Αλβανία: Τόσκοι, Τόσκηδες - Μέρος 2ο

~ Αλβανία: Εθνωνυμία, Καταγωγή - Μέρος 1ο

II.1. Τόσκοι - Τόσκηδες

Η αλβανική γλώσσα διακρίνεται σε δυο διαλέκτους, τοσκική και γκεγκική[29]. Για την πρώτη ο Johann Georg Hahn διαπιστώνει το 1854 ότι έχει σύνταξη όμοια με την ελληνική[30]. Αποτελεί δε αξίωμα ότι η προέλευση της συντάξεως ορίζει και την καταγωγή των χρηστών μιας γλώσσας. Διότι σ' αντίθεση με το λεξιλόγιο η σύνταξη και γενικά τα δομικά συστήματα, κατά κανόνα, δεν δανείζονται.

Οπωσδήποτε επιστημονικό πόρισμα λογίζεται ισχυρότερο, όταν επιρρωνύεται με αντίστοιχα άλλων επιστημών, ώστε να είναι απότοκο διεπιστημονικής διερευνήσεως, η οποία εν προκειμένω συντελείται με μικρή καθυστέρηση. Το 1877, ο Άγγλος Stanford μελετώντας τη γλώσσα, τα ήθη και έθιμα και τον χαρακτήρα των Αλβανών συμπεραίνει ότι κατά την αρχική τους καταγωγή αυτοί, δηλαδή οι κάτω του Γενούσου ''Αλβανοί'', είναι γνήσιοι Έλληνες[31].

Βεβαίως ως επιδέξιοι έμποροι και ταλαντούχοι επιχειρηματίες οι Έλληνες δεν εμποδίζονται από το ρεύμα του Γενούσου. Θα ήταν αδιανόητη οποιαδήποτε άρνηση προσφοράς των παντοειδών αγαθών τους με αγαθές συνήθως επιπτώσεις και στον βορειότερο χώρο, όπου και σε καιρούς χαλεπούς υπερτερούν, σύμφωνα με αποκαλύψεις ξένων επαϊόντων: ''Quella supremazia dell' elemento greco non e dovuta alla forza: essa e un naturale portato della superiorita di razza e di civielta, superiorita che esisteva anche nei tempi piu tristi per la nazione ellenica''[32]. Αυτές βλέπουν το φως της δημοσιότητας το 1879 χάρη στην παρρησία του Canini, το δε 1886 επιμαρτυρούνται από τον Ιταλό πρωθυπουργό Crispi, με επισημάνσεις καίριες και εποικοδομητικές απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις του Νεοκλή Καζάζη, προέδρου του ''Ελληνισμού'':
Κρίσπης: - ''Η Ελλάς ουδέν έπραξεν όπως ελκύση υπέρ εαυτής την προσοχήν και το ενδιαφέρον των Δυνάμεων, ιδία των λαών, οίτινες αείποτε διάκεινται υπέρ αυτής ευμενώς''.
Καζάζης: - ''Γινώσκετε τας κατά τα τελευταία έτη ενεργείας της νέας υμών πολιτικής εν Ηπείρω και Αλβανία, όπου ο ιταλικός προσηλυτισμός εργάζεται μετά πολλού ζήλου, επί βλάβη των ελληνικών δικαίων''.
Κρίσπης: - ''Είνε αληθές, ότι διεξήχθη τοιαύτη εργασία υπέρ των ιταλικών συμφερόντων. Αλλά βεβαιωθήτε, ότι δεν είνε τοιούτο το πρόγραμμα της εξωτερικής ημών πολιτικής. Αποδεχόμεθα ότι αι τουρκικαί αυταί επαρχίαι ανήκουσι και λόγω ιστορικών δικαίων, και λόγω φυλετικής συγγενείας εις την Ελλάδα μάλλον ή εις οιανδήποτε άλλην ευρωπαϊκήν χώραν. Αληθώς σεις δεν ενεργείτε σοβαρώς και μετά περισκέψεως υπέρ της επικρατήσεως του Ελληνισμού εν Ηπείρω και Αλβανία, ένθα δεν θα ευρίσκετε μεγάλην αντίδρασιν... Απόκειται εις την Ελλάδα να κατανοήση τ' αληθή αυτής εθνικά συμφέροντα και να πολιτευθή δεξιώς και επιτηδείως, διά των πραγμάτων, και ουχί δι' αορίστων ιστορικών επικλήσεων και διαμαρτυριών. Ας μιμηθή την Ιταλίαν, θ' αποκτήση πραγματικούς φίλους, όταν δημιουργήση πραγματικήν εθνικήν και πολιτικήν πίστιν''[33].

