Του Dr. Diószegi György Antal
Οι λαοί που αγαπάνε την ελευθερία, πάντα συμπαθούσαν ο ένας τον άλλον κατά τη διάρκεια της ιστορίας: αυτή η αξία της φιλίας των δυο εθνών εμφανίζεται ιδιαίτερα σε πολλά στοιχεία των ελληνο-ουγγρικών σχέσεων, αφού και τα δυο έθνη αγωνίζονταν επί αιώνες για την ελευθερία. Μετά από ήττα του κινήματος των Ούγγρων Ιακωβίνων από τους Αψβούργους το 1795, στις αρχές του 1798 στην Πέστη δημοσιεύθηκε μια ελληνική επαναστατική προκήρυξη με σκοπό να ξεκινήσουν και οι Ούγγροι την επανάσταση κι εδώ, ενώ στο Vac στην ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου κόλλησαν μια ανακοίνωση, με σκοπό να εκδικηθούν την εκτέλεση του Ignac Martinovics και των συνεργατών του.
Στην Πέστη-Βούδα ήταν ο Miklos Bekella (1760-?), πλούσιος Έλληνας έμπορος ο οποίος καθοδήγησε τις προπαρασκευαστικές οργανωτικές δραστηριότητες του ελληνικού απελευθερωτικού κινήματος και μεταξύ των ετών 1804-1820 δραστηριοποιούνταν επίσης ως διευθυντής του ελληνικού σχολείου. Αξίζει να επισημάνουμε ότι, η κόρη της Ilona Bekella (1794-?) (η Ilona ήταν κόρη του Miklos Bekella) και του Miklos Sissanyi, ήταν η Erzsebet Sissanyi (?-1898), και ο άντρας, ο κόμης Leiningen Westerburg Karoly στρατηγός ήταν ο ένας των 13 ένδοξων Ούγγρων ηρώων του Arad.
Ο ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας είχε την υποστήριξη του ουγγρικού δημοσίου. Καλό παράδειγμα αποτελεί ο καλβινιστής παπάς-ποιητής της εποχής, Gergely Edes, ο οποίος λόγω της συμπάθειάς του για τους Έλληνες έγραψε το παρακάτω πασίγνωστο λογοπαίγνιο: ''Ot görög öt törököt dögönyöz örökös gyönyörök között'' (Πέντε Έλληνες δέρνουν πέντε Τούρκους με αέναη χαρά). Από το 1821 το καφέ Paradicsom στην Πέστη ήταν χώρος εκδηλώσεων συμπάθειας προς την ελληνική επανάσταση: ακόμη και οι Έλληνες φοιτητές εδώ άρχισαν να οργανώνουν την Ελληνο-Ουγγρική Λεγεώνα. Στο Πανεπιστήμιο της Πέστης ξεκίνησε η οργάνωση της ίδρυσης της Ελληνικής Λεγεώνας των Φοιτητών. Ο Γεώργιος Λασσάνης ήταν στενός συμπολεμιστής και συνεργάτης του αρχηγού του ελληνικού απελευθερωτικού κινήματος, του κόμη Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ο Έλληνας ήρωας ελευθερίας Λασσάνης παντρεύτηκε με την κόρη του Έλληνα εμπόρου της Πέστης, Τακιατζή (Takacs), που κατάγεται επίσης από την Κοζάνη.
~ Φωτο: Το άγαλμα του Γεωργίου Λασσάνη (Κοζάνη, 1793 - Αθήνα, 1870) στην Κοζάνη.
