"... Αισθάνθηκα πλημμυρισμένα με βαθύτατη συγκίνηση τα μάτια μου, ατενίζων πέριξ μου μία άμορφο μάζα ερειπίων οικίων, επάνω στους επτά λόφους του διακυμαινόμενου εκείνου οροπεδίου... Είναι σκορπισμένα τα λείψανα του παρελθόντος μεγαλείου της Μοσχοπόλεως, διαλαλούντα ακόμη, με την πένθιμο σιγήν των, την θαυμαστή ονειρώδη ακτινοβολία, ενός απροσδόκητου πολιτισμού, που έσβησε σαν λαμπρό μετέωρο κατά το 1769... "
Έτσι περιέγραφε ο αρχιμ. Δημήτριος Καλλίμαχος το 1913 στα απομνημονεύματα του τη Μοσχόπολη. Η Μοσχόπολη καταστράφηκε το 1769 από ομάδες ατάκτων. Βρισκόμενη στη δίνη γεωπολιτικών γεγονότων ανάμεσα στις διάφορες φατρίες του Οθωμανικού καθεστώτος η πόλη εγκαταλήφθηκε και καταστράφηκε ολοσχερώς.
Μαζί με τη Μoσχόπολη εγκαταλείπονται σημαντικές βλαχόφωνες πολιτείες όπως η Γράμμοστα, το Λινοτόπι, και η Νικολίτσα. Κύμματα προσφύγων κατακλύζουν τη Μακεδονία αλλά και διάφορες άλλες περιοχές της Βαλκανικής. Στην Άνω Μακεδονία, οι Βλαχόφωνοι εγκαθίστανται στο Μοναστήρι και στις γύρω περιοχές. Εκεί ιδρύουν περίφημες πολιτείες όπως το Κρούσεβο, το Μεγάροβο, τα βλαχόφωνα χωριά του όρους Περιστέρι. Στη Δυτική Μακεδονία Μοσχοπολίτες φθάνουν στη Σιάτιστα, αλλά ιδρύουν και νέες πολιτείες όπως τη Νέβεσκα και τη Κλεισούρα. Στη Κεντρική Μακεδονία εγκαθίστανται στο Πάϊκο και ιδρύουν τα Μεγάλα Λιβάδια. Στην Ανατολική Μακεδονία θα συναντήσουμε Μοσχοπολίτες στις Σέρρες, σημαντικό εμπορικό κέντρο της εποχής εκείνης, στην Καβάλα μέχρι και την Αδριανούπολη. Κύμματα Μοσχοπολιτών και Γραμμοστιάνων προσφύγων θα φθάσουν στην περιοχή Άνω Νευροκοπίου και θα ιδρύσουν το Παπά - Τσαϊρ. Όλα αυτά τα Βλαχόφωνα κέντρα της Μακεδονίας με την μεγάλη ανάπτυξή τους στην κτηνοτροφία, το εμπόριο, την αργυροχρυσοχοϊα, τα ελληνικά γράμματα και τις τέχνες θα αποτελέσουν σημαντικά προπύργια του ελληνισμού στις μετέπειτα επερχόμενες γεωπολιτικές εξελίξεις σ αυτόν τον ευαίσθητο χώρο της Βαλκανικής. Όταν το ελληνικό εθνικό κέντρο βρισκόταν πολύ μακριά από τις τεκταινόμενες εξελίξεις απορροφημένο στα αιώνια προβλήματα του, οι βλαχόφωνες αυτές πολιτείες κρατούσαν, συνάμα με τους υπόλοιπους ντόπιους ελληνικούς πληθυσμούς, ψηλά τη σημαία της Ρωμιοσύνης άξιοι και περήφανοι συνεχιστές της βυζαντινής παράδοσης.
Μοσχοπολίτες κατακλύζουν και όλα τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της Βαλκανικής όπως το Βουκουρέστι, την Πέστη, τη Βούδα, ακόμη και τη Βιέννη. Ενισχύονται τα ελληνικά παροιμιακά κέντρα της Βαλκανικής και είναι σημαντικότατο γεγονός, ότι οι Μοσχοπολίτες κατέχουν περίοπτη θέση ανάμεσα στους υπόλοιπους Έλληνες. Ειδικότερα η Πέστη, στις όχθες του Δούναβη. προσελκύει μεγάλο αριθμό Μοσχοπολιτών. Σαν πόλη ελευθέρου εμπορίου (Freystadt) απολαμβάνει μεγάλων προνομίων και τραβά την προσοχή των Μοσχοπολιτών και πριν ακόμη την καταστροφή του 1769. Με βάση την Πέστη οι Μοσχοπολίτες καταστρώνουν δίκτυα συναλλαγών προς την Βιέννη την Τεργέστη και προς ολόκληρη την Ευρώπη. Στερεώνουν επιπλέον την θέση τους, όταν πολιτογραφούνται σαν υπήκοοι του Αυστριακού κράτους και εξελίσσονται σε ανθηρή κοινότητα η οποία στα-επίσημα έγγραφα φέρεται σαν Ελληνοβλαχική (Griechischvalachiche Gemeide) ή Μακεδονική (Macedonier Gemeide in Pest).
