Η Ιστορία και η Παρουσία των Βλάχων στην Αλβανία.

Του Αχιλλέα Γ. Λαζάρου * 

Μιά από τις σημαντικές πληθυσμιακές ομάδες που συγκροτούν την σύγχρονη Αλβανική κοινωνία είναι οι Βλάχοι. 

Στην Αλβανία αποκαλούνται Κουτσόβλαχοι, Βλάχοι (Vllah) Τσοπάνοι (Ciobanb), Γκόγκοι (Gog). Με εξαίρεση τους Μεγλενο-Βλάχους. των οποίων η πλει­ονότητα είναι πλέον εκτός και μακράν των Μογλενών, της Αλμωπίας, και τους Ιστριο-Βλάχους. που σκωπτικά ονομάζονται Cici ή Cirebiri, όλοι οι άλλοι με το κοινό όνο­μα ΚουτσόΒλαχοι, αυτοαποκαλούνται Αρμάνοι.

Ο όρος παράγεται από τη λέξη Ρωμάνος (Romanus) και το πα­νάρχαια ελληνικό προθετικό a-, που προτάσσεται του συμφώνου ρ προς διευκόλυνση της προφοράς. Στην Αλ­βανία οι Βλάχοι αντί του προθετικού α- χρησιμοποιούν διπλό ρ, προφέροντας αυτό παχύτερα και μακρότερα, οπότε σχηματίζεται ο όρος με τη μορφή Rremer. που αντιστοιχεί στον ελληνικό Ρωμαίοι. Έως δε το διάταγμα του Καρακάλλα (212 μ.Χ.) με αυτόν τιτλοφορούνται μό­νον όσοι απολαύουν του δικαιώματος του Ρωμαίου πο­λίτου, οι μετέπειτα Βλάχοι.

Στον όρο Ρωμάνος ενυπάρχει η αρχική πολιτική έννοια και η ιδιότητα του λατινοφώνου, αλλά κατ’ αποκλειστι­κότητα στο χώρο, που παραμένει εντός της επικράτειας του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους, του Imprerium Romanum, που δηλώνεται με τον όρο Ρωμανία. «Ότι ο λαός – γράφει ο καθηγητής Κουρούσης – της λεγομένης Ρωμανίας δεν είναι Ρωμαίοι την φυλήν, αλλά Ελληνες φαίνεται ότι ήτο κοινή συνείδησις και κατά τους προ της επί Μακεδόνων βασιλέων αναγεννήσεως των Γραμμά­των. ως προκύπτει και εκ των ανωτέρω μαρτυριών και εκ του εξής χωρίου λαϊκωτέρου κειμένου, της Αποκαλύψε- ως του ψευδο-Μεθοδίου Πατάρων (7ος αι.), όπου περί των αναμενομένων άλλως εσχάτων της Κωνσταντινου­πόλεως λέγεται: «… επαναστατήσεται επ’ αυτούς (sc. τους Ισμαηλίτας κατά την άλωσιν της πόλεως) βασιλεύς Ελλήνων, ήτοι Ρωμαίων, μετά μεγάλου θυμού…».

Η επιστημονική τεκμηρίωση της ελληνικότητας των ελληνοβλάχων.

Αχιλλέα Λαζάρου

«ΒΛΑΧΟΙ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΕΙΣ» των εκδόσεων Πελασγός

 

Τι είναι οι Βλάχοι-Αρμάνοι:

Ο Γάλλος καθηγητής του Πανεπιστημίου Nancy Ε. Will επισημαίνει τα μέτρα, που λαμβάνουν οι Ρωμαίοι για την ανακούφιση των απλών Μακεδόνων, όπως μείωση κατά 50% της φορολογίας, παροχή δυνατοτήτων εξευρέσεως εργασίας, ιδίως στην διαφύλαξη των βορίων συνόρων της Μακεδονίας με τα praesidia armata, συνάμα δε των συγκοινωνιακών κόμβων προς εξασφάλιση της ελεύθερης μεταφοράς αγαθών και μετακινήσεως επισκεπτών, κρατικών υπαλλήλων, στρατευμάτων, οπότε και η γλωσσική επίδραση αποβαίνει αναπόφευκτη. Οι hertzberg, Feyel, Oost, Lozovan, Hammond, Eck, Sarikakis, Papazoglou, διευρύνουν τον ορίζοντα ευκαιριών, οι οποίες προσφέρονται στους Έλληνες για ενεργό συμμετοχή τους στην πολιτική-στρατιωτική ζωή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με την εκλατίνισή τους.

