Από την ''Γραμματική της Κοινής Κουτσοβλαχικής''
των καθηγητών Ν. Κατσάνη και Κ. Ντίνα
0.2 Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες της Κουτσοβλαχικής εμφανίζονται πολύ αργά. Μόλις στα μέσα του 18ου αι. συναντούμε τα πρώτα γραπτά κείμενα, με ελληνικό αλφάβητο, στην περιοχή της Μοσχόπολης και της Ηπείρου. Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα εμφανίζεται και μια δεύτερη ομάδα Κουτσοβλαχικών κειμένων που γράφονται από απόδημους Βλαχόφωνους λόγιους που διαμένουν σε διάφορες πρωτεύουσες και πόλεις της Ανατολικής Ευρώπης, όπως στη Βιέννη, στη Βουδαπέστη, στο Βουκουρέστι κ.α.
Τα πρώτα γραπτά μνημεία της Κουτσοβλαχικής που ανήκουν στην πρώτη ομάδα είναι του Θ. Α. Καβαλλιώτη και του Δανιήλ του Μοσχοπολίτη.
Στην δεύτερη ομάδα ανήκουν τα έργα των Κ. Ουκούτα, Γ. Κ Ρόζια, Μ. Μπογιατζή και άλλων.
Η τρίτη ομάδα κειμένων που εμφανίζεται στα τέλη του 19ου αι και στις αρχές του 20ου, ανήκει σε βλαχόφωνους λόγιους, απόφοιτους των Ρουμανικών σχολείων, που στο μεταξύ είχαν ιδρυθεί και στον ελληνικό χώρο, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την έντεχνη λογοτεχνία, ποίηση και πεζογραφία, καθώς και με την συλλογή και καταγραφή λαϊκών Κουτσοβλαχικών κειμένων. Γνωστότεροι λόγιοι είναι οι Κ. Μπελιμάτσης, Γ. Μούρνου, Νούσης Τούλιου, Ν. Μπατζαρίας και πολλοί άλλοι.
Βασικό χαρακτηριστικό των Κουτσοβλαχικών κειμένων της δεύτερης και τρίτης ομάδας είναι ότι χρησιμοποιούν ως γλωσσικό όργανο μια Κουτσοβλαχική νοθευμένη από δακορουμανισμούς, από νεολογισμούς και από αυθαίρετες κατασκευές, γεγονός που καθιστά τα κείμενα αυτά ελάχιστα αντιπροσωπευτικά της Κουτσοβλαχικής γλώσσας.
0.3 Γραμματικές της Κουτσοβλαχικής
Τα πρώτα γραπτά μνημεία της Κουτσοβλαχικής έχουν όλα χρηστικό χαρακτήρα και οι συγγραφείς τους ανήκουν στις δυο πρώτες ομάδες λογίων που αναφέραμε προηγουμένως. Τα έργα αυτά, μολονότι δεν μπορούν να θεωρηθούν Γραμματικές, έχουν γλωσσικούς στόχους αλλά διαμετρικά αντίθετους μεταξύ τους. Σκοπός των λογίων της πρώτης ομάδας που ζουν στον ελληνόφωνο κόσμο και στους τόπους της μόνιμης κατοικίας των Βλάχων, είναι η παροχή βοήθειας για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από τους αλλόφωνους των γειτονικών περιοχών, Βλάχους, Αλβανούς, Βούλγαρους κλπ. Σημαντικότερα έργα αυτής της κατεύθυνσης είναι το τρίγλωσσο λεξικό: Ελληνο-βλαχο-αλβανικό του Θ. Α. Καβαλλιώτη, Πρωτοπειρία, Βενετία, 1770, και το τετράγλωσσο Λεξικό: Ελληνο-βλαχο-αλβανο-βουλγαρικό του Δανιήλ του Μοσχοπολίτη, Εισαγωγική Διδασκαλία, Βενετία, 1802.
