Στο σημερινό μας σημείωμα θα κάνουμε μια σύντομη περιγραφή της τελετουργίας του γάμου στο Ξηρολίβαδο κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου. Οι πληροφορίες, που μας δόθηκαν, είναι από ανθρώπους, οι οποίοι βίωσαν αυτήν την διαδικασία στην συγκεκριμένη περίοδο.
Οι γάμοι συνήθως δεν γινότανε με έρωτα και η δουλειά ξεκίναγε από το σόι του γαμπρού με προξενήτρα.. Η γειτονιά έβλεπε το ερχομό της προξενήτρας κι έλεγε : Ιιι!! Τρι ιου βα κάφτ' φιάτα = πωπω!! Για ποιόν θα ζητήσουν το κορίτσι! Η προξενήτρα είχε στο χέρι ή μια χτένα του αργαλειού ή κάτι από το τσικρίκι, δήθεν να ζητήσει κάτι για να μην καταλάβει ο περίγυρος τον πραγματικό σκοπό της επίσκεψης της. Αυτό γίνονταν γιατί καμιά φορά χαλούσανε τα προξενιά. Γιαυτό τα προξενιά γινότανε στα κρυφά. Η χρονική διάρκεια ανάμεσα στον αρραβώνα και στον γάμο ήτανε σχετικά μικρή (εξάμηνο, χρόνος). Η μητέρα ετοίμαζε την προίκα, όχι βέβαια σπουδαία πράγματα όπως τώρα έπιπλα κ.α, αλλά περισσότερο ρουχισμός, φούστες κλπ σκεπάσματα, φλοκάτες και ότι γίνονταν στον αργαλειό.
Όταν δίνανε τον ‘λόγο’, οι δύο συμπέθεροι κανόνιζαν τι θα δώσει το σόι της νύφης στον γαμπρό (χρήματα ή πρόβατα ή κατσίκια ή χωράφια κλπ). Αν δεν γινότανε προξενιό οι δύο συμπέθεροι το κανονίζανε στο καφενείο μεταξύ τους. Στην συμφωνία αλλάζανε τα κομπολόγια τους ως δείγμα του ‘λόγου’. Αυτό γίνονταν περισσότερο για σιγουριά γιατί με το προξενιό μπορούσε να προκύψει άλλο δυσάρεστο αποτέλεσμα.
Στα επίσημα του αραββώνα αλλάζανε δώρα (συνήθως πράγματα καθημερινής χρήσης) στο σπίτι της νύφης και μετά σε στενό μόνο οικογενειακό περιβάλλον τα δύο συμπεθέρια έλεγαν τραγούδια χωρίς τραπέζια και μουσικές. Το ζευγάρι βλέπονταν μόνο στο ‘σεργιάνι’ τις Κυριακές μόνο μέχρι την τέλεση του γάμου. Αποφασίζανε την ημέρα του γάμου (Άνοιξη ή Καλοκαίρι ).
Την Παρασκευή πριν από την Κυριακή του γάμου έφτιαχναν τα ‘Κουλάτσι Κιντισίτι’ = κεντημένες κουλούρες του γάμου. Το ψωμί αυτό το λέγανε ‘φτασμίτικο’. Το ζύμωναν πρωί πρωί τα κορίτσια και είχαν μεγάλη χαρά στο σπίτι με τραγούδια και χορό. Το δε απόγευμα έρχονταν ο κόσμος να δει τα προικιά. Τα ‘Κουλάτσι’ = γίνονταν και από τα δύο συμπεθέρια ανάλογα με την χρήση τους π.χ. από το σόι του γαμπρού έφτιαχναν ‘κουλούρα’ για να πάρουν τον Νούνο (κουμπάρο). Το Σάββατο βράδυ γίνονταν γλέντι στο σπίτι της νύφης. Τότε στο σπίτι του γαμπρού δεν γίνονταν γλέντι παρά μόνο οι ‘σπιτικοί’ έρχονταν στο σπίτι της νύφης να γλεντήσουν μαζί.
Την Κυριακή το πρωί ο ‘Φουρτάτ' (=Μπράτιμος, που ήταν από το σόι του γαμπρού, ανηψιός ή ξάδερφος και είχε όλο το κουμάντο) πήγαινε να πάρει τον ‘Νούνο’ (Κουμπάρο). Ήταν καβάλα σε ένα ψαρί, συνήθως, άλογο, σκεπασμένο με ένα ωραίο κεντημένο μάλλινο υφαντό, ενώ στα αυτιά του αλόγου έδεναν μαντήλια. Πρώτα πήγαινε να πάρει την προίκα, την οποία φόρτωνε στο άλογο. Μπροστά από το άλογο περπατούσαν δύο έως τέσσερα παιδιά, που λέγονταν Σιχ'ριάρι = να πάνε τα συχαρίκια-το μήνυμα, με μαντήλια στο λαιμό και τάχα έπιναν κρασί από ξύλινες κεντημένες ‘κόφες’.