Εξ άλλου με τις καίριες επισημάνσεις εμφανίσεως νησίδων ή ζωνών λατινοφωνίας στην ελληνική χερσόνησο από τους Lafoscade, κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα, Pinon, M. Rostovtzeff, Bratianu κ.α., καθώς και τοπωνυμιών λατινογενών από Capidan, Θαβώρη, Λιόλιο, Poghirc κ.α., η αποδοχή της αυτοχθονίας των Βλαχοφώνων του ελληνικού χώρου από Ρουμάνους, Parvan, R. Vulpe, S. Puskariu, Al. Procopovici, D. Maniou, συνακόλουθης ίσως για μερικούς της βαθμιαίας ενδόσεως του Th. Capidan -που έως τότε είναι το σημείο αναφοράς για την από βορρά προέλευση των Βλάχων και έκτοτε μεταμορφώνεται σε πολέμιο των υποστηρικτών της καθόδου αποτολμώντας και επίκριση κατά Weigand για την εμμονή του στην ξεπερασμένη θεωρία - η αποδεδειγμένης αντίστροφης από νότο προς βορράν κινήσεως Βλαχοφώνων, κατά τους Densusianu, Siadbei, Garde κ.α., τα τεκμήρια εκλατινίσεως Ελλήνων είναι πλέον αναμφισβήτητα.

       Ομολογουμένως υπάρχουν άφθονα παντού, όπου ζουν και δρουν Έλληνες, από Ανατολή σε Δύση. Για τη Βαλκανική και ακριβέστερα για την Δοβρουτσά τα αποτελέσματα των ερευνών των Ρουμάνων ακαδημαϊκών και καθηγητών του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου R. Voulpe και D. Pippidi είναι απόλυτα πειστικά. Στη Δύση και συγκεκριμένα στη Γαλατία, αν και ονομάζεται Gallia Greaca, οι Έλληνες όχι μόνο ομιλούν λατινικά, μάλιστα και ενωρίτερα της ρωμαϊκής κατακτήσεως, αλλά και διδάσκουν τη λατινική γλώσσα, όπως επιγραφικά διαπιστώνεται και όπως πιστεύουν οι Egger, Benoit κ.α. Εξ ίσου ισχυρές μαρτυρίες πιστοποιούν λατινοφωνία και στη μητροπολιτική Ελλάδα, σύμφωνα με τα πρόσφατα μελετήματα των Helly, Hatzopoulos κ.α., που αφορούν στη Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρο και των Dubuisson, Lozovan, Poghirc για το σύνολο του Ελληνισμού. Οι τρεις τελευταίοι προσκομίζουν πρόσθετα επιχειρήματα αποτιμώντας ταυτόχρονα κατ' αξίαν το εξαιρετικά ενδιαφέρον χωρίο του Βυζαντινού χρονογράφου Ιωάννη Λυδού, στο οποίο τον 6^ο αιώνα, επί Ιουστινιανού, οι Έλληνες παρουσιάζονται στην Ευρώπη (Βαλκανική) να υπερέχουν δημογραφικά, αλλά να λανθάνουν λόγω γλωσσικής παραλλαγής, λατινοφωνίας, βλαχοφωνίας.

Επίτιμο μέλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων ανακηρύχθηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος.

