Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2012

Η συμβολή των Λιβαδίων του Πάικου στον Μακεδονικό Αγώνα


Ταυτότητες Λιβαδιωτών Μακεδονομάχων
Μετά το 1900, η ευρύτερη περιοχή της Γευγελής και τα Λιβάδια ειδικότερα λόγω της θέσης τους, στάθηκαν αιτία για τη σκληρότερη ίσως αντιπαράθεση της τελευταίας και ένοπλης πλέον φάσης του Μακεδονικού Αγώνα [1].

Τα βουλγαρικά κομιτάτα συνεργαζόμενα πάντοτε με την επίσημη ρουμανική προπαγάνδα ασκούσαν συνεχή τρομοκρατία σε βάρος του ελληνόφρονου στοιχείου της περιοχής. Έτσι, δυο φορές την άνοιξη του 1904, οι κομιτατζήδες επιχείρησαν να αναζητήσουν τον Μιχάλη Ν. Χατζηβρέττα ισχυρό οικονομικό και πολιτικό παράγοντα των Λιβαδίων και αντ' αυτού, όταν δεν τον βρήκαν, έκαψαν το σπίτι του και τα μαγαζιά που διέθετε στο χωριό (65). 
Ο περίφημος κομιτατζής σε όλη την περιοχή του Πάικου Αποστόλ Πέτκωφ, την ίδια περίοδο δολοφονεί τον Νικόλαο Μπέλλη από τα Μικρά Λιβάδια, γιο του αρχιτσέλιγκα Δημητρίου Μπέλλη ισχυρού παράγοντα της Ελληνικής Κοινότητας της Γευγελής καθώς και δημοτικού συμβούλου της πόλης. Επίσης του κατέσφαξε και το κοπάδι του από 1000 πρόβατα.
Ο αγώνας κατά των Λιβαδιωτών μαίνεται σε όλη την ευρύτερη περιοχή του Πάικου.

Η κηδεία του Νικολάου Μπέλλη προύχοντα από τα Μικρά Λιβάδια στη Γευγελή, μετά τη δολοφονία του από τους κομιτατζήδες (φωτο αριστερά).

Οι γονείς του Νικόλα Σαραμάντου (στενού συνεργάτη του έτερου αγωνιστή Αστερίου Τίκα), Κωνσταντίνος και Μαρία, καθώς και ο αδερφός του Ιωάννης, δολοφονούνται από τους κομιτατζήδες στη Λάκκα (Μπάμπιανη) Γιαννιτσών.
Την ίδια περίοδο δολοφονείται η γυναίκα του Τίκα, Σιούντα, θεία του ελληνοδασκάλου Μιχάλη Παπανικολάου.
Σημαντικοί Λιβαδιώτες αγωνιστές όπως ο Νικόλαος Νέσιας, Αναστάσιος Μπέλλης, Στέργιος και Νικόλαος Μπαρτζάς, Νικόλαος Νταβέλης, Αστέριος Παππάς και πολλοί άλλοι, αγωνίζονται στο πλευρό των ελληνικών αντάρτικων δυνάμεων στην περιοχή, του Καπετάν Κόδρου (Μιχαήλ Μωραϊτη)  ο οποίος σαν βάση εξόρμησης έχει τα Μεγάλα Λιβάδια.
Οι ανωτέρω Λιβαδιώτες το 1906 σε μια σημαντική μάχη κοντά στη Βάλια Σιάκα, μεταξύ Λιβαδίων και Αρχαγγέλου, συλλαμβάνονται από τις τουρκικές αρχές και φυλακίζονται στο Επταπύργιο της Θεσσαλονίκης από όπου απελευθερώθηκαν το 1908 μετά την γενική αμνηστία που παραχώρησε η επανάσταση των Νεοτούρκων.
Φυλακισμένος κρατήθηκε σε ισόβια δεσμά ο Στέργιος Ναούμ Σταμπουλής ο οποίος το 1911 δραπέτευσε και κατέφυγε στην Αθήνα.

