Η βουλγαρική εξέγερση του Απριλίου του 1876

Η εξέγερση του Απριλίου 1876, μια από τις ελάχιστες βουλγαρικές εξεγέρσεις στη Μακεδονία και Θράκη.

Ο καθηγητής Fikret Adanir στο Die Makedonische Frage, στις σελ. 78-79, αναφέρει σχετικά ότι ''οι Βούλγαροι επαναστάτες επιτέθηκαν με τυφλή βία και δίψα για εκδίκηση σκοτώνοντας αθώους και απροστάτευτους γέρους, γυναίκες και παιδιά και ο στόχος της εξέγερσης ήταν να παρακινήσει την συμμετοχή της Ρωσίας''. Και προσθέτει στη συνέχεια ότι ''ο Georgi Benkovski, ο ηγέτης των εξεγερθέντων, μπροστά στα πυρπολημένα βουλγαρικά χωριά μετά την αιματηρή κατάληξη της εξέγερσης δήλωσε: Ο στόχος μου επετεύχθει. Χτύπησα την Καρδιά του Τυράνου με μια βαθειά πληγή, η οποία δεν θα γιατρευτεί ποτέ. Η Ρωσία μπορεί να επέμβει [Z. Stojanov, Zapiski po bulgarskite vustanija 1870-1876, σελ. 284].''

Η εξέγερση ξεκίνησε ως προβοκάτσια σκοτώνοντας γυναικόπαιδα στο Panagjuriste [Pazardzhik, Ροδόπη Βουλγαρία] οι Βούλγαροι επαναστάτες. Ήταν σχεδιασμένη, θυσιάζοντας όσο περισσότερους αμάχους γίνεται με σκοπό να προκαλέσουν διπλωματικό επεισόδιο, να εκβιάσουν τις μεγάλες δυνάμεις και ειδικά την Ρωσία να επέμβει. Η βουλγαρική πολιτική αδυνατούσε να πείσει τον τοπικό πληθυσμό να επαναστατήσει ώστε να καταφέρει να δημιουργήσει μια τέτοια κατάσταση που να αναγκάσει τις Μεγάλες Δυνάμεις να ενδιαφερθούν, να επιταχύνει τις πολιτικές εξελίξεις και να υπαχθεί η περιοχή στην Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι ήθελαν σε πρώτη φάση δικό τους μιλιέτ μέσα στην οθωμανική αυτοκρατορία, δηλαδή αυτονομία και όχι ανεξαρτησία γι' αυτό και δεν είχαν ποτέ οργανωμένες επαναστατικές δομές. Οι ελάχιστες εξεγέρσεις όπως φαίνεται ήταν σχεδιασμένες και κατευθυνόμενες. Κάτι αντίστοιχο συνέβη με το Ίλιντεν. Αν δούμε εκεί πόσοι ήταν οι νεκροί της εξέγερσης θα διαπιστώσουμε ότι κανένας βοεβόδας δεν σκοτώθηκε! Αλλά και η βουλγαρική συνοικία του Κρουσόβου έμεινε άθικτη. Το μένος των Τούρκων, μετά την αποτυχία της εξέγερσης, στράφηκε κατά των Ελληνοβλάχων κατοίκων ενώ δεν είχαν συμμετοχή. Η εξέγερση ήταν μια καλά σχεδιασμένη εκατόμβη αθώων θυμάτων.