Επίτιμο μέλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, ανακηρύχθηκε ο Οικουμενικός Πατριάχης κ. κ. Βαρθολομαίος. Το σχετικό δίπλωμα απένειμε στον Παναγιώτατο ο Πρόεδρος της ΠΟΠΣΒ Μιχάλης Μαγειρίας, κατά την επίσκεψη στην Κωνσταντινούπολη 150 ατόμων, μελών Συλλόγων Βλάχων από ολόκληρη την Ελλάδα.
Στην προσλαλιά του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη ο κ. Μαγειρίας, αμέσως μετά τον Μέγα Εσπερινό, κατά τον οποίο χοροστάτησε ο κ.κ. Βαρθολομαίος, τόνισε ότι "με μεγάλη συγκίνηση, χαρά κι ευγνωμοσύνη προς τον Κύριο, εξ ου πάντα ένεκεν, ήλθαμε σήμερα εδώ ταπεινοί προσκυνητές στην υπερχιλιετή Καθέδρα του Οικουμενικού Θρόνου, τη Μητέρα και Τροφώ του Γένους μας Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία.Τύχη αγαθή Παναγιώτατε Δέσποτα ήθελε να υπηρετήσουν τον Πάνσεπτο αυτό Θρόνο, από το μέρος Ημών οι προκάτοχοί σας Ιωακείμ Γ΄ και Αθηναγόρας Α΄. Έργο της Θείας Πρόνοιας η εκλογή Σας στον Πάνσεπτο, μαρτυρικό κι ένδοξο Οικουμενικό Θρόνο θέλει σήμερα τη Θειοτάτη Παναγιότητά Σας να μεταφέρει στην Οικουμένη το μήνυμα του Θεανθρώπου και να καθιστά το Γένος μας, με τρόπο δυναμικό, σύγχρονο και λόγο μεστό και πάλι φορέα πανανθρώπινων αξιών".

Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων

Μαγειρίας Μιχάλης  -  Πρόεδρος     

Σωκράτη 1    45221 Ιωάννινα   Κιν : 6932855599

  http://www.vlachs-popsv.gr/

 e-mail: panhellenicfeder.vlachon@gmail.com

Πηγή: http://www.epirusonline.gr/

Ανοιχτό Δημοτικό Πανεπιστήμιο Φλώρινας - Βλαχόφωνοι Έλληνες

Πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2010 το προγραμματισμένο μάθημα του Ανοιχτού Δημοτικού Πανεπιστημίου Φλώρινας, με ομιλητή τον κ. Ντίνα Κωνσταντίνο, πρόεδρο του Τμήματος Νηπιαγωγών Φλώρινας, με θέμα «ΒΛΑΧΟΦΩΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΧΘΕΣ-ΣΗΜΕΡΑ -ΑΥΡΙΟ».

Η κ. Παρδάλη – Σταμέλου Μαρίαυπεύθυνη του ανοιχτού δημοτικού πανεπιστημίου Φλώρινας, στην εισαγωγή παρουσίασε τον κ. Κωνσταντίνο Ραπτόπουλο.

Η ομιλία του ο κ. Ντίνα Κώστα περιλιπτικά «Οι Βλάχοι της Ελλάδας αποτελούν ένα εκλεκτό τμήμα του ελληνισμού που πρόσφερε πολλά στην εθνική αναγέννηση και στην πνευματική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ελλάδας. Εμφανίζονται στο προσκήνιο της ιστορίας τον 10ο αιώνα μολονότι η παρουσία τους είναι κατά πολύ προγενέστερη. Πληροφορίες έχουμε από τους βυζαντινούς ιστορικούς οι οποίοι όμως δεν είναι πάντα αξιόπιστοι, γιατί κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει με ακρίβεια πότε εμφανίζονται και κανείς δεν αναφέρεται σε γεγονότα στα οποία είχε σύγχρονη παρουσία.

Οι Βλάχοι του ελληνικού χώρου πρέπει να διακρίνονται από τους λατινόφωνους πληθυσμούς του βαλκανικού χώρου, γιατί κάθε ομάδα αποτελεί γηγενή πληθυσμό που εκλατινίστηκε στην περιοχή του ενώ οι θεωρίες περί καθόδου αποτέλεσαν πεδίο πολιτικών σκοπιμοτήτων περισσότερο παρά αναζήτηση της αλήθειας. Οι Βλάχοι κατανέμονται σε όλο το βορειοελλαδικό χώρο, Ηπειροθεσσαλία, Μακεδονία, Αλβανία και FYROM ως προς τις μητροπολιτικές τους κατοικίες. Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας έχουμε μετοικίσεις Βλάχων και στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Η σημερινή κατάσταση παρουσιάζεται διαφοροποιημένη με βλάχικα χωριά κατοικούμενα, εγκαταλειμμένα και με μετακίνηση βλάχικου πληθυσμού προς τα αστικά κέντρα όπως Λάρισα, Κατερίνη, Τίρναβο, Ελασσόνα, Γιάννενα, Φλώρινα, Καστοριά, Θεσσαλική, Σέρρες, Ξάνθη, Δράμα, Καβάλα κ.λπ.

