά τα δομικά συστήματα, κατά κανόνα, δεν δανείζονται.

Οπωσδήποτε επιστημονικό πόρισμα λογίζεται ισχυρότερο, όταν επιρρωνύεται με αντίστοιχα άλλων επιστημών, ώστε να είναι απότοκο διεπιστημονικής διερευνήσεως, η οποία εν προκειμένω συντελείται με μικρή καθυστέρηση. Το 1877, ο Άγγλος Stanford μελετώντας τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα και τον χαρακτήρα των Αλβανών συμπεραίνει ότι κατά την αρχική τους καταγωγή αυτοί, δηλαδή οι κάτω του Γενούσου ''Αλβανοί'', είναι γνήσιοι Έλληνες[31].

Βεβαίως ως επιδέξιοι έμποροι και ταλαντούχοι επιχειρηματίες οι Έλληνες δεν εμποδίζονται από το ρεύμα του Γενούσου. Θα ήταν αδιανόητη οποιαδήποτε άρνηση προσφοράς των παντοειδών αγαθών τους με αγαθές συνήθως επιπτώσεις και στον βορειότερο χώρο, όπου και σε καιρούς χαλεπούς υπερτερούν, σύμφωνα με αποκαλύψεις ξένων επαϊόντων: ''Quella supremazia dell' elemento greco non e dovuta alla forza: essa e un naturale portato della superiorita di razza e di civielta, superiorita che esisteva anche nei tempi piu tristi per la nazione ellenica''[32]. Αυτές βλέπουν το φως της δημοσιότητας το 1879 χάρη στην παρρησία του Canini, το δε 1886 επιμαρτυρούνται από τον Ιταλό πρωθυπουργό Crispi, με επισημάνσεις καίριες και εποικοδομητικές απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις του Νεοκλή Καζάζη, προέδρου του ''Ελληνισμού'':
Κρίσπης: - ''Η Ελλάς ουδέν έπραξεν όπως ελκύση υπέρ εαυτής την προσοχήν και το ενδιαφέρον των Δυνάμεων, ιδία των λαών, οίτινες αείποτε διάκεινται υπέρ αυτής ευμενώς''.
Καζάζης: - ''Γινώσκετε τας κατά τα τελευταία έτη ενεργείας της νέας υμών πολιτικής εν Ηπείρω και Αλβανία, όπου ο ιταλικός προσηλυτισμός εργάζεται μετά πολλού ζήλου, επί βλάβη των ελληνικών δικαίων''.
Κρίσπης: - ''Είνε αληθές, ότι διεξήχθη τοιαύτη εργασία υπέρ των ιταλικών συμφερόντων. Αλλά βεβαιωθήτε, ότι δεν είνε τοιούτο το πρόγραμμα της εξωτερικής ημών πολιτικής. Αποδεχόμεθα ότι αι τουρκικαί αυταί επαρχίαι ανήκουσι και λόγω ιστορικών δικαίων, και λόγω φυλετικής συγγενείας εις την Ελλάδα μάλλον ή εις οιανδήποτε άλλην ευρωπαϊκήν χώραν. Αληθώς σεις δεν ενεργείτε σοβαρώς και μετά περισκέψεως υπέρ της επικρατήσεως του Ελληνισμού εν Ηπείρω και Αλβανία, ένθα δεν θα ευρίσκετε μεγάλην αντίδρασιν... Απόκειται εις την Ελλάδα να κατανοήση τ' αληθή αυτής εθνικά συμφέροντα και να πολιτευθή δεξιώς και επιτηδείως, διά των πραγμάτων, και ουχί δι' αορίστων ιστορικών επικλήσεων και διαμαρτυριών. Ας μιμηθή την Ιταλίαν, θ' αποκτήση πραγματικούς φίλους, όταν δημιουργήση πραγματικήν εθνικήν και πολιτικήν πίστιν''[33].

Γ. Θ. Μόδη - Περί Μακεδονίας, Χειρόγραφα της περιόδου 1926-1948 για πρώτη φορά στην δημοσιότητα

Γεώργιος Θ. Μόδης

Περί Μακεδονίας

Χειρόγραφα της περιόδου 1926-1948 

για πρώτη φορά στην δημοσιότητα

Copyright © 2014, Αγλαΐα Μόδη και Θεόδωρος Μόδης

EAN 978-2970021650

ΕΚΔΟΣΕΙΣ GROWTH DYNAMICS

~ Ακολουθήστε τον παρακάτω σύνδεσμο:

εδώ

Έγγραφον Ειρηνοδικείου Μοσχοπόλεως Κορυτσάς

Ειρηνοδικείον[22] Μοσχοπόλεως

Εν Μοσχοπόλει τη 11 Οκτωβρίου 1915

αριθ. 220

Προς 

τον κ. Δήμαρχον Μοσχοπόλεως

Μετ' επιμονής λέγεται ενταύθα ότι ο ενεργήσας την είσπαξιν των χρημάτων διά την κατασκευήν της δημοσίας οδού Μοσχοπόλεως-Βοσκοπίου[23], φαίνεται έλλειμμα / τικός άνω των 500 δραχμών. Σας παρακαλώ όθεν / ίνα προσέχθητε εν τω γραφείω μου μετά των παραδοθέντων υμίν λογαριασμού υπό του άνω εισπράκτορος / Νικολ(άου) Μπάρδα, ως και των συμβούλων του υφ' / υμάς δήμου, προς κανονισμόν της υποθέσεως ταύτης.

Ο Ειρηνοδ(ικείου) Γράμμ(ατέας) Μοσχοπόλεως

(υπογραφή δυσανάγνωστος)

Τ.Σ. (με το Ελληνικό Εθνόσημο)

[22] Βλέπουμε ότι το 1915 λειτουργεί Ειρηνοδικείο στη Μοσχόπολι. Επίσημη γλώσσα η Ελληνική, όπως και η σφραγίδα με το Ελληνικό εθνόσημο, ενώ υπάρχει Αλβανικό κράτος.

[23] Σήμερα μετά από 85 περίπου χρόνια η προπαγάνδα των Αλβανών μαζί με την καταστροφή της Ελληνικής Ακροπόλεως των γραμμάτων, την Μοσχόπολι, ούτε καν υπάρχει το όνομά της στον χάρτη. Απλώς η περιοχή λέγεται στα Αλβανικά Voskopoje (Βοσκοπόια). Μνημονεύεται μόνον το χωριό Βοσκόπιον. 

Διάκονος Σπύρος Ευαγγέλου Φιντίκου, Τίρανα Αλβανίας

~ Φωτο: Ο Διάκονος π. Σπύρος Φιντίκου και ο π. Γάκης Πέτρου στις 25-3-1991 στον Ι. Ναό Ευαγγελισμού Θεοτόκου Τιράνων. Συμμετείχε και ο Διάκονος π. Σωτήριος Καντζέρης που δεν διακρίνεται.

Την συνομιλία έκανε ο παρουσιαστής του Αλβανικού Ραδιοφώνου στα Τίρανα, Βύρων Ευαγγέλου Νότης, βορειοηπειρώτης από πατέρα και μητέρα Αθηναία. Δεν μπόρεσα να συναντηθώ ο ίδιος με τον διάκονο π. Σπύρο[1] και βρήκα τον υπέροχο Βύρωνα που μου έγραψε το παρακάτω γράμμα όσον αφορά την βιογραφία του διακόνου.

Ο π. Σπύρος Φιντίκου γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου του 1916 στα Τίρανα. Η καταγωγή του είναι από την Μοσχόπολη Κορυτσάς*, βλάχος[2] όπως λέει ο ίδιος, όπως είναι και οι βλάχοι της Καβαϊας, Τιράνων, Σιάκου κ.τ.λ.

Η μητέρα του Μαρία προέρχεται από την οικογένεια των Πάπαγιε** (Παππά), από το Ελβασάν, παλαιών χριστιανών. 

Μετά από το δημοτικό σχολείο στα Τίρανα συνεχίζω να δουλεύω σαν τεχνίτης χρυσοχόος, δουλειά που κάναν οι γονείς και οι παππούδες μου. Αυτό το επάγγελμα μου άρεσε πολύ. Το 1938-39 προτού να φύγη από την Αλβανία ο αμερικανός διευθυντής τεχνικού Λυκείου γράφτηκα σ' αυτό το σχολείο και παρακολουθώ μαθήματα ξυλουργίας. Παρ' όλα αυτά έμεινα χρυσοχόος και έτσι δούλεψα σε όλη την ζωή μου. Ήμουν άνθρωπος με θρησκευτικά συναισθήματα από μικρός. Στις 2 Μαϊου 1948 όταν ήμουν στέλεχος του συλλόγου της εκκλησίας συμμετείχα στην Θεία Λειτουργία του Πάσχα. Με την παρουσία του Αρχιεπισκόπου Χριστοφόρου Κίσση ο οποίος ήταν πτυχιούχος στην Αθήνα και Κωνσταντινούπολι. Μια ομάδα προβοκατόρων μπήκε για να χαλάση την τελετή. 
- Μέσα σε αυτήν την φασαρία επενέβη ο Διάκονος Σπύρος με μια ομιλία διά τα δίκαια της Εκκλησίας και ντρόπιασε τους προβοκάτορες. Αυτό θεωρήθηκε ενάντια στην κυβέρνησι από τους κατασκόπους του Υπουργείου Εσωτερικών, ήθελαν να τον συλλάβουν και τον πήγαν στην αστυνομία, αλλά λόγω έλλειψης στοιχείων τον άφησαν ελεύθερο. 

Τον Μάιο του 1965, δυο χρόνια προτού απαγορευθή η θρησκεία, ο Αρχιεπίσκοπος Δαμιανός με προτείνει να γίνω Διάκονος στην Εκκλησία των Τιράνων. Μύριζε μπαρούτι σ' όλες τις περιοχές των χωριών. Από μικρός είχα την θέλησι να υπηρετήσω την Εκκλησία, ο πόθος μου ήταν μεγάλος. Πήγα και ρώτησα, πήρα την γνώμη των δυο αδελφών χριστιανών του Δημητρίου Μπεντούλη[3] και Θεοφάνη Παππά***.

- Την δεύτερη ημέρα του Πάσχα του 1965 ο επίσκοπος Δανιήλ[4] τον παρουσιάζει μπροστά στον αρχιεπίσκοπο Δαμιανό, που του δίνει την υπευθυνότητα του Διακόνου. Την τέταρτη ημέρα του Πάσχα συλλειτουργεί ως διάκονος και παραμένει μέχρι το 1967 που κλείνουν οι Εκκλησίες από το κομμουνιστικό καθεστώς Χότζα. Αυτό ήταν μια βόμβα.

Οι προσπάθειες των Αλβανών να συνδεθούν με την Ελλάδα και η δημιουργία του Αλβανικού κράτους

Το 1908 στα Σκόπια έγινε μια συνέλευση για να επιλεγεί το εθνικό αλφάβητο της Αλβανίας. Επιλέχθηκε το λατινικό αν και επίσημη γλώσσα στις εμπορικές συναλλαγές ήταν τα Ελληνικά. Ο Βίκτωρ Μπεράρ στο έργο του Τουρκία και Ελληνισμός (1832) γράφει…

«Η χριστιανική κοινότητα του Ελβασάν είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο του Ελληνισμού εδώ στα βόρεια. Όλοι αυτοί εδώ οι Αλβανοί καταλαβαίνουν και όλοι τους σχεδόν μιλούν τα Ελληνικά… θεωρούν τους εαυτούς τους Έλληνες».

Δεν είναι τυχαίο ότι, το 1829, 56 αγάδες στην Λιαπουριά αποφάσισαν να επαναστατήσουν και ύψωσαν Ελληνική σημαία ζητώντας την ένωση με την Ελλάδα. Η κυβέρνηση τότε δεν μπορούσε να στηρίξει την επανάσταση. Ο Γκιόν Λέκας επαναστατεί στο Κουρβέλεσι, περιοχή ανάμεσα στο Δέλβινο και την Αυλώνα, η επανάσταση γενικεύεται και στις 15 Αυγούστου του 1847 οι μπέηδες Τόσκηδες και οι οπλαρχηγοί γράφουν μια επιστολή στον Όθωνα ζητώντας να τους δεχτεί ως υπηκόους σε περίπτωση που πετύχαινε η επανάσταση, με ειδική συμφωνία που προέβλεπε την προστασία του θρησκεύματος (οι Τόσκηδες θεωρούνται εξαλβανισμένα ελληνικά φύλα και κάποιοι εξ αυτών ήταν και μουσουλμάνοι). Ο γεωγράφος Stanford και ο Αυστριακός γεωγράφος και εθνολόγος Kampt διακρίνουν τους Τόσκηδες από τους Γκέγκηδες και τους συσχετίζουν με τους Έλληνες.

Το 1907 ο σπουδαγμένος στην Ζωσιμαία σχολή των Ιωαννίνων, μετέπειτα πρώτος πρωθυπουργός της Αλβανίας, υπέγραψε συμφωνία για διαχωρισμό ελληνικών και αλβανικών εδαφών με τον πρωθυπουργό Θεοτόκη. Ενδιαφέρον έχουν οι απόψεις του και όχι μόνο για τα Βαλκάνια όπως αποτυπώνονται σ ένα άρθρο του… «Όλαι σχεδόν αι παραλίαι της Μικράς Ασίας, από των προπόδων του Ταύρου μέχρι και της Ηράκλειας του Πόντου είναι Ελληνικαί»… Ως Ελληνική αναφέρει και την Προποντίδα, ενώ χαρακτηρίζει το Ελληνικό έθνος ως το σπουδαιότερο και κυριότερο στοιχείο της Ανατολής (ευτυχώς που οι εθνοαποδομητές δεν ήταν ο κανόνας τότε).

Τελευταία προσπάθεια έγινε το 1943 όταν πρότειναν οι Αλβανοί την ένωση της Βόρειας Ηπείρου με την Ελλάδα και την προσάρτηση της υπόλοιπης Αλβανίας στην Ελλάδα, ενόψει της ανόδου του Χότζα μετά την επικείμενη αποχώρηση των Γερμανών.

Από όλα τα παραπάνω γίνεται ξεκάθαρο ότι ποτέ δεν είχαμε διπλωματία και καταντήσαμε να πρέπει να εξηγούμε γιατί οι απόγονοι των συνεργατών των ναζί θα πρέπει να αισθάνονται τυχεροί αφού οι πρόγονοι τους δεν τιμωρήθηκαν όπως τους άξιζε (ένας από τους γιούς των 49 προκρίτων της Παραμυθιάς που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς αφηγήθηκε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) πως οι τσάμηδες έδωσαν στους Γερμανούς που ήθελαν άτομα για να εκτελέσουν, τα ονόματα 49 προκρίτων που ήταν εμπόδιο στην προπαγάνδα τους). Ποτέ όμως δεν είναι αργά για την διεκδίκηση νομικής και ηθικής αποζημίωσης από τα θύματα των συνεργατών των ναζί.

Οι Ελληνικές ηγεσίες πέρα από τζάμπα ρητορικές κάποιων, άφησαν στην τύχη του τον Βορειοηπειρωτικό Ελληνισμό. Δεν εκμεταλλεύτηκαν καμιά ευκαιρία που θα οδηγούσε στην διασφάλιση της ελευθερίας όλης της ενιαίας και ελληνικής Ηπείρου.

Παρεμπιπτόντως… κάποιος να ενημερώσει τον δήμαρχο Θεσσαλονίκης, έστω και καθυστερημένα, ότι ο όρος Βόρειος Ήπειρος είναι επίσημος και καθιερώθηκε με το ‘‘πρωτόκολλο της Κέρκυρας’’ που υπέγραψε η Αλβανία. Δεν είναι ακριβής σε ότι αφορά την αρχαία Ελληνική ενιαία ήπειρο, είναι τεχνητό κατασκεύασμα για χάρη της Αλβανίας. Ευχαρίστως να τον καταργήσουμε για να είμαστε και ιστορικά ακριβείς και να επαναφέρουμε τον όρο Ήπειρος και για την περιγραφή του βορείου τμήματος της ενιαίας Ηπείρου, που η υπόθεση του εκκρεμεί από το 1946.