Έτσι όλη η παρέα, ο 'Φουρτάτ' καβάλα, οι συγγενείς και τα ‘νταούλια’ έφταναν στο σπίτι του ‘Νούνου’. Εκεί κερνιόντουσαν, τότε ο ‘Νούνος’ ανέβαινε και όλοι μαζί με τον γαμπρό πήγαιναν να πάρουν την νύφη.
Τα 'Σιχ'ριάρι’ κερνιόντουσαν, η νύφη τα δώριζε από ένα μαντήλι, που το έβαζαν στο αριστερό μπράτσο και ένα κορίτσι από το σόι του γαμπρού έφερνε μέσα σε ένα καλάθι τα παπούτσια και το πέπλο, ως δώρο του γαμπρού στην νύφη. Ο Φουρτάτ' έπρεπε να βάλει τα παπούτσια στα πόδια της νύφης. Τότε η νύφη προσποιότανε ότι το παπούτσι δεν ‘χωρούσε’ προφανώς γιατί ήθελε ‘τάξιμο’. Ο Φουρτάτ’ έριχνε χρήματα, η νύφη έλεγε, ‘δεν μπαίνει’ και αυτός αναγκάζονταν να ρίξει κι άλλα λεφτά. Κάτω από το παπούτσι στην σόλα, διάφορα ονόματα των ελεύθερων κοριτσιών ήταν γραμμένα (λέγανε ότι όποιο όνομα κοριτσιού σβηστεί από το περπάτημα θα αρραβωνιαστεί πρώτο). Ο Φουρτάτ έπρεπε να βάλει τα παπούτσια στο πόδι και να προσπαθήσει να φύγει γρήγορα γιατί το έθιμο-αντέτι ήταν ότι θα τον χτυπούσαν τα παιδιά και τα κορίτσια από το σόι της νύφης.
Η μητέρα της νύφης είχε ένα Κουλάκ (μικρή κουλούρα) με ένα κεντημένο άσπρο μαντήλι και μια κανάτα στο χέρι με κρασί. Η νύφη έκανε το σταυρό της και έβγαινε από την πόρτα. Τότε η μητέρα της έκοβε την κουλούρα την έριχνε κάτω, έχυνε το κρασί από την κανάτα και περνούσε από επάνω. Πιο μπροστά, βέβαια, η νύφη είχε αποχαιρετίσει τον πατέρα και την μάνα της φιλώντας το χέρι τους και κάνοντας μετάνοια τρεις φορές. Οι γονείς έλεγαν τις κατάλληλες ευχές : Να ζήσεις να γεράσεις, σαν τον Όλυμπο να ασπρίσεις.
Κατόπιν όλοι μαζί κατευθύνονταν με πομπή προς την εκκλησία, μπροστά η νύφη αγκαζέ με τον κουμπάρο και με ένα άμεσα συγγενικό της πρόσωπο και πίσω ο γαμπρός με τους δικούς του. Καθώς γίνονταν η στέψη, ο κόσμος που δεν χωρούσε χόρευε έξω από την εκκλησία. Μετά όλοι μαζί πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού. Εκεί στην πόρτα η πεθερά είχε ένα πιάτο με μέλι και καρύδια, η νύφη αφού βουτούσε το δάκτυλο της στο μέλι, σταύρωνε την πόρτα και η πεθερά της έβαζε στο λαιμό ένα κομμάτι καθαρό άσπρο μαλλί (να ασπρίσει να γεράσει). Εκεί αλλάζονταν τα δώρα, τα οποία κρεμιόντουσαν πλάγια στο σώμα του καθενός. Όταν ο γάμος γίνονταν στο Ξηρολίβαδο μετά την στέψη όλοι κατέβαιναν στην ‘Πάντια’ (τσαϊρι) και στήνονταν ο γαμήλιος χορός με μπροστά την νύφη, τον γαμπρό και τον κουμπάρο και μετά όλο το σόι περνούσε και χόρευε με την σειρά του μαζί με τα δώρα..
Το βράδυ της Κυριακής είχαμε πλέον το γλέντι στο σπίτι του γαμπρού με επιλεγμένους καλεσμένους και την Δευτέρα το απόγευμα στο σπίτι της νύφης το σόι της συγκεντρώνονταν με τα δώρα για το σπιτικό της, ετοίμαζαν την ‘Παπάρα’ (ένα πολύ νόστιμο γλύκισμα με φτασμίτικο ψωμί, κατσικίσιο βούτυρο και ζάχαρη), πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού, όπου επέδιδαν επιδεικτικά και ξεχωριστά τα δώρα ένα-ένα. και μοιράζονταν η Παπάρα. Κατόπιν ακολουθούσε πάλι χορός.
Σε άλλο σημείωμα μας θα παραθέσουμε και τα τραγούδια του γάμου, τα οποία στην τεράστια τους πλειοψηφία ήταν στα ελληνικά, καθώς και άλλες πληροφορίες (ενδυμασία γαμπρού, νύφης, δώρα, κλπ)
(Πληροφοριοδότες: Τσιαμήτρος Κώστας, 92 ετών, Κόγια Σοφία, 80 ετών και Τσιακτάνη Μαρία, 80 ετών).
Τσιαμήτρος Γιάννης
εκπ/κού-χοροδιδασκάλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.