 |
| Τα Μεγάλα Λιβάδια κάποτε... |
Ήταν 4 Μαϊου του 1944 όταν στην τρίτη εκκαθαριστική τους επιχείρηση στο Πάικο οι Γερμανοί αποφάσισαν να πυρπολίσουν τα Μεγάλα Λιβάδια, κέντρο της Εθνικής Αντίστασης του Πάικου και έδρα του 30ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Μέσα σε ελάχιστες ώρες τα 800 σπίτια του οικισμού έγιναν παρανάλωμα του πυρός στέλνοντας τους 4500 περίπου κατοίκους των Λιβαδίων στην οριστική προσφυγιά στους γύρω Νομούς: Κιλκίς, Πέλλας και Θεσσαλονίκης.
''... Τις μέρες που εμείς γιορτάζαμε την Πρωτομαγιά με τους Γιουγκοσλάβους και ξεκουραζόμασταν στα πράσινα λιβάδια της Τζένας, οι Γερμανοι χτένιζαν το Πάικο για να βρουν τους κρυμμένους παρτιζάνους. Μέρες ολόκληρες ακούγονταν πυροβολισμοί μέσα στις χαράδρες και εκρήξεις όλμων. Λυσσασμένοι από το πάθημα τους στη Μπέλα Βόντα πυροβολούσαν τον έρημο τόπο.
Κατά τις 5 ή 6 του Μάη δυο μεγάλα σύννεφα καπνού φάνηκαν πάνω στο Πάικο. Με τα κιάλια εξακριβώσαμε ότι οι καπνοί έβγαιναν από τα χωριά Μεγάλα Λιβάδια και Τρία Έλατα.
Οι Γερμανοί βάλανε φωτιά στα τόσο φιλόξενα για τους αντάρτες χωριά. Ο εχθρός μια και δεν βρήκε τους αντάρτες εκδικούνταν τους τόσο καλούς και φτωχούς κατοίκους των χωριών αυτών...''.
''... Και όσο βλέπαμε τους καπνούς να υψώνονται στον ουρανό σκεπτόμασταν το δράμα αυτών των ανθρώπων που τόση βοήθεια μας πρόσφεραν.
Καθώς αγνάντευα προς το Πάικο η σκέψη μου πήγε στα χωριά εκείνα. Τι έγιναν άραγε οι κάτοικοι των χωριών; Τους εκτέλεσαν οι Γερμανοί; Γλίτωσαν το θάνατο; Και σκεφτόμουν πως τα χωριά αυτά που με τόση επιφύλαξη μας δέχτηκαν στην αρχή και τόσο δέθηκαν μαζί μας με τον αγώνα τώρα τελευταία, έφθασαν να δουν τα σπίτια τους, τα νοικοκυριά τους, που τα στέριωναν μια ζωή ολόκληρη, να παραδίδονται στις φλόγες.
Όπως μάθαμε αργότερα οι Γερμανοί πετούσαν μέσα στα σπίτια μια ειδική σκόνη και δίνανε φωτιά. Τα σπίτια λαμπάδιαζαν αμέσως, ροκανίζονταν από τις αδηφάγες φλόγες, και μεταβάλλονταν τριζοβολώντας σε μαύρα και άραχλα ερείπια που έχασκαν κάτω από τον απέραντο ουρανό.
Οι Γερμανοί δεν περιορίστηκαν σ' αυτό μονάχα. Μάζεψαν όλο τον πληθυσμό και των δυο χωριών και κοπάδι, μ' ότι μπόρεσαν, οι φτωχοί άνθρωποι που γλίτωσαν απ' την πυρκαγιά, τους κατέβασαν στη Γουμένιτσα και από κει σκόρπισαν στα χωριά του κάμπου. Εκεί οι Λιβαδιώτες πέρασαν δύσκολες μέρες. Λίγοι μόνο κατόρθωσαν, αργότερα, να βγουν πάνω στο βουνό στο χωριό τους, να συμμαζέψουν κάτι από τα ρημαγμένα νοικοκυριά τους. Μα τους είχε μείνει η μεγάλη ελπίδα: Περιμένανε τη λευτεριά για να φτιάξουν καλύτερο το χωριό τους, να γίνει καλύτερη ολόκληρη η Ελλάδα...''(74).[Παραπομπή: Θανάση Μητσόπουλου, ''Το 30ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, Οδυσσέας, Αθήνα 1987]
Τι είχε προηγηθεί όμως αυτής της καταστροφής;
Οι Γερμανοί με το που φθάνουν στο χωριό στις 2 Μαϊου το περικυκλώνουν και εγκλωβίζουν μέσα σ΄αυτό όλους τους κατοίκους.
