Η καταγωγή των Αδελφών Μιλαντίνωφ (Братя Миладинови)

Αδελφοί Μιλαντίνωφ (Братя Миладинови)

Στη Στρούγα δίδαξε στο ελληνικό σχολείο της το 1838 ο σπουδαίος τότε δάσκαλος Δημήτριος Μιλαδινίδης, ο πολύς έπειτα αρνησίπατρις Μιλαδίνωφ. Ό πάππος του, όπως πληροφορήθηκα από ηλικιωμένους κατοίκους της Στρούγας *, ήταν Ηπειρώτης την καταγωγή. Εξασκούσε το επάγγελμα του αγγειοπλάστη. Φαίνεται ότι θα κατέφυγε στα μέρη εκείνα από τα πρώτα χρόνια του Αλή πασά μαζί με άλλους δικούς μας Κουτσοβλάχους. Ο υιός τούτου λεγόταν Χρήστος, πατέρας των δύο περίφημων αδελφών Δημήτρη και Κωνσταντίνου Μιλαδινίδου-Μιλαδίνωφ κατόπιν. Κι αυτός εγκατεστημένος στη Στρούγα εξασκούσε κληρονομικά το επάγγελμα του πατέρα του, δηλ. του αγγειοπλάστη. Νυμφεύθηκε γυναίκα γηγενή από σλαβόφωνη οικογένεια του Μάτη, ύστερα και σήμερα Μάτεφ. 

Ο πατέρας λοιπόν των αδελφών αυτών Μιλαδινίδη-Μιλαντίνωφ Χρήστος, έχοντας ασφαλώς συγγενείς στα Γιάννενα και θείο στο Βεράτι Αλ­βανίας, έστειλε με δαπάνη του θείου το μεγαλύτερο γυιό του Δημήτριο, ύστερα από φοίτηση στο σχολείο του Όσιου Ναούμ, να σπουδάση στη Ζωσιμαία Σχολή Ίωαννίνων. Άπό τη Σχολή βγήκε ο Δημήτριος με άριστες επιδόσεις στα ελληνικά και στα αρχαία συγγράμματα. Τον αδελφό του Κωνσταντίνο σπούδασε επίσης ο ίδιος Δημήτριος στη Ζωσιμαία Σχολή και στο Πανεπιστήμιο ’Αθηνών, όπου σπούδασε φιλολογία. Αυτός αναδείχθηκε ποιητής και τα ποιήματά του γράφηκαν στην ελληνική. Καταγωγή λοιπόν των αδελφών αυτών ήτο από πατέρα Ηπειρώτη και μητέρα σλαβόφωνη της οικογένειας Μάτη. Η τελευταία αυτή οικογένεια υφίσταται και σήμερα στη Στρούγα με την επωνυμία Μάτεφ. (Πιθανώς κι αυτή η οικογένεια να εκσλαβίσθηκε στη γλώσσα, γιατί με επωνυμία τέ­τοιες οικογένειες ελληνικές υπήρχαν στην περιφέρεια Στρούγας-Άχρίδος). 

Δεν εξακριβώθηκε για τον πάππο των Μιλαντίνωφ αν η γυναίκα του ήταν ελληνόφωνη ή βλαχόφωνη και το όνομά του. (Ένας εκ των παρισταμένων συμ­πατριώτης με τον πληροφοριοδότη μου εξέφρασε την εκδοχή ότι ο πάππος των Μιλαντίνωφ θα λεγόταν Μελάς Ντίνος. Κύριο όνομα συνηθέστατο σλαβικό επικρατεί το «Μίλαν» (’Αγάπιος ελληνικό). Το Μελάς Ντίνος θα μεταβλήθηκε σε «Μιλαντίνωφ»). 

Κατά τη βιογραφία του Δημητρίου Μιλαντίνωφ, ύστερα από διδασκα­λία στο ελληνικό σχολείο στην πατρίδα του Στρούγα, δίδαξε στο ελλη­νικό σχολείο της Αχρίδος. Εκεί τό 1845 τον επισκέφθηκαν οι δύο Ρώσοι μοναχοί (;), προπαγανδιστές της πανσλαβιστικής ιδέας Βίκτωρ Γρήγο­ροβιτς και Θεόδωρος Ουσπένσκη. Αυτοί πιθανώς, ή μάλλον κατά τη γνώμη μου, ως συμπεραίνω από τα όσα περιγράφω για το γεγονός του πα­τέρα μου το 1888 (το εκθέτω στο κεφ. «Λίγα ιστορικά του χωριού») και από το ό,τι προήλθαν από τη μονή Ζωγράφου 'Αγ. ’Όρους, όπου παρέμειναν για ελάχιστο χρόνο για να καλύψουν την πραγματική ιδιότητά τους, ήσαν Ρώ­σοι αξιωματικοί ειδικά εκπαιδευμένοι στην πανσλαβιστική προπαγάνδα. Ο μεν πρώτος Β. Γρηγόροβιτς ήτο ανώτερος στο βαθμό και ο δεύτερος απλώς ακόλουθός του, γιατί στο σλαβικό βιβλίο για τον Δ. Μιλαντίνωφ μόνο για τον Γρηγόροβιτς υπάρχει εκτενής περιγραφή για τη δράση, ενώ ο Ουσπένσκη δεν αναφέρεται ή μόνο ότι ήτο συνοδός του.

Αυτός λοιπόν ο Βίκτωρ Γρηγόροβιτς, αφού γνωρίσθηκε στη Στρούγα και με τη μητέρα του Δ. Μιλαντίνωφ, η οποία, όπως ανέφερα, ήτο σλαβό­φωνη, διέφθειρε με άφθονα χρηματικά μέσα κι αυτόν και την οικογένεια της μητέρας του Μάτη από εθνικής απόψεως. Οι πλούσιες παροχές της ρωσι­κής προπαγάνδας έκαναν τον θαυμαστή αυτό του ελληνικού πνεύματος, α­κραιφνή Έλληνα στο φρόνημα, να γίνη αρνησίπατρις. 