Όσα προηγουμένως συνιστά ο Crispi ούτε μετά πλήρη αιώνα και πλέον εφαρμόζονται με συνέπεια αλλεπάλληλες ταπεινώσεις του ελληνικού γοήτρου και εξουθενωτικές συρρικνώσεις του Ελληνισμού και στον συνεχόμενο βορειοηπειρωτικό χώρο, όπου Έλληνες ακόμη και αλλώνυμοι[34], αλλόγλωσσοι[35] και αλλόδοξοι[36] διασώζουν σαν πολύτιμο φυλαχτό στα κατάβαθα της ψυχής και διακηρύσσουν αποφασιστικά την ελληνικότητα τους: ''Ο Φράσαρης, αρχηγός του Τουρκικού στρατού κατά το 1854, ερίσας προς συνάρχοντας Τούρκους έρριψεν αυτοίς την ύβριν, ότι αυτός δεν είναι Κονιάρης, αλλ' έχει προγόνους τους αρχαίους Έλληνας''[37]. Οι ''Αλβανοί'' μουσουλμάνοι του Τεπελενιού διά των εκπροσώπων τους, μουφτή, δημάρχου και δυο σεϊχηδων απευθυνόμενοι προς τον Puaux τηλεγραφούν: ''Χαιρετίζουμε τον εκπρόσωπο του γαλλικού λαού και σας παρακαλούμε να καταστήσετε γνωστά τα ειλικρινή μας αισθήματα για τη μητέρα - πατρίδα, την Ελλάδα, από την οποία καμία στρατιωτική δύναμη από εκείνες που εργάζονται για την αδικία δεν θα μπορέσει να μας χωρίσει''[38].

Δυο δεκαετίες πρωτύτερα ο καθηγητής του πανεπιστημίου Σορβόννης Victor Berard διαπιστώνει εύκολα την ελληνικότητα: ''Η χριστιανική κοινότητα του Ελβασάν είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο του Ελληνισμού εδώ, στα βόρεια. Όλοι αυτοί οι Αλβανοί... θεωρούν τους εαυτούς τους Έλληνες''. Ταυτόχρονα ο Berard επισημαίνει και την ελληνικότητα των Βλάχων του Ελβασάν: ''Οι Βλάχοι αυτοί έχουν τη δική τους εκκλησία, τη δική τους γλώσσα και τα δικά τους σχολεία... Και στα δυο τους σχολεία, αρρένων και θηλέων, η διδασκαλία γίνεται στα Ελληνικά... Ελληνικός ο κλήρος τους, ελληνική και η λειτουργία. Οι ίδιοι μιλάνε Βλάχικα στη συνοικία τους και Ελληνικά στο παζάρι... Και αυτοί επίσης στέλνουν σπουδαστές στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Κοντολογίς έχουν ελληνική συνείδηση και δηλώνουν Έλληνες...''[39].
Την ελληνικότητα διακηρύσσουν και με κίνδυνο της ζωής τους, μάλιστα απορρίπτοντας δελεαστικές προτάσεις με αντάλλαγμα την αποδοχή της ρουμανικής εθνότητας ή άλλης ιδιαίτερης, μη ελληνικής. Το 1905, όταν γίνεται η λεγόμενη απογραφή του Χιλμή πασά[40], που σκανδαλωδώς ευνοεί τη Ρουμανία, ώστε να αποκαλείται Χιλμέσκο, και ασκεί τρομερή τρομοκρατία, ''οι βλαχόφωνοι των Τιράνων, πιστοί στην ελληνική ιδέα, με σθένος απάντησαν ότι τίποτε το κοινό δε συνέδεε τη Ρουμανία μ' αυτούς, οίτινες στερρώς εχόμενοι των πατρώων, δεν θα επιτρέψωσι  σκάνδαλα και ζιζάνια και ότι αι υποσχέσεις αυτού [του Ρουμάνου διπλωμάτη Μπουριλεάνου] περί ιδρύσεως σχολής με πολλάς γλώσσας, και Εκκλησίας μεγαλοπρεπούς και προστασίας ισχυράς υπό την αιγίδα της Ρουμανίας, σκοπούσης, ως είπε, να συστήση και Προξενείον εν Δυρραχίω, δεν δύνανται να μειώσωσι την απεριόριστον αγάπην των προς την Ελλάδα. Πρόσθεσαν επίσης πως κάθε απόπειρα δελεασμού τους με χρήματα ή άλλα μέσα θα ναυαγούσε, όπως είχε γίνει στο παρελθόν. Ακόμη και αυτή η βία αν χρησιμοποιόταν από τους βέηδες της περιοχής, όπως είχε γίνει πριν πέντε χρόνια, ύστερα από συμφωνία των βέηδων με τη ρουμανική κυβέρνηση, δε θα απέδιδε''[41]. Η δε αξιοθαύμαστη προσήλωση τους στην Ελλάδα διαρκεί έως τις ημέρες μας[42].