[1] Εκτεταμένη αναφορά για την συμβολή των Λιβαδιωτών στον Μακεδονικό αγώνα και τον αγώνα κατά της ρουμανο-βουλγαρικής προπαγάνδας στην περιοχή του Πάικου, κάνει ο δημοδιδάσκαλος από την Γευγελή Ιωάννης Ξάνθος. Ο ίδιος αναφέρει πληθώρα Λιβαδιωτών οι οποίοι είχαν ενεργό συμμετοχή στον εθνικό αγώνα (63). Επίσης σημαντική αναφορά για τα γεγονότα και τις δύσκολες καταστάσεις που βίωναν την περίοδο εκείνη οι Λιβαδιώτες, κάνει στο βιβλίο του και ο Michel Paillares Γάλλος συγγραφέας και δημοσιογράφος που περιηγήθηκε την περιοχή την περίοδο εκείνη (64).

Ο Μακεδονομάχος Καπετάν Κόδρος

Λοχαγός Μιχαήλ Μωραϊτης 
ή καπετάν Κόδρος. Φονευθείς εις 
Λειβάδια Γουμένισσας 18/5/1905
Ο λοχαγός Μιχαήλ Μωραϊτης ή καπετάν Κόδρος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1856. Ήταν γόνος αρβανίτικης καταγωγής από τα Μεσόγεια. Σαν ανθυπολοχαγός πολέμησε στον πόλεμο του 1897. Στην συνέχεια όταν πλέον έγινε λοχαγός, τοποθετήθηκε το 1904 και έως τις αρχές του 1905 από το Υπουργείο Εξωτερικών με το ψευδώνυμο Μιχαήλ Ρουμελιώτης, σαν «γραμματέας» του ελληνικού προξενείου Θεσσαλονίκης.
Το ίδιο έτος έρχεται σαν πρόξενος στην πόλη ο Λάμπρος Κορομηλάς [1].
Στις 27 Απριλίου 1905, αφού εν τω μεταξύ είχε προηγηθεί προετοιμασία σε στρατόπεδο της Βουλιαγμένης, το αντάρτικο σώμα του Μωραϊτη αποβιβάζεται κοντά στο Μακρύγιαλο της Πιερίας. Μετά από πορεία 120 χιλιομέτρων μέσω του Ρουμλουκιού (κάμπος της Βέροιας), της Έδεσσας και της Καρατζόβας (Αριδαίας) φθάνει και εγκαθίσταται στα Μεγάλα Λιβάδια.
Το σώμα του καπετάν Κόδρου αποτελείται από σαράντα άνδρες, μεταξύ των οποίων και ντόπιοι αγωνιστές, όπως οι Λιβαδιώτες Μίσας Νικόλαος και Ναούμ Στέργιος, καθώς και τα αδέρφια από την Καστανερή, Γκόνος και Δημήτρης Δογιάμας. Με τη συνεργασία του επίσης Λιβαδιώτη Στέργιου Τίκα, το σώμα του Κόδρου έχει σαν τομέα δράσης την περιοχή της Γευγελής, της Όσσιανης (Αρχάγγελος) και της Γουμένισσας.
Στις 18 Μαϊου 1905 κάτω από το Γαντάτσι, την κορυφή του Πάικου στα βορειοανατολικά των Μεγάλων Λιβαδίων, πέφτει ηρωικά ο καπετάν Κόδρος μετά από μάχη που έδωσε με τις τουρκικές δυνάμεις. Και ενώ καταδίωκε την ομάδα του κομιτατζή Αντών Γιοβάν, ξαδέλφου του επίσης κομιτατζή της περιοχής Αποστόλ Πέτκωφ. 

Μαζί του πέφτει με άλλα παλικάρια και ο υπαρχηγός της ομάδας του, ο ανθυπολοχαγός Σπύρος Φραγκόπουλος (καπετάν Ζόγρας) (67). Στις 23 Μαϊου του 1905 ο Λάμπρος Κορομηλάς τηλεγραφεί από το προξενείο της Θεσσαλονίκης προς τον υπουργό των εξωτερικών Αλέξανδρο Σκουζέ και του αναφέρει επακριβώς «περί της εν Λιβαδίοις επελθούσης ημίν συμφοράς» (68).
Ο θάνατος του καπετάν Κόδρου και του πρωτοπαλίκαρου του καπετάν Ζόγρα, ενέπνευσε ποιητές και συνθέτες της εποχής, όπως τον θεσσαλονικιό Αιμίλιο Ριάδη, και τον αθηναίο Γ.Θ.Κελεπούρη οι οποίοι αφιέρωσαν στη μνήμη τους ποιητικές συλλογές. Ο τελευταίος μνημονεύοντας μάλιστα τα Λιβάδια, το τιτλοφορεί ως «Εις τους εν Λειβαδίοις της Μακεδονίας πεσόντας Μιχ. Μωραϊτην και Σπυρ. Φραγκόπουλο» (69).