Κι οι δυό αδελφοί Μιλαντίνωφ κι οι άλλες συγγενικές τους οικογένειες και ιδιαίτερα του Μάτη (κατόπιν Μάτεφ) με τα άφθονα μέσα που απέκτη­σαν συνέτειναν σύν τω χρόνω να αλλάξη το ελληνικό φρόνημα η πλειοψηφία των κατοίκων της πόλεως Στρούγας και της Αχρίδος με τα σλαβόφωνα περίχωρά τους. Ή οικογένεια μάλιστα Μάτεφ υπήρξε από τις πρωτεργάτιδες και στον μετέπειτα Μακεδονικό Αγώνα. Μέλη της οικογένειάς της ήσαν άπό τα πρώτα δρώντα στο βουλγαρικό κομιτάτο. Και μέχρι του 1944 εθεωρείτο από τις πιό πλούσιες οικογένειες της Στρούγας. 

Στον εκβουλγαρισμό της περιοχής Στρούγας-Άχρίδος βρήκαν στην αρχή αρκετή αντίσταση κι άρνηση εκ μέρους των κατοίκων της οι προπαγανδιστές της σλαβικής ιδέας μέχρι σχεδόν του 1870-1880. 

Πιστές κι αφοσιωμένες στα πάτρια μέσα στη Στρούγα έμειναν, ύστερα από σθεναρά αντίσταση στους βουλγαρίσαντες, περί τις 30 οικογένειες. Χωριά της περιοχής δυτικά της λίμνης με κέντρο τη Ραδοχόσδα, κι αρχηγό τον έλληνα οπλαρχηγό Δημήτρη Νέστορα, Ραδοχόσδα όπως αποκαλείτο, ως και τα απόρθητα δίδυμα βλαχοχώρια Άνω και Κ. Μπεάλα διατήρησαν ακμαίο το εθνικό φρόνημα εως το 1912.

Δυτικά του Δρίνου ποταμού τα περισσότερα, ή μάλλον τα πλείστα χω­ριά, ώς και τα βόρεια του κάμπου της Στρούγας ήσαν αρβανίτικα- λίγα ήσαν σλαβόφωνα. 

Ο κάμπος της Στρούγας, κατά το περισσότερο ελώδης ήταν ακατοίκητος σχεδόν. 

Μη εκβουλγαρισθέντα σλαβόφωνα χωριά βόρεια της Στρούγας, παραληφθέντα από την εισχωρήσασα εν τω μεταξύ σερβική προπαγάνδα, εδήλωσαν σερβική εθνικότητα. Τέτοιες οικογένειες ήσαν σαν μειοψηφία στο μεγάλο χωριό Βέφτσανη και σ’ ολόκληρα τα χωριά Ποδγορίτσα, Λαμπούνιστα και μερικά άλλα. Οι κάτοικοι των τελευταίων αυτών χωριών, κατά την αντίσταση στη βουλγαρική προπαγάνδα και το βουλγαρικό κομι­τάτο, είχαν συστήσει ένοπλα σερβικά σώματα, τα οποία είχαν στενή συνεργασία με τα ελληνικά ανταρτικά του Αλέκου Παπαϊωακείμ από τη Στρούγα και του Δημήτρη Ραδοχόσδα. Διατήρησαν αυτά την ορθόδοξη χρι­στιανική θρησκεία και υπάγονταν εκκλησιαστικά στον Μητροπολίτη Πρεσπών και Αχριδών που, ως γνωστό, η έδρα του ήταν το Κρούσοβο. Ο Μητροπολίτης Πρεσπών-Αχριδών κάθε χρόνο επισκεπτόταν κι αυτά τα σέρβικά χωριά μαζί με τα άλλα ελληνικά της περιοχής του. 

Μέσα στην Αχρίδα οι Έλληνες σα μειοψηφία διατήρησαν και την ελ­ληνική γλώσσα, ολόκληρη όμως σημαντική συνοικία της Βλάχων (βλάχικη συνοικία ανατολικά και βόρεια της πόλεως), από έλλειψη εθνικής ελληνικής αντιστάσεως, έπεσε στα δίχτυα της αργυρώνητης ρουμανικής προπαγάν­δας, διατήρησαν όμως την ορθόδοξη θρησκεία. 

Στα ανατολικά παράλια της λίμνης Αχρίδας μέχρι του Όσιου Ναούμ 3 ή 4 χωριά διατήρησαν την ελληνικότητά τους (Πέστανη, Τραπεζίτσα, Κόνσκο, Λουμπάνιτσα). Άπ’ αυτά το χωριό Πέστανη είχε διατηρήσει για πολλά χρόνια προ του 1900 τη βλάχικη γλώσσα (Πέστανι, βλαχικά=τόπος ψαράδων, πέσστι=ψάρια). Ειδικά μέσα στη Στρούγα διατήρησαν ακμαίο το ελληνικό αίσθημα περί τις 30 οικογένειες με πρώτες σ’ όλα τις οικογένειες Παπαϊωακείμ-Τσικάρη και Γκοτζαμάνη.

Πηγή: Αναστ. Τοπάλη, Τα χωριά Άνω και Κάτω Μπεάλα, απόσπασμα σελ. 58-61, βλ. εδώ.

* Να σημειωθεί ότι, η ελληνορθόδοξη κοινότητα της Στρούγκας αποτελούνταν από βλαχόφωνους και αρβανιτόφωνους Έλληνες.