Ρουμάνοι και ο σφετερισμός των Βλάχων με αφορμή το Μακεδονικό.

 * "...Οι Βλάχοι της Μακεδονίας και Ηπείρου καθώς και Αλβανίας υπήρξαν ανέκαθεν Έλληνες με ελληνική συνείδηση και αυτό αποδεικνύεται από την ίδια την ιστορία..."

Ο Ελληνισμός της Μακεδονίας πέρα από το Βουλγαρικό Κομιτάτο ταυτόχρονα αντιμετώπιζε και το Ρουμανικό Μακεδονικό Κομιτάτο, το οποίο συνεργαζόταν με το πρώτο κα μάλιστα στενότατα!Αντικείμενο της Ρουμανικής προπαγάνδας υπήρξαν οι Βλαχόφωνοι πληθυσμοί της Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Αλβανίας. Οι Βλάχοι* στην Ήπειρο- Μακεδονία βρίσκονταν σε ορεινές, άγονες περιοχές που δεν υπήρχαν ούτε καν οι στοιχειώδεις συγκοινωνίες.
Υπάρχουν δύο θεωρίες σχετικά με την προέλευση των Βλάχων.
-Μία θεωρία είναι ότι είναι απόγονοι Ρωμαίων Λεγεωναρίων οι οποίοι εγκαθίσταντο στα φυλάκια κατά μήκος της Εγνατίας οδού και δια επιμειξιών ανεμίχθησαν με τον εντόπιο Ελληνικό πληθυσμό στους οποίους μετέδωσαν και την Λατινική γλώσσα.
-Άλλη Θεωρία (πιό πιθανή, βάσει ανθρωπολογικών,λαογραφικών και ιστορικών στοιχείων) είναι ότι προέρχονται από Έλληνες των ορεινών περιοχών της Ηπείρου-Μακεδονίας και Θράκης, οι οποίοι επί Ρωμαιοκρατίας κατατάσσονταν στον Ρωμαϊκό στρατό ως Οροφύλακες (στρατός των συνόρων). Όλοι οι στρατιώτες ήσαν υποχρεωμένοι να μαθαίνουν τη λατινική γλώσσα. Οι οροφύλακες υπηρετούσαν 20 χρόνια στον στρατό, ακολουθούνταν από τις οικογένειές τους, τα δε παιδιά τους κατατάσσονταν και αυτά στον Ρωμαϊκό στρατό. Έτσι εξηγείται πως εκτός των στρατιωτών και οι οικογένειες τους μάθαιναν την Λατινική.
Μετά την απόλυση τους οι στρατιώτες και οι οικογένειές τους επανέρχονταν στην αρχική τους κατάσταση. Όσοι κατάγονταν από πεδινές περιοχές, λόγω της συχνής επικοινωνίας με το Ελληνόφωνο Ελληνικό στοιχείο επανέρχονταν στην μητρική τους γλώσσα. Όσοι όμως κατάγονταν από ορεινές περιοχές, οι οποίοι ήσαν και οι πολυπληθέστεροι, λόγω της ελλείψεως επικοινωνίας και επαφής με τους Ελληνόφωνους συμπατριώτες τους διατήρησαν το Λατινικό ιδίωμα το οποίο όμως ανεμίγνυαν και με τις ντόπιες διαλέκτους.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε το Βλαχικό ιδίωμα χωρίς όμως οι Βλαχόφωνοι πληθυσμοί να απωλέσουν την ελληνική εθνική συνείδηση τους. Μέχρι το 1912, όχι μόνο στην Μακεδονία και την Ήπειρο, αλλά και σε άλλες περιοχές (Μοναστήρι,Αχρίδα, Κρούσοβο, Σκόπια, Βελεσά κ.α.) οι Βλαχικές κοινότητες διατηρούν πολλά Ελληνικά σχολεία που χρηματοδοτούν οι ίδιοι οι Βλάχοι, αποκλειστικώς για τα παιδιά τους.

