Εσφαλμένα ο πολύς κόσμος φαντάζεται τους Αρβανιτόβλαχους (Αρβαντόβλαχους, Αρμάνους της Βορείου Ηπείρου) να ζουν μόνο ποιμενικά, σαν κτηνοτρόφοι ή μεγαλοκτηνοτρόφοι, όπως Φρασεριώτες κ.α. Εσημάνθηκε άλλως τε προηγουμένως ότι τον 11ο αι. και στη Μεγάλη Βλαχία, στη Λάρισα, υπάρχουν και ως αστοί! Αλλά στη Βόρειο Ήπειρο διακρίνονται σε όλους τους τομείς της ζωής. Σε μνεία ενδεικτική αστικών κέντρων της Βορείου Ηπείρου, όπου οι Αρμάνοι ακμάζουν εκπληκτικά, πρωτεύουσα θέση ανήκει στην υπέρλαμπρη Μοσχόπολη. Εδώ εργάζονται πνευματικά, συγγραφικά και διδακτικά οι Βορειοηπειρώτες Αρμάνοι Θεόδωρος Καβαλλιώτης και Δανιήλ Μοσχοπολίτης. Ο πρώτος με το τρίγλωσσο λεξικό του και ο δεύτερος με την τετράγλωσση μέθοδο ''εφοδιάζουν τους νέους με ένα εγχειρίδιο για την ελληνική γλώσσα. Με τα υπόλοιπα κεφάλαια του έργου τους στοχεύουν στη μετάδοση ενός κυρίαρχου τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς, δηλαδή της ελληνικής ορθόδοξης παράδοσης'' [55].
Η Μοσχόπολη [56] με τις είκοσι εκκλησιές, τα λαμπρά ελληνικά σχολεία, όπως η ονομαστή Νέα Ακαδημία της, το πρώτο τυπογραφείο στην ελληνική χερσόνησο, τις πλούσιες βιβλιοθήκες, δεν είναι μόνον θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της Βορείου Ηπείρου, αλλά παράλληλα εξελίσσεται σε σπουδαίο εμπορικό, οικονομικό, βιοτεχνικό, καλλιτεχνικό, όπου αφθονούν τα επιτεύγματα της αρχιτεκτονικής, της ξυλογλυπτικής, της αγιογραφίας, της χρυσοχοϊκής, της υφαντικής κ.α. Οι πολυσχιδείς δραστηριότητες των Βορειοηπειρωτών Αρμάνων διαπιστώνονται και στα γειτονικά αστικά κέντρα, Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Άγιοι Σαράντα έως το βορειότερο Δυρράχιο. Κατά τον V. Berard, ''Όλο το εμπόριο της νότιας Αλβανίας το είχαν στα χέρια τους. Από τη Μοσχόπολη (κοντά στη Κορυτσά), το Συρράκο, τους Καλαρρύτες, το Μέτσοβο και τη Λάρισα, κέντρα της Άνωβλαχίας, εξακτινώνονται στην περιοχή, μοιράζοντας τα προϊόντα της εργασίας τους - δέρματα, πετσιά, ασημικά, κάπες, μαλλί και χαλιά- είτε τα εμπορεύματα της Ευρώπης, που λάβαιναν από τους οίκους τους στο Λιβόρνο, τη Βιέννη και το Άμστερνταμ. Το Δυρράχιο ήταν το φυσικό τους λιμάνι για τις σχέσεις με την Αγκώνα, τη Ραγούζα ή τη Βενετία'' [57].
Παραπομπές
[55] Αγγελική Κωνσταντακοπούλου, Η ελληνική γλώσσα στα Βαλκάνια (1750-1850). Το τετράγλωσσο λεξικό του Δανιήλ Μοσχοπολίτη. Ιωάννινα 1988, 63. Προφανέστερη αλλοίωση των σκοπών των πρωτοπόρων συγγραφέων της Μοσχόπολης έχει επιχειρήσει ο Σιώκης με δημοσίευμα ειδικό σε περιοδικό επαρχιακό, καθώς και σε αυτοτελές. Ο Στ. Αστ. Παπαγιάννης, Βλάχοι και βλαχόφωνοι Έλληνες, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 2003, 217 σημειώνει: «Π.χ ο Ν. Σιώκης και Δ. Παράσχος με το βιβλίο τους Οι Βλάχοι του Μουρικίου και του Σινιάτσικου, εκδ. Χριστοδουλίδη, Θεσσαλονίκη 2001, οι οποίοι από την πρώτη γραμμή του βιβλίου τους επισημαίνουν: ''Οι Βλάχοι αποτελούν ένα ιδιαίτερα πολυάριθμο και σημαντικό εθνολογικό στοιχείο της βαλκανικής χερσονήσου''. Πως, λοιπόν, να συγκρατηθεί ο Ian Perifan και να μη ζητήσει από τον Ο.Η.Ε να μεριμνήσει για το λαό των Βλάχων που ζει στις χώρες των Βαλκανίων στερούμενος των δικαιωμάτων του»; Αξιολόγηση της πραγματικής προσφοράς των Μοσχοπολιτών βλ. Αχ. Γ. Λαζάρου, Η Αρωμουνική και αι μετά της Ελληνικής σχέσεις αυτής. Διατριβή επί διδακτορία. Εν Αθήναις 1976, 143 κε, ή β' έκδοση, Αθήνα 1986, 187 κε. Επίσης στη γαλλόγλωσση έκδοση του ΙΜΧΑ, 206, Thessaloniki 1986, 129 κε.
[56] Βιβλιογραφική ενημέρωση, βλ. Αχ. Γ. Λαζάρου, ''Βόρειος Ήπειρος. Ιστορία-Πολιτισμός'', Ηπειρωτικό Ημερολόγιο 1990, 43, και αυτοτ. ανάτυπα με ευρετήρια της Εταιρείας των Φίλων του Πολεμικού Μουσείου και της Επιτροπής Ενημερώσεως επί των Εθνικών Θεμάτων. Ο ίδιος ''Αλβανοί, Αρβανίτες-Βορειοηπειρώτες, ερανίσματα ενημερωτικά'', Παρνασσός, 34, 1992, και ανάτ. με πρόλογο του Προέδρου του Συλλόγου αρβανίτικου πολιτισμού Άνω Λιοσίων ''Η Γρίζα'' Αλεξάνδρου Σύρμα, 21 σημ. 86.
[57] V. Berard, Τουρκία και Ελληνισμός. Μετάφραση: Μ. Λυκούδη. Εισαγωγή-Σχόλια: Θ. Πυλαρινός, Εκδόσεις Τροχαλία [Αθήνα] 1987, 49. Βλ. και Rene Puaux, δυστυχισμένη Βόρειος Ήπειρος. (Οδοιπορικό 1913 - Απελευθέρωση - Αυτονομία). Πρόλογος - Σχόλια - Χρονικό: Αχ. Γ. Λαζάρου. Μτφρ.: Αγόρω - Ελισάβετ Αχ. Λαζάρου. Τροχαλία, 30.
Πηγή: Αχ. Γ. Λαζάρου, Ελληνισμός & Λαοί Νοτιοανατολικής (ΝΑ) Ευρώπης, Τόμος Β', Αθήνα 2009.
* Οι επισημάνσεις είναι δικές μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.