Είναι αποφασισμένοι να κάνουν αυτό που έκαναν και σε άλλα ορεινά βλαχοχώρια κέντρα της εθνικής αντίστασης την περίοδο εκείνη (Κρανιά Τρικάλων, Κλεισούρα Καστοριάς, Κεφαλόβρυσο Ιωαννίνων). Ολοκληρωτική, εκ θεμελίων καταστροφή.
Ο τότε Κοινοτάρχης Γιάννης Σαραμάντος μαζί με άλλους Λιβαδιώτες διαπραγματεύεται και πετυχαίνει τουλάχιστον να σωθούν οι ανθρώπινες ζωές των κατοίκων.
Οι Λιβαδιώτες χωρίς να τους επιτραπεί να πάρουν ούτε το παραμικρό από τα υπάρχοντα τους ξεριζώνονται και παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς.
Για άλλη μια φορά όπως και πριν 150 χρόνια όταν ξεριζωμένοι από τις πατρογονικές τους εστίες της Μοσχόπολης, της Γράμμουστας και άλλων ιστορικών βλαχοχωρίων έβρισκαν καταφύγιο στο φιλόξενο οροπέδιο των Λιβαδίων.
Λίγες μέρες αργότερα μετά την καταστροφή, συλλαμβάνεται στη Γουμένισσα και στέλνεται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου ο Λιβαδιώτης Νικόλαος Αμπράζης ο οποίος επιστρέφει μετά τον πόλεμο. Από τότε οι Λιβαδιώτες σκόρπισαν πλέον μόνιμα σε περισσότερες από σαράντα περίπου πόλεις και χωριά της Κεντρικής Μακεδονίας.
Μετά τον Πόλεμο
Τα νέα Μεγάλα Λιβάδια
 |
| Φωτο από εκδήλωση Μνήμης (2014) του Ολοκαυτώματος από τους Γερμανούς |
Μετά την καταστροφή του 1944 ακολουθεί άλλη μια ακόμη καταστροφή στη διάρκεια του εμφυλίου (1946).
Οι Λιβαδιώτες εγκαθίστανται πλέον στην συντριπτική τους πλειοψηφία μόνιμα στους κάμπους γύρω από το Πάικο, σε περισσότερες από σαράντα περίπου πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά[1].
Λίγοι συνεχίζουν την παραδοσιακή ασχολία της κτηνοτροφίας, αρκετοί στρέφονται προς τη γεωργία, αλλά και σε διάφορα αστικά πλέον επαγγέλματα της πόλης όπως γαλακτοπώλες, ζαχαροπλάστες, οδηγοί, εργάτες κ.λπ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 κάποια κοπάδια ανεβαίνουν πάλι στα Λιβάδια και ένας επιπλέον μικρός αριθμός Λιβαδιωτών, τριάντα με σαράντα οικογένειες, στρέφεται προς τη γεωργία και ειδικότερα στην καλλιέργεια της πατάτας.
Το 1970 ένας αριθμός ογδόντα σπιτιών αρχίζει να ξανακτίζεται.
Μέσα σε ένα χρόνο, έως και το καλοκαίρι του 1971, οι μέχρι τότε γεωργοί και κτηνοτρόφοι αφήνουν τις καλύβες από φτέρη και εγκαθίστανται στα νέα τους σπίτια.
Τα νέα Λιβάδια είναι πλέον γεγονός.
