Στα Ζωγράφεια Διδασκαλεία

Του Σπύρου Μαντά

- Ελάτε να σας δείξω, έχω το κλειδί…

Η πρόσκληση ήταν από τον παππού Νίκο, 93 χρονών σήμερα, σκυφτό από τον καιρό και το παράπονο.

Τον ακολουθήσαμε. Τον κρατούσα και με κρατούσε από το χέρι και, σιγά - σιγά, πλησιάζαμε σ’ ένα τεράστιο πέτρινο οίκημα, φανερά εγκαταλελειμμένο.

- Εδώ ήταν τα σχολεία, τα Ζωγράφεια διδασκαλεία, θα τα ’χετε ακουστά -τρεμόπαιξε η φωνή του παππού. Κάποτε εδώ, μπροστά, στέκονταν και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου· την γκρέμισε ο Χότζας…

- Μην τον ακούτε, όπως θέλει τα λέει… 

Μας ξάφνιασε ένας μεσόκοπος, άλλος κάτοικος, που ερχόταν προς το μέρος μας. Ο παππούς έκανε έναν μορφασμό και θέλησε να συνεχίσει. Για να σπάσω την αμηχανία, απευθυνόμενος και στους δύο, ρώτησα...

- Κι αυτό το άγαλμα τίνος είναι; Ο Ζωγράφος είναι;

- Όχι.., χαμήλωσε το κεφάλι ο παππούς.

- Ο Κότο Χόντζι.., πετάχτηκε ο νεοφερμένος επισκέπτης. Ήταν δικός μας αυτός, ας φτιάχνατε και εσείς τον δικό σας…

Ήταν πρωί Δευτέρας, 7 Σεπτέμβρη 2015 και βρισκόμαστε στο Κεστοράτι. Κάποτε ήταν το κεφαλοχώρι της Λιουντζουριάς, πλούσιας περιοχής απέναντι από το Αργυρόκαστρο, σήμερα όμως μόνο ερείπια που, ανάμεσά τους, ελάχιστοι γερόντοι τριγυρνούνε σαν φαντάσματα.

Ο Νίκος Ζωγράφος θυμάται…

«Πίσω μου είναι το διδασκαλείο. Είχε 35 παράθυρα με τόξα. Πάνω τους ήταν γραμμένες οι 10 εντολές. Πιο εδώ, το οικοτροφείο θηλέων. Εδώ που στεκόμαστε τώρα, ο Αϊ-Νικόλας. Μας τον γκρέμισαν…»

~ Με τον Νίκο Ζωγράφο / Κεστοράτι, 7.9.2015

Ο Νίκος Ζωγράφος, ξεναγός μας στο Κεστοράτι, είναι δισέγγονος του Χρηστάκη Ζωγράφου. Πατέρας του ήταν ο σπουδασμένος στο Παρίσι γιατρός, Βίκτωρας Ζωγράφος και μητέρα του η Κωνσταντινοπολίτισσα Άννα Βασιλεόντη. Γεννήθηκε εδώ, στο Κεστοράτι, το 1923 και σπούδασε στην Γαλλική Σχολή Κορυτσάς. «Καθηγητή στην γλώσσα, είχα τον Ενβέρη», θυμάται…

Ο Χρηστάκης Ζωγράφος (1820-1896) καταγόταν από εδώ. Ανήσυχο πνεύμα, ταξιδεύοντας πότε στην Κωνσταντινούπολη και πότε στο Παρίσι όπου για χρόνια έκανε τον τραπεζίτη, πρόκοψε τόσο που γρήγορα απόκτησε μεγάλη περιουσία. Δεν αρκέστηκε όμως να την απολαμβάνει, αλλά, ευαίσθητος, άρχισε από νωρίς να προσφέρει και να βοηθά παντού. Με ιδιαίτερη μάλιστα αγάπη και μεράκι για τα γράμματα, δώρισε και κατασκευάστηκε πρώτα απ’ όλα στο χωριό του μεγάλο σχολικό συγκρότημα για αγόρια και κορίτσια -πόσες αλήθεια γενιές δασκάλων αποφοίτησαν από αυτό! Σχολεία ακόμη έφτιαξε στο Αργυρόκαστρο και στην Κωνσταντινούπολη.

Στα Ζωγράφεια διδασκαλεία αρκετά χρόνια αργότερα λειτούργησε αλβανικό σχολείο. Σήμερα είναι στάβλος.

~ Γειά σας…
Να ξανάρθετε, θα σας περιμένω…

Το απόγευμα, κουρασμένοι είναι αλήθεια, επιστρέφαμε στο Αργυρόκαστρο σκεφτικοί. 

Στο δρόμο μια όμορφη, νεαρή περιποιημένη κοπέλα μάς έκανε ωτοστόπ και την πήραμε. Στο επάγγελμα φαρμακοποιός, στη διάθεση γελαστή, γρήγορα με τον Βασίλη και την Ίνα πιάσανε κουβέντα και τα λέγανε... 

Εγώ, μην καταλαβαίνοντας, αναγκαστικά παρατηρούσα έξω το τοπίο θαμπά να απομακρύνεται. Στην πραγματικότητα βέβαια εξακολουθούσα να γυροφέρνω στο μυαλό μου τα πρωινά…

«Άκου ο δικός μας κι ο δικός τους! Ε, ναι, έχω δίκιο που ταξιδεύω συνεχώς, που ολημερίς και ασταμάτητα διαβαίνω πετρογέφυρα. Γιατί κάλλιο να μαθαίνω λαθεύοντας, παρά να τεμπελιάζω σ’ όσα μού ’μαθαν δασκάλοι μισθωτοί. Η αληθινή παιδεία -όχι η επαγγελματική κατάρτιση- κατακτάται, δεν διδάσκεται. Ελπίδα, μόνο η νέα η γενιά…», συλλογιζόμουνα.

Νύχτωσε, φτάσαμε στο Αργυρόκαστρο, η φαρμακοποιός κατέβηκε.

- Ξέρεις, τι έλεγε; γέλασε ο Βασίλης... Τι τον θέλετε τον Γκρέκο; Πάρτε του όσα έχει..!