Οι Έλληνες της περιοχής της Ροδόπης δεν θα υποστήριζαν τέτοια μικρόπνοα σχέδια όπως ήταν και η εξεγέρση του Απριλίου του 1876. Γι' αυτό και οι Κουτσόβλαχοι εκείνης της περιοχής παρουσιάζονται στην βουλγαρική βιβλιογραφία, εκτός από φανατικοί γκρεκομάνοι -με πρόθεση να τους διαχωρίσει για να υποβαθμίσει την ελληνική παρουσία στην περιοχή- και φορείς της ελληνικής ιδέας, ως φιλότουρκοι, προδότες, με έντονα αντι-βουλγαρικά αισθήματα. Οι Έλληνες, μεταξύ αυτών και οι Κουτσόβλαχοι (Τσίντσαροι), γνώριζαν τα πανσλαβικά σχέδια για αναγέννηση της Βουλγαρίας, σε βάρος της βόρειας Θράκης και της Μακεδονίας. Τα σχέδια τους στόχευαν στην ενότητα και εξύψωση των σλαβικών λαών που εξαπλώνονταν στο μεγαλύτερο τμήμα της Ανατολικής Ευρώπης, με προεξάρχοντες του Ρώσους. Οι θεωρίες τους βρήκαν απήχηση σε επιστήμονες της Δύσης και κυρίως στην Καθολική Εκκλησία, η οποία προσπαθούσε να εξυπηρετήσει δικούς της στόχους εις βάρος της Ορθοδοξίας. Οι ιμπεριαλιστικές βλέψεις της Ρωσίας όλο και νοτιότερα, ειδικά μετά την ίδρυση της Εξαρχίας (1870), βρήκαν το ιδεολογικό τους υπόβαθρο και πλέον στρέφονταν εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα της προστασίας των χριστιανικών λαών στο εσωτερικό της. Βούλγαροι επιστήμονες στέλνονταν για σπουδές στην Αγία Πετρούπολη και επέστρεφαν ώστε να εξαπλώσουν τον σλαβικό εθνοφυλετισμό. Έτσι, το εθνικό συναίσθημα των Βουλγάρων γρήγορα άρχισε να παίρνει μεγάλες διαστάσεις και στρεφόταν, εκτός των Τούρκων, εναντίον του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης και των εκφραστών του ελληνικού ιδεώδους και εθνικού συμφέροντος. Εάν η Μακεδονία γινόταν Βουλγαρική, τότε η Ρωσία θα κατέβαινε, εμμέσως, στο Αιγαίο και θα έλεγχε την «Θερμή Θάλασσα» και τα παράλιά της. Μεγάλο εμπόδιο στα Ρωσικά σχέδια αποτελούσε ο βόρειος ελληνισμός, γι' αυτό έπρεπε να εξοντωθεί οπωσδήποτε.
Τουλάχιστον είναι θετικό το γεγονός ότι, στην περίπτωση της συγκεκριμένης βουλγαρικής εξέγερσης δεν αναφέρεται να πλήρωσε το ελληνικό στοιχείο τα αντίποινα των Τούρκων όπως έγινε αργότερα με το Ίλιντεν. Όμως οι Βούλγαροι τελικά πέτυχαν τον στόχο τους. Τον Δεκέμβριο του 1876 στη Διάσκεψη της Κωνσταντινουπόλεως, οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων, ερήμην των Τούρκων, αποφάσισαν τους όρους της ειρηνεύσεως αναφορικά με το βουλγαρικό ζήτημα, προβλέποντας τη δημιουργία δύο αυτοδιοικουμένων βιλαετίων, του ανατολικού και του δυτικού, με πρωτεύουσες το Τύρνοβο (Βέλικο Τάρνοβο) και τη Σόφια αντίστοιχα (βλ. εδώ).

Ακολουθεί η μετάφραση αποσπάσματος από βουλγαρική πηγή. Γίνεται σαφές ότι η προετοιμασία της εξέγερσης κρατήθηκε μυστική ώστε να μην διαρρεύσει και στους Ελληνόβλαχους της περιοχής:

''Η εξέγερση στο Bratsigovo

Πολύ σημαντική για την εξέγερση στην βόρεια Ροδόπη ήταν η Πέστερα όπου μια δραστήρια επιτροπή προετοίμαζε ανθρώπους να επαναστατήσουν. Τον Φεβρουάριο του 1876, επισκέφθηκε την Πέστερα ο G. Benkovski. Ορκίστηκαν οι ηγέτες της επιτροπής. Πρόεδρος ήταν ο Στογιάν Ποπόβ και βοηθοί του οι Χρήστο Τσικάλοβ, Κονσταντίν Γκαόσεβ και Συμεών Γκεοργκίεβ - Χαλβαντίν.[ ]

Η Πέστερα κατείχε σημαντική θέση στην οργάνωσης της δομής της επιτροπής για την προετοιμασία της εξέγερσης, η οποία δεν μπορούσε να διακηρυχθεί δημόσια. Αυτό οφείλονταν σε πολλούς λόγους. Προφανώς, επηρέαζε η εθνοτική σύνθεση της πόλης καθώς εκεί ήταν εγκατεστημένος ένας σημαντικός αριθμός μουσουλμάνων (Τούρκων και Ρομά), ενώ στον ευρύτερο οθωμανικό Δήμο της Πέστερας ζούσαν πολλοί μουσουλμάνοι. [663]''

Στην ίδια βουλγαρική πηγή διαβάζουμε ότι, κατά την εποχή της εξέγερσης: 

"...Μέσα στην Πέστερα υπάρχουν και Τσίντσαροι (50 οικογένειες), πράκτορες της μεγαλοελληνικής προπαγάνδας. [663] Захариев, С. Цит.съч., с.27, 73.''

Το πρωτότυπο απόσπασμα στην βουλγαρική γλώσσα:

Въстанието в Брацигово

Твърде важно значение за въстанието в Северните Родопи имала Пещера, където един деен комитет готвел народа за бунт. През февруари 1876г. Пещера била посетена от Г.Бенковски. Комитетските дейци положили клетва. Председател на комитета бил Стоян Попов, а негови помощници — Христо Цикалов, Костадин Гъошев и Симеон Георгиев — Налбантина. [ ]

Пещера заемала важно място в устройството на комитетската организация, която подготвяла въстанието. Все пак то не могло да се обяви. За това има редица причини. Очевидно етническият състав на града оказал влияние. В града живеело значително по брой мюсюлманско население (300 семейства турци и цигани). В Пещерска нахия също така живеели много мюсюлмани663.

663 Захариев, С. Цит.съч., с.27, 73. В Пещера имало и цинцари (50 семейства), KOHJO „давали ухо" на великогръцката пропаганда.