Η δεύτερη ομάδα λογίων αποτελείται από απόδημους Βλάχους, που γεννήθηκαν ή μετανάστευσαν από μικρή ηλικία στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης όπου και άρχισαν το συγγραφικό τους έργο μακριά από τις περιοχές που μιλούσαν την ΚΒ. Στόχος αυτής της ομάδας είναι η ενσωμάτωση της ΚΒ στη δακορουμανική και για την επίτευξη του σκοπού τους συνθέτουν Γραμματικά έργα, που αποβλέπουν στην εκμάθηση, καλλιέργεια και ενοποίηση των δυο ιδιωμάτων, της ΚΒ με τη Δακορουμανική. Η αντίληψη αυτή είχε αρνητικές συνέπειες στο έργο τους όπως την απομάκρυνσή τους από την ορθή περιγραφή της Γραμματικής δομής του ιδιώματος, την υιοθέτηση πολλών δακορουμανισμών, την εισαγωγή νεολογισμών και αυθαίρετων γραμματικών τύπων που αποπροσανατολίζουν τον αναγνώστη.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα έργα των Κ. Ουκούτα, Νέα Παιδαγωγία ήτοι Αλφαβητάριον εύκολον του μαθείν τα παιδία τα Ρωμανοβλάχικα γράμματα εις κοινήν χρήσιν των Ρωμανοβλάχων, Εν Βιέννη, 1797, τύποις Μακρίδων - Πούλιου, στα ελληνικά και στα γερμανικά. Στο έργο του ο συγγραφέας περιλαμβάνει έργα με θρησκευτικό περιεχόμενο και παράλληλα ορισμένους κανόνες για την ΚΒ.
Σημαντικότερο και με πιο συγκροτημένη δομή είναι το έργο του Κ. Ρόζια, Τέχνη Ρωμανικής αναγνώσεως με λατινικά γράμματα τα οποία είναι τα παλαιά γράμματα των Ρωμαίων προς καλωπιμόν του επί τάδε και αντί πέραν του Δουνάβεως κατοικούντος Ρωμανικού γένους, Βούδα, 1809. Μετά από σύντομη εισαγωγή δίνει τα γράμματα και την φωνητική τους αξία, ενώ ως οπαδός της λατινίζουσας Σχολής του Αρντεάλ θεωρεί τους φθόγγους: ă, î , βάρβαρους και προτείνει την αντικατάστασή τους με πιο λατινοφανείς. Κυρίαρχη ιδέα του έργου του, που είναι γεμάτο δακορουμανισμούς είναι η συνένωση των δυο γλωσσών.
Το έργο του Μ. Μπογιατζή, Γραμματική Ρωμανική ήτοι Μακεδονο-βλαχική, Βιέννη, 1813, μπορεί να θεωρηθεί ως η πρώτη κατεξοχήν Γραμματική της ΚΒ συνθεμένη σύμφωνα με τα κλασικά πρότυπα των Γραμματικών έργων της εποχής. Είναι γραμμένη στα Ελληνικά και στα Γερμανικά. Μετά από σύντομη εισαγωγή όπου διαφαίνεται η πρόθεση του συγγραφέα για την ενοποίηση της ΚΒ με την Δακορουμανική, ασχολείται με το φθογγολογικό, δηλαδή τη γραφή και την προφορά των φθόγγων, τα συμφωνικά πάθη κλπ. Στο μορφολογικό μέρος πραγματεύεται τα μέρη του λόγου κατά την παραδοσιακή τους διαίρεση και τέλος δίνει ορισμένες πληροφορίες που αφορούν την σύνταξη της ΚΒ. Το έργο τελειώνει με την παράθεση ΚΒ κειμένων και διαλόγων με παράλληλη μετάφραση τους στα Ελληνικά και Γερμανικά. Εάν θέλουμε να αξιολογήσουμε το έργο του Μπογιατζή σχετικά με το πόσο αντιπροσωπεύει την ΚΒ γλώσσα, μπορούμε να αναφέρουμε την σχετική κρίση του Th. Capidan, Aromânii, 1932, 79
«Η γλώσσα του Μπογιατζή είναι διάστικτη από δακορουμανισμούς, νεολογισμούς και προσωπικές κατασκευές οι οποίες δύσκολα αναγνωρίζονται από τους γνώστες του ΚΒ ιδιώματος. Εξαιτίας αυτής της ανάμειξης ξένων τύπων του διαλεκτικού λεξιλογίου και της τάσης του συγγραφέα να δώσει στη γλώσσα μια πιο λόγια μορφή, η φράση του εμφανίζεται πολύ ασαφής».