Μετά την ήττα του Δραγατσανίου, οι Έλληνες επαναστάτες κατέφυγαν στην Ουγγαρία, περνώντας το στενό Törcsvari της Τρανσυλβανίας. Σύμφωνα με τον κόμη Istvan Szechenyi που βρισκόταν τότε στο Brasso, στην νότια Τρανσυλβανία βρίσκονταν τότε 15 χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες. Τον Υψηλάντη και τον Λασσάνη, που αιχμαλωτίστηκαν από τους Αψβούργους, τους κράτησαν στην Τιμισοάρα, και μετά τους πήγαν μέσω Arad στο κάστρο του Munkacs σε αιχμαλωσία. Αρκετοί Έλληνες τραυματίες έφτασαν στην Πέστη-Βούδα: τους υποστήριξε η ντόπια ελληνική κοινωνία. Οι πρόσφυγες φιλοξενήθηκαν στο κτίριο της οδού Galamb της εκκλησίας στην Πέστη: οι Έλληνες έμποροι Χαρίσης και Δορμούσης ήταν που τους έδωσαν φαϊ και ρούχα. Ο Έλληνας ορθόδοξος επίσκοπος της Βούδας, Διονύσιος Παπαϊωάννης [Παπαγιαννούσης - Πόποβιτς], που καταγόταν από τα Σέρβια Κοζάνης, επέτρεψε να χτίσουν ξεχωριστό παρεκκλήσι οι Έλληνες της Πέστης όπου μάζεψαν δωρεές για την ελληνική επανάσταση. Η ουγγρική κοινή γνώμη στάθηκε ομόφωνα δίπλα στους Έλληνες! Αξίζει να αναφερθούμε σ' ένα άρθρο στο φύλλο 12/03/1824 της γαλλόφωνης ελληνικής εφημερίδας Chroniques Heleniques, που ανέφερε ότι το ουγγρικό έθνος δέχτηκε με μεγάλο ενθουσιασμό τα νέα που έφτασαν για τις επιτυχίες της ελληνικής επανάστασης, καθώς και ο κόμης Laszlo Festetich έβγαλε ενθουσιώδη λόγο στο ουγγρικό κοινοβούλιο υποστηρίζοντας την Ελλάδα. Ο αρθρογράφος διαπιστώνει επίσης ότι, στην ελληνική επανάσταση συμμετείχαν πολλοί Ούγγροι, αλλά δεν καταγράφηκε το όνομα κανενός. Θα ήταν επιθυμητό αν η επιτροπή που προετοιμάζει τις γιορτές του ιωβηλαίου, έκανε έρευνες σε ελληνικά αρχεία για να διαπιστωθούν τα ονόματα των Ούγγρων ηρώων της ελληνικής επανάστασης.'' (ΜΤΙ 1/03/1930)
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι, ξάδερφος του κόμη Istvan Szechenyi από τη μεριά της μητέρας του, ήταν ο κόμης Laszlo Festetich (?-1846), γιός του György Festetich (1754-1819). Επιπλέον από την πλευρά της μητέρας του, ήταν μακρινός θείος του Szechenyi ο κόμης Sador Nako (Αλέξανδρος Νάκος, 1785-1848), γιός του Έλληνα εμπόρου Kristof Nako (Χριστόφορου Νάκου, ?-1819), ο οποίος παντρεύτηκε το 1808 με την Terezia Festetich (κόρη του κόμη Ignac Festetich και της κόμισσας Franciska Batthyany).
Η εφημερίδα Mayar Lepszemle στις 6 Μαϊου 1930 έγραψε: ''Στην ελληνική απελευθερωτική επανάσταση θυσίασαν τη ζωή τους και Ούγγροι μάρτυρες για την ελληνική ανεξαρτησία.'' Καλό παράδειγμα για τα αμοιβαία συναισθήματα σχετικά με την ιδέα της ελευθερίας του ελληνικού και του ουγγρικού λαού, είναι ο νικητήριος απελευθερωτικός αγώνας του Ελληνισμού εναντίον των Τούρκων όπου πολλοί Ούγγροι μαχητές πολέμησαν γι' αυτό τον άγιο σκοπό σε ελληνική γη. Θα αναφερθώ σε δυο απ' αυτούς ξεχωριστά γιατί θυσίασαν τη ζωή τους για την ελευθερία του ελληνικού λαού. Στις 16 Ιουλίου 1822 ο ήρωας της ελευθερίας, ο υπολοχαγός Dessewffy και οι εθελοντές György Jarvay και Boti έπεσαν μαζί στο πεδίο μάχης του Πέτα (κοντά στο κάστρο του Μεσολογγίου). Ο Kristof Laszky, που τιμάται από τους Έλληνες ως ήρωας μέχρι σήμερα, και οι συμπολεμιστές του, πολέμησαν στη μονάδα ''Ιερή Ομάδα'' του Φιλέλληνα στρατού, πέθαναν ηρωικά στη μάχη στο ακρωτήριο Κόλλια.