Γαρδίκι, το περήφανο βλαχοχώρι του Ασπροποτάμου.

Σκαρφαλωμένο σε μια απότομη πλαγιά των Τζουμέρκων, το Γαρδίκι δεσπόζει με την παρουσία του σε ένα από τα ομορφότερα κομμάτια της Νότιας Πίνδου, στην ξακουστή περιοχή του Ασπροποτάμου. Η άγρια μα συνάμα ξεχωριστή φυσική ομορφιά του σε συγκερασμό με το παραδοσιακό βλάχικο χρώμα του καθιστούν το χωριό αληθινή πρόκληση, τόσο για τον ξένο επισκέπτη όσο και για τον ντόπιο παραθεριστή. Υπό το φως μάλιστα της αξιόλογης ιστορικότητας του χώρου, αλλά και της πολυποίκιλης παράδοσης που συντηρεί, το "τρανό" Γαρδίκι συνιστά πραγματικά μια αξία. Μια αξία σταθερή και διαχρονική, παρά τις όποιες, αναπόφευκτες ίσως, αλλοιώσεις. Μια αξία την οποία δεν ενστερνίζονται μόνο οι μεγαλύτεροι, που τρέφουν ανεξάντλητη αγάπη για το χωριό, αλλά και η γαρδικιώτικη νεολαία, η βάσιμη ελπίδα του χωριού για το μέλλον.

Το Γαρδίκι του Ασπροποτάμου, είναι χτισμένο στην αγκαλιά του ορεινού όγκου της Κακαρδίτσας των Αθαμανικών ορέων (Τζουμέρκων) της Νότιας Πίνδου, για την ακρίβεια στην νοτιανατολική πλαγιά της κορυφής Κουρούνα (1988μ.) και σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Το όνομά του -Γκαρντίστι στα βλάχικα- αποτελεί παραφθορά της λέξης "γκάρντου" που σημαίνει οχυρό, ταμπούρο, καθώς το Γαρδίκι δεν φαίνεται παρά μόνο στην τελευταία στροφή του δρόμου ακόμη και σήμερα. Αποτελεί μαζί με το συνοικισμό Παλαιοχώρι (Κεράσοβο) δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Αιθήκων του Νομού Τρικάλων, ο οποίος δημιουργήθηκε στα πλαίσια του σχεδίου Καποδίστριας και περιλαμβάνει εκτός από το Γαρδίκι και τα χωριά Αγ. Νικόλαος (Καμνάι), Αθαμανία (Μουτσιάρα), Βροντερό (Λάντζο), Δέση, Δροσοχώρι (Τυφλοσέλι), Ελάτη (Τύρνα), Καλόγηροι, Νεραϊδοχώρι ή Χατζηπέτριον (Βετερνίκ), Περτούλι και Πύρρα. Απέχει 80,5 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα μέσω Ελάτης-Περτουλίου και 47,5 χιλιόμετρα από την Ελάτη, την έδρα του δήμου.

Ιστορικά, στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το Γαρδίκι μνημονεύεται αρχαίος οικισμός με την πρωτεύουσα του στη θέση "Ρούνες" (ή "Βρύσες"), κάπου 250μ. ψηλότερα από τον συνοικισμό Παλαιοχώρι Γαρδικίου. Ακόμα και σήμερα σώζονται ερείπια και κομμάτια από κεραμίδια. Προπολεμικά είχαν γίνει ανασκαφές και βρέθηκαν αρχαία νομίσματα με τη λέξη "Αθαμάνων". Πρώτος βασιλιάς της Αθαμανίας ήταν ο Αθάμας.