Μια δεκαετία πριν, το 1960, είχε γίνει ήδη η αρχή με την παραχώρηση γεωργικού κλήρου εκ μέρους της Κοινότητας Λιβαδίων, σε εκατό περίπου οικογένειες γεωργών.
Στην πρώτη μεταπολεμική απογραφή που έγινε στα Λιβάδια το 1971, δεν απογράφηκε κανένα άτομο. Το 1981 απογράφηκαν 15 άτομα, το 1991 257 άτομα και το 2001 407 άτομα.
Ο αυξητικός ρυθμός υποδηλώνει μια σαφή τάση ανάπτυξης της Κοινότητας[1].
Σήμερα οι Λιβαδιώτες της διασποράς, δεύτερης και τρίτης γενιάς, υπολογίζονται περίπου σε δεκαπέντε χιλιάδες. Αποτελούν δυναμικά τμήματα των τοπικών κοινωνιών σε όλους τους τομείς, όπου και αν αυτοί έχουν εγκατασταθεί[2].
Πηγή: Φώτης Ε. Κιλιπίρης, Χοάρα Μουσιάτα - Τα Λιβάδια του Πάικου (ο τόπος, η ιστορία, οι άνθρωποι), Κιλκίς 2009, σελ. 101-102 και 108-110.
Μεγάλα και Μικρά Λιβάδια - Το Ολοκαύτωμα από τους Γερμανούς (4/5/1944)
Η χαριστική βολή για τους δυο οικισμούς ήρθε στις 4 Μαϊου του 1944. Οι Γερμανοί, σε συνεργασία με βοηθητικά βουλγαρικά στρατεύματα, που ήρθαν από τη Γευγελή, εκκένωσαν τις οικογένειες που έμεναν στο χωριό και τις συγκέντρωσαν στο Πολύκαστρο. Με την εκκένωση των κατοίκων είχαν την άνεση να λεηλατήσουν τα άδεια σπίτια, αφαιρώντας ακόμη και τις εικόνες από τα σπίτια και τις εκκλησίες. Σύμφωνα με αναμνήσεις εκείνων των γεγονότων, οι καταστροφείς γέμισαν 40 περίπου φορτηγά με τις οικοσυσκευές, τις προίκες και τα μάλλινα των σπιτιών, που κατέληξαν να πουληθούν στην αγορά της Έδεσσας. Μετά τη λεηλασία έκαψαν όλα τα σπίτια, τα μαγαζιά και τις εκκλησίες και των δυο οικισμών. Μετά την απελευθέρωση επέστρεψαν στο χωριό κάποιες από τις φτωχότερες οικογένειες και επισκεύασαν 150 περίπου σπίτια. Στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 1946, στην αρχή του Εμφυλίου, οι κάτοικοι εκκενώθηκαν πάλι. Τα επισκευασμένα σπίτια κάηκαν για άλλη μια φορά[61]. Μετά τις δυο καταστροφές (1944 και 1946), οι Μεγαλολιβαδιώτες συνδέθηκαν στενότερα με τους διάφορους οικισμούς όπου κατέβαιναν για τους χειμώνες και σχεδόν στο σύνολο τους εγκαταστάθηκαν οριστικά εκεί όπου βρέθηκαν στα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του '40.
Πηγή: Αστέριος Ι. Κουκούδης, Τα Μεγάλα Λιβάδια του Πάικου, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 38.
~ Σχετικές αναρτήσεις:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η κόσμια κριτική και η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των σχολιαστών είναι σεβαστή. Σχόλια τα οποία υπεισέρχονται σε προσωπικά δεδομένα ή με υβριστικό περιεχόμενο να μην γίνονται. Τα σχόλια αποτελούν καθαρά προσωπικές απόψεις των συντακτών τους. Οι διαχειριστές δεν ευθύνονται σε καμία περίπτωση για τυχόν δημοσίευση υβριστικού ή παράνομου περιεχομένου στα σχόλια των αναρτήσεων.Τα σχόλια αυτά θα διαγράφονται με την πρώτη ευκαιρία.