Στην Αλβανία, λοιπόν, την εντεύθεν του Γενούσου, δεν υπάρχουν μόνον οι εναπομείναντες ελληνόφωνοι αλλά και οι δίγλωσσοι ελληνοαλβανόφωνοι και οι τρίγλωσσοι ελληνοβλαχοαλβανόφωνοι[43], συνάμα δε χριστιανοί, κρυπτοχριστιανοί και μουσουλμάνοι. Ωστόσο στην τελευταία κατηγορία επισυμβαίνουν και επώδυνες επαληθεύσεις της παροιμίας: ''Ο Ρωμιός, όταν τουρκέψει, γίνετ' εφτά φορές Τούρκος''[44]. Σύγχρονη τραγική περίπτωση συνιστούν οι ενέργειες του Σαλί Μπερίσα, καταστροφικές και για τους ακραιφνείς Αλβανούς, Σκυπιτάρους, εξ' αιτίας του αχαλίνωτου μισελληνισμού του, αγνοώντας τον πρόγονό του Ιωσήφ Μπερίσση[45], που φέρεται και συνδρομητής ελληνικών εκδόσεων, χρηστικών και επωφελών για τον ταχύτερο φωτισμό όλων των βαλκανικών λαών.
Πάντως επιβεβαιώνεται απόλυτα η επισήμανση του ακαδημαϊκού Αντ. Δ. Κεραμοπούλλου, κατά τον οποίο ''...είτε ορθόδοξοι χριστιανοί είναι, είτε μωαμεθανοί Τόσκηδες, είναι αδιάγνωστοι απ' αλλήλων έξω της θρησκείας. Το αίμα, ο ανθρωπολογικός τύπος και τα λαογραφικά στοιχεία αντέσχον, η γλώσσα όμως και η θρησκεία ηττήθησαν''[46]. Ως τον καταλληλότερο επίλογο παραθέτουμε μια σειρά από κείμενο του Σέρβου εθνολόγου - βαλκανολόγου Jovan Cvijic: ''Παρετήρησα πόσον είναι δύσκολον να διακρίνη τις τους Έλληνας από των Τόσκηδων...''[47].


