«Χάσκα» στα Μ. Λιβάδια

Βλάχικο αποκριάτικο έθιμο

Κούλα  Λέντζιου - Τρίκου  

Εκπαιδευτικός

~ (Φωτο αριστερά) «Χάσκα», Δρυμός Θεσσαλονίκης, 1980.

Η Κυριακή της Τυροφάγου, για τους Μεγαλολιβαδιώτες Βλάχους και γενικά για όλους τους Βλάχους θεωρείται μεγάλη γιορτή. Το βράδυ της Κυριακής θα συγκεντρωθούν όλοι στο σπίτι του παππού. Θα στρώσει η μάνα το τραπέζι  μ’ όλα τα καλά. Οπωσδήποτε τυρί και διάφορες πίτες. Αφού φάνε, στο τραπέζι θα τοποθετηθούν βρασμένα αυγά, χαλβάς ξερός, χαλβάς μαλακός, φρούτα, ξηροί καρποί.

Η μάνα θα προσφέρει στον καθένα από ένα αυγό λέγοντας:

τόρα άλμπου σσι αλάνττα ουάρα αρόσσιου (= Τώρα άσπρο και την άλλη φορά κόκκινο -αρχίζει η Σαρακοστή, οπότε το επόμενο αυγό θα είναι το κόκκινο αυγό του Πάσχα). Κερνάει και το χαλβά.

Υπάρχει ένα επιπλέον αυγό, βρασμένο, για τη Χάσκα.

Από δω και πέρα είναι η γιορτή των παιδιών. Έχουν ετοιμαστεί γύρω από το τραπέζι, από το οποίο έχουν αποχωρήσει οι μεγάλοι και έχουν παραχωρήσει τις θέσεις τους στους μικρούς.

Ο παππούς δένει ένα μακρύ σπάγκο στην γκλίτσα ή στον μπλάστη (σστσάλα στα βλάχικα) και κρεμάει το καθαρισμένο  αυγό. Τα παιδιά είναι έτοιμα. Καθιστά, πίσω τα χέρια, ψηλά το κεφάλι, ανοιχτό το στόμα. Ο παππούς, όταν δει αυτή τη στάση, αρχίζει να περιφέρει το αυγό στα στόματα των παιδιών. Όχι γρήγορες κινήσεις, για  να  δώσει το περιθώριο στους επιδέξιους να…καταφέρουν να το πιάσουν με το στόμα. Βέβαια η γκρίνια έρχεται από τους μικρούς. Ποιος θα τα καταφέρει; Δεν ξέρουμε. 

Μπορεί ο επιδέξιος!!! Αλλά μεσολαβεί και η επιείκεια ή η αδυναμία του παππού στον πιο ευαίσθητο.

Ευτυχώς που η «Χάσκα» επαναλαμβάνεται και με χαλβά ξερό.  Εάν όμως δει μελαγχολικά πρόσωπα, την επαναλαμβάνει.

Ο παππούς, που μέχρι αυτή τη στιγμή ήταν όρθιος, κάθεται δίπλα στη γιαγιά, η οποία έχει μεριμνήσει για τα περαιτέρω (τα οικονομικά). Έρχονται όλα τα εγγόνια με τη σειρά, του φιλάνε το χέρι και αυτός τους δίνει χρήματα. Μετά στη γιαγιά και με τη σειρά στους θείους και στις θείες.

Είναι γιορτή των παιδιών. Τα οικονομικά τους έχουν λυθεί  εκείνο το βράδυ.

Μετά έρχεται η σειρά των μεγάλων, να χαιρετήσουν τον παππού και τη γιαγιά, να κάνουν «μινττέννι»(= μετάνοιες),  

να πουν «Λλιρτάτι» (= συγχωρεμένα), να δώσουν ένα πορτοκάλι και να φιλήσουν το χέρι.

Το ίδιο γίνεται και σε όλους τους μεγάλους μεταξύ τους.

Ευχή  που  λέγεται:

Λιρτάτι.  Πρεάσινι  κού σανατάτι, 

σσι  λα  Πάστι  χριόσου, κού  όου  αρόσσιου.

Δηλαδή:

Συγχωρεμένα. Σαρακοστή με υγεία,

και το Πάσχα χαρούμενο, με αυγό κόκκινο.