Κώστας Κρυστάλλης

Κρυστάλλη ο ποιητής

δεν ζει στου σκλάβου τη φοβέρα

Γι’ αυτό απ΄τη γη

που πάτησες παιδί

του Τούρκου η μπόρα

σ΄ερριξε στης ελεύθερης

πατρίδας τον αέρα.

Μα εκεί, σου εστάθη πιο σκληρή!

(Κωστής Παλαμάς)

Ο Κώστας Κρυστάλλης γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου, το 1868. Μετά το θάνατο της μητέρας του, εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα και φοίτησε στη Ζωσιμαία Σχολή. Το 1882 ξαναπαντρεύεται ο πατέρας του και τότε γράφει το πρώτο του ποίημα “αι οδύναι μου”. Το 1885 κυκλοφορεί την πρώτη ποιητική συλλογή του “αι σκιαί του Άδου”, το επαναστατικό περιεχόμενο της οποίας τον αναγκάζει να καταφύγει στην Αθήνα το 1889, ενώ το τουρκικό στρατοδικείο τον καταδίκασε σε εικοσιπεντάχρονη εξορία.

Στην Αθήνα εργάστηκε ως τυπογράφος για δυο χρόνια, δημοσίευσε τον “καλόγηρο της Κλεισούρας του Μεσολογγίου”, κι έγραψε την ποιητική συλλογή “χελιδόνες” και την ηθογραφία “παρά την πηγήν”. Συμμετείχε στον Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό με τη συλλογή “αγροτικά” κι ετιμήθηκε με έπαινο. Έγραφε ποιήματα και αφηγήσεις σε διάφορα έντυπα της εποχής και προσελήφθη στο περιοδικό Εβδομάς, όπου από το 1892 δημοσίευε σε συνέχειες το λαογραφικό έργο του “οι Βλάχοι της Πίνδου”.

Παράλληλα δεν σταμάτησε ν’ αγωνίζεται για την ελευθερία της πατρίδας του, ως συνεργάτης στην εφημερίδα Φωνή της Ηπείρου. Συνέταξε επίσης λήμματα για την Ήπειρο στο Εγκυκλοπαιδικό λεξικό των Μπαρτ και Μπεκ. Το 1892 τιμήθηκε ξανά με έπαινο στο Φιλαδέλφειο διαγωνισμό για τη συλλογή του “ο τραγουδιστής του χωριού και της στάνης”.

Με επιτυχία η κοπή της πίτας των Βλάχων για το 2011.

Mε επιτυχία πραγματοποιήθηκε, το Σαββατοκύριακο 22 και 23 Ιανουαρίου, στη Θεσσαλονίκη, η κοπή της πίτας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων.

Πριν την κοπή της πίτας (Κυριακή 23 Ιανουαρίου), όπου συμμετείχαν Σύλλογοι Βλάχων απ’ ολόκληρη την Ελλάδα, προηγήθηκε εκκλησιασμός στον ιερό ναό Παναγίας Δεξιάς.

Ο ναός κατακλείστηκε, μέσα κι έξω, από τα 700 μέλη των χορευτικών ομάδων, οι οποίες στη συνέχεια παρέλασαν, με τα λάβαρα να προηγούνται, έως την κατάμεστη αίθουσα τελετών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Κατά την εκδήλωση, που πλαισιώθηκε από παραδοσιακούς χορούς, απηύθυνε χαιρετισμό ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων Μιχάλης Μαγειρίας:

Η ρουμάνικη προπαγάνδα

Η παρουσία των Ελλήνων στα εδάφη της σημερινής Ρουμανίας χρονολογείται από την αρχαιότητα. Οι Μιλήσιοι ήδη από τον 7ο αι. π.Χ. ίδρυσαν στις εκβολές του ποταμού Ίστρου (σημερινού Δούναβη), την πόλη Ίστρια, στην οποία έχουν βρεθεί ερείπια ναών του Δία, του Απόλλωνα, του Ερμή της Δήμητρας και άλλων Ελληνικών θεοτήτων. Οι Μιλήσιοι επίσης ίδρυσαν την πόλη Τόμις την σημερινή Κωστάντζα, όπου βρέθηκαν νομίσματα με μορφές αρχαίων θεών.