Μια ειδοποίηση από τον 20ο αι. επιβεβαιώνει ότι η παραπάνω θυσία δεν πήγε στη λήθη: Στην Αθήνα αυτές τις μέρες πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που εγέρθηκε στη μνήμη των Ούγγρων εθελοντών που έπεσαν στην ελληνική επανάσταση 1821-1829 από τον Ελληνο-Ουγγρικό Πολιτιστικό Σύλλογο. Σύμφωνα με την ''Πρωία'' ''Η Ελλάδα συνδέεται με τέτοια νήματα φιλίας με την Ουγγαρία, που χρονολογούνται από τον μεσαίωνα. Όταν οι Έλληνες αποφάσισαν να διεκδικήσουν την ελευθερία τους, οι γιοί του ουγγρικού λαού βιάστηκαν να προσφέρουν το αίμα τους στην Ελλάδα και να αγιάσουν την ελληνο-ουγγρική φιλία.'' Το ''Ελεύθερον'' έγραψε ότι ''αυτό το μνημείο είναι η στήλη μνήμης της ελληνο-ουγγρικής φιλίας.'' Η ''Βραδινή'' τόνισε ότι, ''στην καρδιά της Ευρώπης ζει ένα έθνος του οποίου η ζωντάνια και η αγάπη του για τη φιλία είναι μοναδική στο κόσμο, και του οποίου τα παιδιά πολέμησαν και έπεσαν χωρίς συμφέρον για την ελληνική ελευθερία'' (ΜΙΤ 8/5/1931)
~ Φωτο: Ο τάφος του πρίγκιπα Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Βιέννη.
Είναι εξαιρετικά σημαντική μνήμη στην Ουγγαρία η ελαιογραφία που απεικονίζει τον Υψηλάντη ένστολο με όπλα, έργο ενός Έλληνα ζωγράφου της Πέστης, του Δημήτρη Λακατάρη (Lakatarisz Demeter)(Βιέννη 1798-1864 Πέστη).
Είναι γνωστό ένα ουγγρικό ιστορικό τραγούδι, που αποτελεί σημαντικό λαογραφικό ποιητικό μνημείο του αγώνα του Αλέξανδρου Υψηλάντη το 1821. Τα λόγια του σικελιανού τραγουδιού του Vargyas (Unvarhelyszek) είναι τα ακόλουθα: ''Καθαρό σιτάρι και άσπρο ψωμί, ο Υψηλάντης είναι τέτοιο παλικάρι, που είναι αρχηγός στην Εσωτερική γη... Έχει χάλκινο σπαθί με το οποίο κόβει τους bojez'' (Tiszta buza s fejer lepeny, Ipszilandi ojan legeny, (a) Belso fodon o a vezer... Vagyon neki rezes kardja, Mivel bojert levagdalja). Αυτό το ουγγρικό τραγούδι είναι συνομήλικο με την ίδια την ελληνική επανάσταση: επιβίωσε ως ανακοίνωση του Lajos Borbath (το έμαθε από τον παππού του, τον Peter Balazs Mathe (1833-1919).
Στην Πέστη ένα ξεχωριστό μνημείο διατηρεί τη μνήμη του αγώνα: στην καλβινιστική εκκλησία της πλατείας Kalvin ''τις καμπάνες έφτιαξε από χαλκό των βυθισμένων τουρκικών κανονιών'' ένας μάστορας καμπάνων!
Το ΜΤΙ έγραψε στις 27 Μαϊου 1930: ''Προς τιμήν της 100ής επετείου της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους η ελληνική πρεσβεία της Βουδαπέστης στις 25 Μαρτίου και ώρα 11 στην ελληνική εκκλησία της πλατείας Petőfi θα έχει δοξολογία στην ελληνική γλώσσα. Στη δοξολογία θα λάβουν μέρος τα στελέχη της ελληνικής πρεσβείας της Βουδαπέστης, καθώς και μέλη της ελληνικής ομογένειας.'' Το ΜΤΙ δημοσίευσε τα παρακάτω στις 27 Μαϊου 1930: ''Ο Σύλλογος των Οπαδών του Ουγγρικού Ουμανιστικού Γυμνασίου (Παρθενώνας) θα έχει αναγνωριστική συνεδρίαση προς τιμήν της εκατονταετηρίδας από την ανεξαρτησία της Ελλάδας, την 1η Ιουνίου και ώρα 10.30π.μ στην αίθουσα συνεδριάσεων του 1ου ορόφου της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών''.