[1] «..πρώτοι επελέγησαν και έφυγαν με ψευδώνυμο για την Μακεδονία οι αξιωματικοί Εξαδάκτυλος (Αντωνίου), Κ. Μαζαράκης (Στεργιάκης), Σπυρομήλιος (Μπούας), Μωραϊτης (Κόδρος), Κάκκαβος (Ζώης) και ως το τέλος του έτους έφτασαν στη Θεσσαλονίκη οι Αλέξ. Μαζαράκης (Ιωαννίδης) και Αβράσογλου (Αμβρακιώτης). Οι αξιωματικοί αυτοί τοποθετήθηκαν στο Γενικό Προξενείο σαν γραμματείς αλλά στην πραγματικότητα άρχισαν τη μελέτη του τόπου κατά διαμερίσματα, την αναζήτηση κατάλληλων πρακτόρων, την επιλογή αρχηγών για την οργάνωση του ενόπλου αγώνα και την εξεύρεση μεθόδων ανεφοδιασμού και σημείων αποθηκεύσεως όπλων και πυρομαχικών» (66).

Οι Μακεδονομάχοι αδερφοί Δογιάμα από την κοντινή Καστανερή (φωτο αριστερά).


(63) Ιωάννου Ξάνθου, «Ιστορία της Γευγελής και εθνική δράσις των κατοίκων αυτής και των πέριξ χωριών». Θεσσαλονίκη 1954.
(64) Michel Paillares: «Η Μακεδονική Θύελλα. Τα πύρινα χρόνια, 1903-1907». Τροχαλία, Αθήνα 1994.
(65) «Επίσημα έγγραφα περί της εν Μακεδονία οδυνηράς καταστάσεως, εν Κωνσταντινουπόλει, εκ του Πατριαρχικού Τυπογραφείου 1906». Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993.
(66) «Ο Μακεδονικός Αγώνας», Ι.Κ.Μαζαράκης-Αινιάν, Αθήνα 1981.
(67) Παναγιώτη Η. Νικολακόπουλου: «Μιχαήλ Γ. Μωραϊτης-Μακεδονομάχος-Καπετάν Κόδρος (1856-1905)», Ερωδιός, Θεσσαλονίκη 2006.
(68) Αρχεία Υπουργείου Εξωτερικών 1905, ΑΑΚ/Β, Προξενείο Θεσσαλονίκης.
(69) Νικολακόπουλος (2006).

(Φ. Κιλιπίρης, ''Χοάρα Μουσιάτα - Τα Λιβάδια του Πάικου, ο τόπος - η ιστορία - οι άνθρωποι'', Κιλκίς 2009)

3 σχόλια:

  1. Ξέρετε τίποτε για την οικογένεια Νταβέλη; Έχει σχέση με τον οπλαρχηγό του 1821 που εξέγειρε τη Γευγελή; Αν είναι έτσι, θα πρέπει η οικογένεια Νταβέλη να έχει έρθει από τις πρώτες που έφτασαν, τη δεκαετία του 1760, και ήταν εγκατεστημένες στη Γευγελή, το χειμώνα και στα καλύβια των Μικρών Λιβαδίων, το καλοκαίρι. Και αν είναι έτσι, μήπως έχει σχέση με το τραγούδι "Νταβέλης" που χορεύεται στο καρναβάλι της Νάουσας; Γιατί το τραγούδι αυτό (και άλλα του καρναβαλιού) υποτίθεται ότι θυμίζουν τις εποχές της επανάστασης του 1821. Αυτό θα σήμαινε δηλαδή ότι ο Νταβέλης μετά την αποτυχία της επανάστασης στη Γευγελή, πολέμησε και στη Νάουσα. Για ψάξτε το...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.