Τον 6ο π.Χ. αιώνα και πάλι οι Μιλήσιοι ίδρυσαν την πόλη Κάλλατις, σημερινή Μανγκάλια. Άλλες σημαντικές αποικίες ήταν η Αιγισσός (Τούλτσεα), και η Αξιούπολη (Τσερναβόντα), που μαζί με τις προηγούμενες αποτέλεσαν μια συμμαχία το «Κοινόν των Ελλήνων» με έδρα την Τόμις. Συνεχώς ελληνικά πλοία προσέγγιζαν τις παράκτιες πόλεις, και ως συνέπεια είχαμε εγκατάσταση Ελλήνων, η οποία μετά την άλωση της Κων/λης μεγάλωσε, όταν η Πύλη καθιέρωσε την τοποθέτηση Ελλήνων Φαναριωτών ως ηγεμόνων στη Μολδοβλαχία. Η οποία απολάμβανε καθεστώς ημιανεξαρτησίας απέναντι στο Οθωμανικό κράτος. Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο κεφάλαιο δηλαδή, Βλαχόφωνοι ανεβαίνουν από το νότο προς την Ρουμανία και όχι αντίθετα. Εκεί οφείλονται και οι ομοιότητες της βλάχικης γλώσσας με την γλώσσα των Ρουμάνων.
Ρουμάνων που ας μην το ξεχνάμε, ονομάστηκαν έτσι μόλις πριν 150 χρόνια θέλοντας να ισχυριστούν ότι το κράτος τους –το οποίο είναι η αρχαία Δακία- αποτελεί συνέχεια της Βυζαντινής, της Ανατολικής Ρωμαϊκής δηλαδή αυτοκρατορίας. Ο παλαιός όρος roman (του λατινόφωνου υπηκόου του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους δηλαδή), έγινε Roman και καθιερώθηκε ως εθνωνύμιο μόλις στα μέσα του 19ου αι. Έως τότε κάθε μεγάλη περιοχή τους έφερε το τοπικό όνομα, και οι εκεί κάτοικοι της το αντίστοιχο.

Οι βλάχικες φορεσιές

Γραμμουστιάνες

Κάθε φορεσιά είναι ένα σύνολο ενδυμάτων που χαρακτηρίζει μία ομάδα ανθρώπων που ζουν μέσα στον συγκεκριμένο χώρο. Μέσα στην αυστηρή κοινωνία του χωριού και της μικρής πόλης, η σιγουριά και η άνεση επιτυγχάνονται με την ομοιομορφία που προσφέρει μία «στολή». «Η στολή» αυτή στηρίζεται στην παράδοση που έχει διαμορφωθεί στην συγκεκριμένη κοινωνία, με το πέρασμα του χρόνου.

Κάθε μία από τις παραδοσιακές Βλάχικες φορεσιές, έχει τη δική της ιστορία, που συμπλέει βέβαια με τις τοπικές παραδόσεις αλλά και ποικίλα κοινωνικοπολιτικά γεγονότα.

Οι φορεσιές των Ελληνόβλαχων, δεν είναι στατικές, με την έννοια ότι παρουσιάζουν μία έστω και αργή εξέλιξη. Για παράδειγμα με το πέρασμα του χρόνου τα υφαντά μάλλινα ρούχα αντικαθίστανται από υφάσματα που έρχονται από την Δύση ή την Ανατολή μέσω των Βλάχων πραματευτάδων και κυρατζήδων, τα κεντητά μοτίβα εμπλουτίζονται από άλλα εισαγόμενα, δείγμα και αυτό της οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικής ανύψωσης των Βλάχων, που από κτηνοτροφική κοινωνία διαμορφώνονται σταδιακά σε αστική τάξη των μεγάλων Ελληνικών, και Βαλκανικών πόλεων.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γυναικείας φορεσιάς είναι η ποδιά. Η σημασία της διπλή: η μεγάλη της επιφάνεια προσφέρεται για διακόσμηση ενώ συμβολικά καλύπτει την πιο ευαίσθητη περιοχή του γυναικείου σώματος. Τα περίπλοκα και πολύχρωμα κεφαλοκαλύμματα, διαφορετικά κατά περιοχή, είναι απαραίτητα, και τονίζονται με συνδυασμούς χρυσών και ασημένιων κοσμημάτων.

