Μια αρχαιο-Μακεδονική λέξη που υπήρχε στο Πισοδέρι

Το πήλινο σκεύος γουάλα

Γράφει ο Δημήτριος Μεκάσης

Διαβάζοντας το έργο του Χάμοντ, «Το Μακεδονικό Κράτος», κάπου αναφέρει τον Μαρσύα που κάνει αναφορά στη «γουάλα», που ήταν μια πήλινη κούπα, που την γέμιζαν κρασί οι αρχαίοι Μακεδόνες και με την γουάλα και το κρασί άρχιζαν τις θυσίες προς τους θεούς. Με την γουάλα γεμάτη κρασί έκαμναν σπονδές και οι βασιλείς και ο απλός λαός. Κάθε αρχαίος Μακεδόνας είχε μαζί του μια γουάλα στην εκστρατεία, επειδή πολύ συχνά έκαμναν θυσίες στους δώδεκα θεούς.

Η λέξη «γουάλα» δεν είναι άγνωστη στα μέρη μας. Υπήρχε στο λεξιλόγιο των βλαχόφωνων Μακεδόνων. Στο Πισοδέρι υπήρχε η λέξη στο παραμύθι «Τσιτσιμόντζουλ του γουάλα». Από παιδί άκουγα για το ποντικάκι του παραμυθιού το Τσιτσιμότζουλ που έπεσε μέσα στο πήλινο σκεύος την γουάλα, και όταν ρώτησα την μάνα μου, που κατάγεται από το Πισοδέρι, μου αφηγήθηκε το παραμύθι και μάλιστα είχε και ένα σκεύος γουάλα, το οποίο φωτογράφισα και δημοσιεύω. Είναι ένα μικρό πήλινο σκεύος. Έχει ύψος περίπου 20 εκατοστά και η χωρητικότητά του μικρή.

Στο Πισοδέρι, στις μεγάλες γιορτές, που κάνουν αρτοκλασία με πεντάρτο, οι Πισοδερίτισσες πήγαιναν στην εκκλησία με την γουάλα γεμάτη με κρασί, και μετά την εκκλησία βουτούσαν τον άρτο στο κρασί και τον έτρωγαν. Η γουάλα όμως μετά το 1900, αντικαταστάθηκε από καλύτερο και πολυτελέστερο σκεύος την κανάτα ή τσινιού. Οι κανάτες ήταν εισαγόμενα σκεύη και τις προμηθεύονταν από τα υαλοπωλεία. Αυτές κυκλοφορούσαν σε διάφορα σχήματα και χρώματα.

Η γουάλα, που ήταν τοπικό σκεύος, φτιαγμένο από τους αγγειοπλάστες της Φλώρινας είχαν ένα συγκεκριμένο σχήμα και χρώμα του πηλού. Όλες οι γουάλες ήταν ίδιες. Μετά το 1900 περίπου δεν τις χρησιμοποιούσαν πια στην εκκλησία. Ήταν όμως κατάλληλες για την κουζίνα και την τοποθέτηση φαγητών που περίσσευαν και κυρίως σούπες και φασόλια. 

Μια αρχαία μακεδονική λέξη, η λέξη «γουάλα», διατηρήθηκε εκεί ψηλά στην Βίγλα και στο Πισοδέρι. Ίσως και σε αυτούς αναφερόταν ο ιστορικός Ιωάννης Λυδός (6ος αιώνας μ.Χ.) που έγραφε: «Καίπερ Έλληνες...τη των Ιταλών φθέγγεσθαι φωνήν». Μετά την ρωμαϊκή κατάκτηση οι ηττημένοι μίλησαν την γλώσσα των νικητών.

Σημείωση από Vlahofonoi Blogspot:

Η λέξη χρησιμοποιείται ως ''ουάλα'' από τους Γραμμουστιάνους Βλάχους, είναι γνωστή και σε άλλα βλαχοχώρια όπως Περιβόλι κ.λπ. Την παρακάτω φωτογραφία μου την έστειλε μια φίλη Βλάχα από τα Σκόπια, με καταγωγή από την Γράμμοστα, και είναι η ''ουάλα'' τους -ένα από τα παλιά οικογενειακά αντικείμενα που έχει φυλάξει για να θυμίζουν μια άλλη εποχή...