Μια ειδοποίηση από τον 20ο αι. επιβεβαιώνει ότι η παραπάνω θυσία δεν πήγε στη λήθη: Στην Αθήνα αυτές τις μέρες πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου που εγέρθηκε στη μνήμη των Ούγγρων εθελοντών που έπεσαν στην ελληνική επανάσταση 1821-1829 από τον Ελληνο-Ουγγρικό Πολιτιστικό Σύλλογο. Σύμφωνα με την ''Πρωία'' ''Η Ελλάδα συνδέεται με τέτοια νήματα φιλίας με την Ουγγαρία, που χρονολογούνται από τον μεσαίωνα. Όταν οι Έλληνες αποφάσισαν να διεκδικήσουν την ελευθερία τους, οι γιοί του ουγγρικού λαού βιάστηκαν να προσφέρουν το αίμα τους στην Ελλάδα και να αγιάσουν την ελληνο-ουγγρική φιλία.'' Το ''Ελεύθερον'' έγραψε ότι ''αυτό το μνημείο είναι η στήλη μνήμης της ελληνο-ουγγρικής φιλίας.'' Η ''Βραδινή'' τόνισε ότι, ''στην καρδιά της Ευρώπης ζει ένα έθνος του οποίου η ζωντάνια και η αγάπη του για τη φιλία είναι μοναδική στο κόσμο, και του οποίου τα παιδιά πολέμησαν και έπεσαν χωρίς συμφέρον για την ελληνική ελευθερία'' (ΜΙΤ 8/5/1931)
Είναι εξαιρετικά σημαντική μνήμη στην Ουγγαρία η ελαιογραφία που απεικονίζει τον Υψηλάντη ένστολο με όπλα, έργο ενός Έλληνα ζωγράφου της Πέστης, του Δημήτρη Λακατάρη (Lakatarisz Demeter)(Βιέννη 1798-1864 Πέστη).
Είναι γνωστό ένα ουγγρικό ιστορικό τραγούδι, που αποτελεί σημαντικό λαογραφικό ποιητικό μνημείο του αγώνα του Αλέξανδρου Υψηλάντη το 1821. Τα λόγια του σικελιανού τραγουδιού του Vargyas (Unvarhelyszek) είναι τα ακόλουθα: ''Καθαρό σιτάρι και άσπρο ψωμί, ο Υψηλάντης είναι τέτοιο παλικάρι, που είναι αρχηγός στην Εσωτερική γη... Έχει χάλκινο σπαθί με το οποίο κόβει τους bojez'' (Tiszta buza s fejer lepeny, Ipszilandi ojan legeny, (a) Belso fodon o a vezer... Vagyon neki rezes kardja, Mivel bojert levagdalja). Αυτό το ουγγρικό τραγούδι είναι συνομήλικο με την ίδια την ελληνική επανάσταση: επιβίωσε ως ανακοίνωση του Lajos Borbath (το έμαθε από τον παππού του, τον Peter Balazs Mathe (1833-1919).
Στην Πέστη ένα ξεχωριστό μνημείο διατηρεί τη μνήμη του αγώνα: στην καλβινιστική εκκλησία της πλατείας Kalvin ''τις καμπάνες έφτιαξε από χαλκό των βυθισμένων τουρκικών κανονιών'' ένας μάστορας καμπάνων!
Το ΜΤΙ έγραψε στις 27 Μαϊου 1930: ''Προς τιμήν της 100ής επετείου της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους η ελληνική πρεσβεία της Βουδαπέστης στις 25 Μαρτίου και ώρα 11 στην ελληνική εκκλησία της πλατείας Petőfi θα έχει δοξολογία στην ελληνική γλώσσα. Στη δοξολογία θα λάβουν μέρος τα στελέχη της ελληνικής πρεσβείας της Βουδαπέστης, καθώς και μέλη της ελληνικής ομογένειας.'' Το ΜΤΙ δημοσίευσε τα παρακάτω στις 27 Μαϊου 1930: ''Ο Σύλλογος των Οπαδών του Ουγγρικού Ουμανιστικού Γυμνασίου (Παρθενώνας) θα έχει αναγνωριστική συνεδρίαση προς τιμήν της εκατονταετηρίδας από την ανεξαρτησία της Ελλάδας, την 1η Ιουνίου και ώρα 10.30π.μ στην αίθουσα συνεδριάσεων του 1ου ορόφου της Ουγγρικής Ακαδημίας Επιστημών''.
Πηγή: περιοδικό Ελληνισμός,
Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας,
Μάρτιος 2012, σελ. 22-23, βλ. εδώ
Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας,
Μάρτιος 2012, σελ. 22-23, βλ. εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.