Η ανάγκη για την σύνθεση ΚΒ Γραμματικής προβάλλει εντονότερη όταν ανοίγουν τα πρώτα προπαγανδιστικά ρουμανικα Σχολεία σε βλαχόφωνες περιοχές του ελληνικού χώρου. Η πρώτη Γραμματική αυτής της κατηγορίας γράφεται από τον I.C. Massimu, Rapeda idea de Gramatica Macedoromaneasca, Bucuresti, 1862. Πρόκειται για έργο κακογραμμένο κι από άνθρωπο που δεν γνώριζε το ΚΒ ιδίωμα. Ο Th. Capidan, Aromânii, 1932, 91, κρίνοντας τη Γραμματική γράφει ''μολονότι είναι γραμμένη σε δυο γλώσσες, Ελληνικά και Βλάχικα, εντούτοις εξαιτίας του ορθογραφικού και ετυμολογικού συστήματος, αυτή δεν μπόρεσε να εισαχθεί στα Ρουμανικά Σχολεία της Μακεδονίας. Αυτό το σύστημα παραμόρφωσε τόσο πολύ το ΚΒ ιδίωμα ώστε να μην είναι κατανοητό μήτε από τον Κουτσόβλαχο μήτε από τον Δακορουμάνο''. Στη συνέχεια εκδίδεται η Γραμματική του D. Athanasescu, Gramatica Romanească tra românilji din drepta Dunârelji, Bucuresti, 1865. Και αυτό το Γραμματικό έργο παρουσιάζει τα ίδια μειονεκτήματα με το προηγούμενο ενώ επηρεάζεται φανερά από τη Γραμματική του Μ. Μπογιατζή.
Στη συνέχεια τα διάφορα Γραμματικά έργα που εμφανίζονται παρουσιάζουν τα ίδια μειονεκτήματα χωρίς εξαίρεση. Η ανακάλυψη εκ μέρους των δυτικοευρωπαίων του νεολατινικού ιδιώματος που μιλούν οι ΚΒ και παράλληλα το ενδιαφέρον της Ρουμανίας για την εκμετάλλευση αυτού του γεγονότος συνετέλεσαν ώστε η γλωσσική επιστήμη να ασχοληθεί με την γλώσσα των ΚΒ και να πλουτιστεί η σχετική βιβλιογραφία με αυστηρά επιστημονικά έργα.
Μεταξύ αυτών πρέπει να αναφέρουμε το έργο της M. Caragiu-Marioteanu, Fonomorfologie aromâna, Bucuresti, 1968, το οποίο, μολονότι δεν ειναι Γραμματική, με τις πληροφορίες που δίνει και τις κατατάξεις που επιχειρεί, προωθεί την γραμματική απεικόνιση της ΚΒ. [Αναφέρουμε και το έργο του I. Coteanu, Scurta gramatica aromâna, το οποίο δεν κατορθώσαμε να συμβουλευτούμε]. Και ενώ παλαιότερα κάθε έρευνα της ΚΒ συσχετιζόταν και συνεξεταζόταν με τη Δακορουμανική, σήμερα επεμβαίνει και η ελληνική επιστήμη, με αυστηρά επιστημονικά έργα, στη μελέτη της ΚΒ αυτής καθεαυτήν.
* ΚΒ= Κουτσοβλαχική, -ικός κλπ
Από την Εισαγωγή, σελ. 13-17
Πηγή: Εδώ
* Οι επισημάνσεις είναι δικές μας.
Παραθέτουμε το εξώφυλλο του έργου του Γεωργίου Κωνσταντίνου Ρόζια (Ρώζα) (Gheorghe Konstantin Roja): Τέχνη Ρωμανικής αναγνώσεως με λατινικά γράμματα τα οποία είναι τα παλαιά γράμματα των Ρωμάνων προς καλωπιμόν του επί τάδε και αντί πέραν του Δουνάβεως κατοικούντος Ρωμανικού γένους, Βούδα, 1809.
Επίσης, θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο Ρόζια, ως οπαδός της λατινίζουσας Σχολής του Αρντεάλ, είχε προσχωρήσει στον καθολικισμό μέσω της ουνίας. (Βλ. Εδώ)
~ Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε: Το Βατικανό και το Ανατολικό Ζήτημα
Σχετικές αναρτήσεις:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.