Οι βλαχόφωνοι Ηπειρώτες στυλοβάτες του Ελληνισμού στη Β. Ήπειρο.

Οἱ Ἕλληνες τῆς Β. Ἠπείρου, ὅπως καί οἱ ὑπόλοιποι τῶν διαφόρων περιοχῶν ὅπου ἦταν ἐγκατεστημένοι ἀπό τούς ἀρχαιοτάτους χρόνους, διατήρησαν τήν ἐθνική τους ἰδιαιτερότητα πού στηριζόταν σέ διάφορα πολιτιστικά στοιχεῖα, ἰδιαίτερα στή γλώσσα. Κατά τό χρονικό διάστημα τῆς ρωμαιοκρατίας ἡ στενή ἐπαφή Ἑλλήνων καί Ρωμαίων εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά δημιουργηθεῖ ἡ λατινογενής διάλεκτος πού χρησιμοποιεῖται ἀπό ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ, μέχρι σήμερα.

Ὅταν ἡ Ρωμαϊκή κυριαρχία ἑδραιώθηκε στήν Ἑλληνική χερσόνησο, ἡ χώρα διαιρέθηκε σέ ἐπαρχίες, ὀργανωμένες στρατιωτικά καί διοικητικά. Στή συνέχεια στά στρατηγικά μέρη τῆς Ἠπείρου καί τῆς Θεσσαλίας ἐπιβλήθηκε στρατολογία τῶν κατοίκων. 

Οἱ στρατολογημένοι αὐτοί Ἕλληνες τῆς Ἠπείρου, στό μεγαλύτερο ποσοστό, καί λιγότερο Θεσσαλοί καί Μακεδόνες, ἦσαν φυσικό σάν ὑπάλληλοι τῶν Ρωμαίων νά ὑποστοῦν τή γλωσσική ἐπίδρασή τους. Ἡ λατινική γλώσσα πού ἀναγκαστικά χρησιμοποιοῦν οἱ Ἕλληνες φύλακες τῶν συνόρων-διαβάσεων, ἀνακατεμένη μέ Ἑλληνικά γλωσσικά στοιχεῖα δημιούργησε τό μέχρι σήμερα ὁμιλούμενο ἰδίωμα τῶν Βλάχων (1).

Ἀλλά καί ὁ συμπολίτης μας Δρ. κ. Ἀντώνης Κολτσίδας, στό σύγγραμμά του, ἐπικαλούμενος τίς μαρτυρίες τοῦ Α. Κεραμόπουλου, συνηγορεῖ μέ τήν ἄποψη ὅτι ἡ στενή ἐπαφή καί ἐπικοινωνία τῶν Ἑλλήνων μέ τούς Ρωμαίους θά γίνει ἀφορμή γιά τή δημιουργία τῆς διαλεκτικῆς μορφῆς πού μιλοῦσαν οἱ βλαχόφωνοι Ἠπειρῶτες Ἕλληνες. Ὡς ἱστορικός καί πολυγραφότατος συγγραφέας ὁ κ. Α. Κολτσίδας καταθέτει καί τήν προσωπική του μαρτυρία, ἀπό τήν πολύχρονη ἐρευνητική του προσπάθεια, βλάχος καί ὁ ἴδιος, ὅτι τά πρῶτα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας, ἀρχίζει ἡ διαμόρφωση τῆς βλάχικης γλώσσας. «Ἀκόμα ἀπό συζητήσεις πού ἔκανα μέ γέροντες αἰωνόβιους Κουτσόβλαχους μπόρεσα νά ἀντλήσω πολλά στοιχεῖα, κυρίως γλωσσικά, γιά νά μπορέσουμε ἔτσι νά παρακολουθήσουμε τήν ἐξέλιξη τῆς γλώσσας ἀπό τά πρῶτα βήματα τῆς δημιουργίας της μέχρι σήμερα». Σέ ἄλλη σελίδα συμπληρώνει: