Παπά Τσαΐρ

Γραμμουστιάνοι είναι οι Βλάχοι που κατάγονται από τη Γράμμουστα, η οποία βρίσκεται στην κορυφή του Γράμμου. Σήμερα είναι ακατοίκητη και ανήκει στο νομό Καστοριάς στα σύνορα με την Ήπειρο και τη Β. Ήπειρο. 

Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα σπουδαία κέντρα του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας που έπαιζαν μεγάλο ρόλο στην αφύπνιση της Ελληνικής συνείδησης και τη διατήρηση της Ελληνικής γλώσσας, παράλληλα με τη βλάχικη διαλεκτό τους, ήταν η Μοσχόπολη (είχε την εποχή εκείνη το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα "ΝΕΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑ", μοναδικό σε ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο και το επίσης τυπογραφείο το 1727 στα Βαλκάνια ), το Μπιθούκι, η Γκάλα, η Γράμμαστα, η Νικολίτσα, το Λινοτόπι.

Τα κέντρα αυτά στο τέλος του 18ου αιώνα λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν από τους Τουρκαλβανούς του Αλή Πασά με αποτέλεσμα οι κάτοικοι τους να σκορπίσουν προς όλες τις κατευθύνσεις. 
Μία ομάδα από τη Γράμμουστα (Γραμμουστιάνοι) και μία ομάδα από τα ορεινά των Τρικάλων (Μότσιανοι) κατευθύνθηκε στην περιοχή του Ανω Νευροκοπίου (σημερινό Gotse Deltsev) και δημιούργησε ένα καινούριο χωριό, το Παπά-Τσαϊρ. Πρώτη φροντίδα των κατοίκων του ήταν η ίδρυση εκκλησίας και σχολείου, όπου όλα τα βλαχόπουλα μάθαιναν ανάγνωση και γραφή και λίγη ιστορία και αριθμητική. 

Το 1913, λίγο πριν διαμορφωθούν τα σημερινά σύνορα (αρχές Αυγούστου), οι Βούλγαροι λεηλάτησαν και έκαψαν το Παπά-Τσαϊρ. Έτσι και πάλι οι κάτοικοι του, οι Γραμμουστιάνοι και Μότσιανοι, αναγκάσθηκαν να ξεριζωθούν για δεύτερη φορά και να σκορπίσουν στα χωριά της Δράμας και των Σερρών, Προσοτσάνη, Μικρόπολη, Ροδολείβος, Πρώτη και αλλού. 

Σήμερα το Παπά-Τσαϊρ (χωρίς κατοίκους, διατηρείται μόνο σε άσχημη κατάσταση η εκκλησία), όπως και το Ανω Νευροκόπι, ανήκουν στη Βουλγαρία.

Το διαβάσαμε: http://yaunatakabara.blogspot.com/