Πριν την έλευση των Μοσχοπολιτών στην Πέστη οι Έλληνες πάροικοι εκκλησιάζονται από κοινού με τους Σέρβους στη Σερβική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου της Πέστης, στη σερβική γλώσσα. Το 1774, οι 300 περίπου οικογένειες των ελλήνων προκρίτων της Πέστης, τα 2/3 εκ των οποίων Βλάχοι από τη Μακεδονία, υποβάλουν αναφορά στον Αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκο τον Α΄ και ζητούν άδεια ιδρύσεως ναού ελληνικού. Το έγγραφο αίτημα τους, το οποίο ακόμη και σήμερα σώζεται στο αρχείο της ελληνικής εκκλησίας της Βουδαπέστης, γίνεται αποδεκτό. Από τις 32.454 αυστριακά φλωρίνια που μαζεύτηκαν σαν πρώτη συνεισφορά, οι 26.000 ήταν των Μοσχοπολιτών, 177 οικογένειες από τις 300. Στα αρχεία βλέπουμε ονόματα οικογενειών όπως: Αλέξανδρος Λέπωρας, Σοφία Λύκα, Γεώργιος Χριστοδούλου, Γεώργιος Μπογιατζής, Αδάμ Γκύνας, Ναούμ Μέσκας, Μιχαήλ Βέρος, Ανδρέας Γούλεν, Δημήτριος Παπάς, Γεώργιος Σαβέλσκη, Θεόδωρος Στάνκοβιτς, Ναούμ Φαρακάτος. Το 1790 επερατώθη ωραίος και μεγαλοπρεπέστατος ναός, η Κοίμηση της Θεοτόκου, δίπλα στον Δούναβη που ακόμη και σήμερα διατηρεί τη μεγαλοπρέπειά του. Στις 15 Αυγούστου του ίδιου έτους με μεγάλη επισημότητα γίνονται τα εγκαίνια του από τον επίσκοπο Βούδας Διονύσιο. Η πολυτέλεια του ναού είναι μυθώδης. Ογδόντα εικόνες των αγιογράφων αδελφών Ιωάννου και Νικολάου από τη Νάξο, κοσμούν το τέμπλο του ναού. Πολλά τα αναθήματα και τα αφιερώματα που ακόμη και σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει, όπως αυτό στη βάση του πολυελαίου:
Κλυτοι ομαιμονες ενθάδε θέντο
Θεώ, τοδε εδνον τωνδε Βρέτας
Γεώργιος όνόμα Παπαναούμη
εκ της εν Μακεδονία Μοσχοπόλεως, κατά το αωδ έτος.
Το 1872 ο Γεώργιος Σίνας ανεγείρη τριώροφο μέγαρο το οποίο αποφέρει υπέρ της Κοινότητας 150. 000 φράγκα εισόδημα ετησίως. Από όλα τα παραπάνω καταφαίνεται η εξαιρετική θέση που κατέχουν στην κοινότητα της Πέστης οι Μοσχοπολίτες. Τούτο αποδεικνύεται και από την ονομασία της Κοινότητας σαν Ελληνοβλαχική. Ως και ο τόπος των συνεδριάσεων φέρει την επιγραφή Αίθουσα συνεδριάσεων της Κοινότητας των Ελλήνων και Μακεδονοβλάχων μέσα στην οποία βρίσκονται αναρτημένες οι εικόνες των εφημερίων του πρώτου Μοσχοπολίτη Ιωάννη Βρέτα (1790-1794) μέχρι και του τελευταίου Γρηγορίου Γώγου.
Όπως αναφέρεται και στα αρχεία του Δήμου της Βουδαπέστης, τόσο ήταν τα πλούτη των εν Ουγγαρία Ελληνοβλάχων και υπολοίπων Ελλήνων συμπατριωτών των, ώστε οι Ούγγροι ανέκαθεν τους μνημόνευαν με τον όρο οι "πλούσιοι Έλληνες" (Gorogog Gazdagok). Κάθε δε έμπορο άλλης εθνότητας, όταν ήθελαν να αναφέρουν ότι είναι πλούσιος, τον έλεγαν Gorog, δηλαδή Έλληνα. Είχε ταυτισθεί λοιπόν, ο όρος πλούσιος με τον όρο Έλληνας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.