[29] Μπαμπινιώτης, Γ. Συνοπτική ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Αθήνα, 1986, σ. 41. Ο Pott υποστηρίζει ότι η αλβανική δεν είναι γλώσσα ''ινδοευρωπαϊκή''. Βλ. σχετικά Lahovary, N. Affinites linguistiques basco-caucasiennes et balkaniques. Eusko-Jakintza, 1951, τ. 5, σ. 230. Του αυτού, Les origines basques. Αυτ., 1949, τ. 3, σ. 361.
[30] Βλ. Balkan - Archiv, 1985, τ. 10, σ. 171, όπου παρουσίαση και σχολιασμός του J. Kramer. Επίσης παρατηρήσεις C. Poghirc, Revue Roumaine de Linguistique, 1967, τ. 12, σ. 31. Και  A. Graur, Bulletin Linguistique, 1936, τ. 4, σ. 35.
[31] Πβ. An Ethnological Map of the European Turkey and Greece with Introductoty Remarks on the Distribution of Races... London, 1877, σ. 8.
[32] Canini, A. La Questione dell' Epiro. Roma, 1879, σ. 8. Βλ. και Byzantinische Zeitschrift, 1971, τ. 64, σ. 22, όπου, κατά τον P. Charanis, ο Ισίδωρος Σεβίλλης ολόκληρο το Ιλλυρικό αποκαλεί Graecia.
[33] Χρηστοβασίλης, Χρ. Η εν Αλβανία κατάστασις. Ελληνισμός, 1900, τ. 6, σ. 259.
[34] Βλ. Επετηρίς Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός, 1914, τ. 10, σσ. 62-63 και 94, όπου ο Δ. Κ. Τσοποτός αποκαλύπτει από τη συλλογή εγγράφων Ζυγαλάκη ''έτερα αρχαία και ανέκδοτα έγγραφα μαρτυρούντα την ελληνικότητα της Βορείου Ηπείρου''.
[35] Αυτ., 1917, τ. 13, σ. 169-17, όπου σε δικαιοπρακτικά έγγραφα, δημοσιευόμενα από τον Ν. Γιαννόπουλο, περιλαμβάνονται και πρόσφατα εξισλαμισμένοι.
[36] Βλ. τα προηγούμενα αποδεικτικά στη διατριβή της Λυκούρη-Λαζάρου. Τα αρχεία στο νεοελληνικό κράτος έως την ίδρυση των Γενικών Αρχείων (1821-1914). Αθήνα, 1991, σσ. 66 και 79.
[37] Μπέλλος, Λ. Αλβανικά ή αι τρεις ζώσαι διάλεκτοι της Ελληνικής Γλώσσης. Εν Αθήναις, 1903, σ. 5. Βλ. και Ο Μακεδονικός Αγώνας. Απομνημονεύματα. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου. Θεσσαλονίκη, 1984, σ. 125, όπου ''Ηπειρώτης την καταγωγή -σύμφωνα με πληροφορία του Αλεξ. Ζάννα- [είναι και] ο στρατηγός Χασάν Ταξίμ πασάς, ο μετέπειτα αρχηγός του Τουρκικού Στρατού, που παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη στον στρατό μας''. Επίσης Λαζάρου, Αχ. Γ. Βαλκάνια και Βλάχοι. Εκδόσεις Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός. Αθήναι, 1993, σσ. 95, 96, 97, όπου αποκαλύπτεται Έλληνας αρνησίθρησκος και ο περιφημότερος Οθωμανός στρατιωτικός Εβρενός - βέης, ο επιλεγόμενος γαζή.
[38] Puaux, Rene. Δυστυχισμένη Βόρειος Ήπειρος. Μτφρ. Αγόρω - Ελισάβετ Α. Λαζάρου, Αθήνα ά.χ., σ. 121.
[39] Berard, V. Τουρκία και Ελληνισμός. Μτφρ. Μ. Λυκούδης, Εισ. - Σχ. Θ. πυλαρινός. [Αθήνα], 1987, σσ. 102-103.
[40] Βλ. La Grece par Homolle... Paris. 1908, σ. 179. Paillares, M. L' imbroglio Macedonien. Paris. 1909, σ. 400. Almaz [Μαζαράκης - Αινιάν]. Αι ιστορικαί περιπέτειαι της Μακεδονίας. Αθήνησι, 1912, σσ. 98-99. Γιαραλή - Παπαδόπουλου. Δ. Η απογραφή του Χιλμή πασά στην Ήπειρο (1905). Δωδώνη, 1978, τ. 7, σ. 122 και 136 σημ. 3.
[41] Νικολαϊδου, Ελευθερία Ι. Ξένες προπαγάνδες και εθνική αλβανική κίνηση στις μητροπολιτικές επαρχίες Δυρραχίου και Βελεγράδων κατά τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Εκδόσεις ΙΜΙΑΧ, Ιωάννινα, 1978, σ. 212.
[42] Τρίτος, Μιχ. Γ. Οι Βλάχοι της Βορείου Ηπείρου είναι Έλληνες. Όσιος Νικάνωρ, 1992, τ. 78, σ. 87.
[43] Λαζάρου, Αχ. Γ. Καταγωγή και επίτομη ιστορία των Βλάχων της Αλβανίας. Ιωάννινα, 1994.
[44] Βλ. Χιδίρογλου, Π. Εθνολογικοί προβληματισμοί από την τουρκική και την ελληνική παροιμιολογία. Αθήναι, 1987, σ. 41.
[45] Παπαδριανός, Ι. Α. Οι Έλληνες πάροικοι του Σεμλίνου. ΙΜΧΑ-210. Θεσσαλονίκη, 1988, σ. 157 σημ. 184.
[46] Πεπραγμένα του Θ' Διεθνούς Βυζαντινολογικού Συνεδρίου. Θεσσαλονίκη, 1953, σ. 478. Πβ. και Τωμαδάκης, Ν. Η εποποιία του 1940-41 και η Β. Ήπειρος. Εορταστικοί Λόγοι. Εκδόσεις Γρηγόρη. [Αθήνα], ά.χ., 47: ''Αυτοί οι αλβανόφωνοι μωαμεθανοί κατά τους γάμους και τας πανηγύρεις των άδουν ελληνικά άσματα, τα οποία οι εξισλαμισθέντες Έλληνες πρόγονοι των ετραγουδούσαν προ διακοσίων ακόμη ετών. Η ενδυμασία των, η κουρά των, αι κατασκευαί των οικιών των, τα κεντήματα, η βιοτεχνία των, είναι ηπειρωτικά, η μουσική των, ολόκληρος ο λαϊκός των πολιτισμός τους συνάπτει προς την Νότιον Ήπειρον...''.
[47] Petermann's Mitteilungen, 1913, τ. 59, σ. 14.

Πηγή: Αχ. Γ. Λαζάρου, Ελληνισμός και Λαοί Νοτιοανατολικής (ΝΑ) Ευρώπης, Τόμος Δ', Αθήνα 2010, σελ. 647-651.